خیار غبن در معامله
اشخاص در طول تاریخ همواره در حال انجام معاملات در قالب‌ها و موضوعات گوناگون بوده‌اند و گاها پیش می آید که افراد در غالب معامله به عنوان متضرر شناخته شوند. علم حقوق با در نظر گرفتن اختیاراتی برای طرفین معامله سعی در کاهش زیان حاصل از انجام معامله را دارد. یکی از دلایلی که موجب متضرر شدن طرفین معامله می‌گردد، موضوع غبن است.
زیان وارد کردن به شخصی در معامله و متضرر ساختن او از انجام معامله را غبن می‌گویند. غبن در صورتی رخ می‌دهد که ارزش و قیمت واقعی مبیع با قیمت و ارزشی که مورد معامله قرار گرفته تفاوتی اساسی داشته که این تفاوت قابل چشم پوشی نمی‌باشد.
قانون برای به حداقل رساندن ضرر‌های ناشی از معامله راه حلی را تحت عنوان خیارات مقرر داشته تا از طریق آن انحلال قرارداد و جلوگیری از اضرار صورت گیرد. خیارات در واقع اجازه و اختیاراتی هستند که قانون برای افراد جهت پایان دادن به معاملات خود در نظر گرفته است. این پایان دادن در حقوق به عنوان فسخ صورت گرفته و به طرفین اجازه‌ی فسخ معامله در صورت وجود شرایط لازم را اعطا کرده است.
یکی از خیاراتی که قانون برای طرفین معامله در نظر گرفته، خیار غبن است. همانطور که ذکر شد غبن به معنای ضرر رساندن است. بنابراین اگر شخصی مالی را به قیمت واقعی خود معامله نکرده و طرفین درباره ارزش واقعی مال مورد معامله فریب خورده باشند می‌توانند از خیار غبن استفاده کرده و فسخ معامله را درخواست نمایند.
آثار حقوقی اعمال خیار غبن در قرارداد
معنی دقیق خیار غبن، اسقاط و خیار غبن فاحش
ممکن است هنگام خواندن قرارداد با عبارتی تحت عنوان «اسقاط کافهء خیارات ولو خیار غبن فاحش» روبه رو شوید.
اسقاط کافهء خیارات به معنی ساقط گشتن از کل و تمامی مواردی است که در این عبارت قراردارد. کافهء اختیارات به معنی تمام، کل و همه‌ی موارد است که بار قطعیت معنایی دارد.
غبن فاحش نیز ضرر و زیان بسیار را در بر می‌گیرد. بنابراین اگر در معامله‌ای از این عبارت استفاده شود، تمام اختیارات جهت به هم زدن معامله حتی در صورت ضرر و زیان بسیار، از طرفین معامله سلب خواهد شد. به عنوان مثال اگر شخصی ملک خودش را به قیمتی بسیار ارزان تر فروخته باشد مطابق قانون دارای شرایط خیار غبن است اما در صورت درج عبارت فوق در قرارداد، امکان فسخ برای فروشنده وجود نخواهد داشت.
در رابطه با استفاده از خیار غبن باید به این موضوع نیز توجه داشت که شخص متضرر اعم از فروشنده یا خریدار باید طی مدت معقول عرف از زمان متوجه شدن ضرر معامله، که مغایرتی با قوانین و مفاد قرارداد ندارد، نسبت به شرایط و استفاده از خیار غبن اقدام نمایند.
مغبون و مغبون کننده (غابن) چه افرادی هستند؟
فردی که در معامله به دلیل وجود غبن متحمل ضرر و زیان شود را مغبون و فردی که سبب ایجاد این ضرر و زیان شده است را غابن یا مغبون کننده می‌نامند.
ویژگی‌های خیار غبن
- خیار غبن تنها متعلق به یک طرف معامله نمی‌باشد بلکه دو طرف معامله می‌توانند از آن استفاده کنند.
- خیار غبن مختص عقد بیع نبوده و عقود دیگر را نیز در بر می‌گیرد.
- خیار غبن در عقود و معاملات غیر معوض کاربرد نداشته و عقود و معاملات معوضی را شامل می‌گردد که در آن انتقال مال و همچنین تعهد طرفین صورت می‌گیرد.
- غبن فاحش باید به گونه‌ای باشد که طرفین معامله ضرر و زیان بسیاری را متحمل شده باشند.
- برای تشخیص خیار غبن و ضرر و زیان وارده، شرایط قرارداد باید به درستی و به طور کامل مورد برسی قرار گیرد.
- فروشنده و خریدار در صورتی دارای اختیار فسخ یکسان هستند که در قرارداد برای دو طرف معامله خیار غبن یکسان تعیین شده باشد.
- خیار غبن از خیارات فوری است و باید فورا نسبت به اجرای آن اقدام شود.
در معامله‌ی خودرو خیار غبن به چه صورت است؟
اگر شخصی پس از اتمام معامله‌ی خرید یا فرو خودرو دچار ضرر شود و متوجه این زیان شده باشد می‌توانند با بهره مندی از خیار غبن آن معامله را فسخ کند . با توجه به فوری بودن خیار غبن فرد به محض اطلاع از ضر باید نسبت به اجرای آن اقدام نماید در غیر این صورت خیار غبن ساقط می‌گردد.
نکته‌ی حائز اهمیت در موضوع خیار غبن، اطلاع نداشتن طرفین معامله از قیمت اصلی موضوع معامله است. بنابراین در صورتی که شخص متضرر از قیمت اصلی زمان معامله اطلاع داشته و با علم به این موضوع اقدام به انجام معامله نموده باشد، نمی‌تواند معامله را فسخ کند. در واقع عدم آگاهی، موضوعی مهم در کاربرد خیارغبن می‌باشد که نیاز به اثبات دارد.
لازم به ذکر است که درصورت پرداخت تفاوت قیمت از سوی شخصی که موجب ضرر طرف مقابل شده، خیار غبن برای شخص متضرر همچنان از بین نمی‌رود. درصورت رضایت شخص متضرر با گرفتن مابه التفاوت، خیار غبن از او ساقط می‌گردد.
بدون دیدگاه