ترکه در توارث
مقوله‌ی ارث به عنوان یکی از وقایع حقوقی همواره مورد بحث واقع می‌گردد. و اموال مورث پس از مرگ به حکم قانون از مالکیت وی به مالکیت وراث منتقل می‌شود. واژه‌ی ترکه (ماترک) از اصطلاحات حقوقی اقتباس شده از قرآن است.
نحوه تقسیم ترکه بین وراث
ترکه به چه معناست؟
دارایی و اموال به جا مانده از مورث (متوفی) را ترکه می‌گویند. این دارایی حاوی دو بخش مثبت و منفی است که بخش مثبت آن شامل اموال و حقوقی است که به وارثان می‌رسد. بخش منفی این دارایی در واقع دیون و تعهداتی است که بر ضمه‌ی متوفی بوده و باید پرداخت شوند. بنابراین ترکه در دوران انتقالی و تصفیطه همانند شرکتی است که شخصیت حقوقی آن رو به زوال قرار دارد که وارثان و موصی له به منزله‌ی شرکا و اعضای شرکت می‌باشند. همچنین بستانکاران متوفی به منزله‌ی طلبکاران شرکت هستند که طلب آنها باید پرداخت شود.
مطابق ماده‌ی 225 قانون امور حسبی ورثه ملزم نیستند که چیزی از ترکه به بستانکاران بدهند و در صورتی که ترکه‌ی متوفی برای ادای تمام دیون کفایت نکند، ترکه به نسبت طلب بستانکاران بین آنها تقسیم می‌شود. از این رو تشخیص ترکه‌ی خالص و اموالی که می‌توان دیون متوفی را از محل آن پرداخت کرد امری ضروری است. بنابراین در صورتی که دیون متوفی تادیه نشده باشد معاملاتی که ورثه نسبت به ترکه انجام می‌دهند، غیر نافذ بوده و دیون می‌توانند آن را بر هم زنند. لازم به ذکر است که تمامی مطالبات متوفی از دیگران و از وارثان، مشمول ترکه خواهند شد.
مراحل و امور قبل از تقسیم
اموری که برای محافظت از ترکه و رساندن آن به وراث انجام می‌گردد از امور راجع به ترکه است که شامل مهر و موم ترکه، اداره ترکه، و تحریر ترکه می‌باشد.
طبق ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی، در دعاوی مربوط به ترکه متوفی، چنانچه خواسته، دیون متوفی باشد و اگر قبل از تقسیم ترکه باشد، باید در دادگاه محل آخرین اقامتگاه متوفی در ایران اقامه شود. در صورت مشخص نبودن آخرین اقامتگاه، رسیدگی به این دعاوی در صلاحیت دادگاه آخرین محل سکونت متوفی است. همچنین لازم به ذکر است، درصورتی که وصیت جزء مشاع از ترکه باشد، با درخواست هر یک از ورثه قانونی یا موصی له و یا طلبکاری که طلب او بر اساس سند رسمی یا حکم قطعی باشد، دادگاه پس از اطلاع و با ابلاغ وقت اقدام به مهر و موم می‌نماید.
تصفیه ترکه
در امور مربوط به تقسیم ترکه همواره با موضوع تصفیه‌ی ترکه مواجه هستیم که در این موضوع دیون و حقوقی که قبل از تقسیم ماترک باید پرداخت گردد، صحبت نمی‌شود. همچنین امکان تقسیم ترکه تا زمان تصفیه ترکه وجود ندارد. ماده 869 قانون مدنی نیز ادای حقوق و دیون ترکه میت، قبل از تقسیم آن را تصریح کرده است. به موجب همین ماده حقوق و دیونی که از ترکه‌ی میت باید پرداخت شود به شرح ذیل است:
- حقوق متعلق به اعیان ترکه و قیمت کفن میت.
- واجبات مالی و دیون متوفی.
- وصایای میت که باید تا ثلث ترکه باشد که در صورت مازاد بودن بر ثلث ترکه، اجازه‌ی وراث لازم است.
- هزینه‌های مربوط به کفن و دفن و غسل میت.
با توجه به نکات ذکر شده، در پرداخت دیون متوفی برخی بستانکاران نسبت به دیگری حق تقدم دارند به عنوان مثال حقوق خدمه خانه در آخرین سال قبل از فوت نسبت به مطالبات دارو فروش به مدت سه سال قبل از فوت ارجعیت داشته و مقدم است.
مهر و موم ترکه
در مسائل مربوط به ترکه میت برای حفظ حقوق وراث و همچنین تشخیص وضعیت مالی متوفی، آن را مهر و موم می‌نمایند. این عمل توسط دادگاه و به تقاضای ورثه ولو یکی، نماینده قانونی آنها و یا طلبکار ی که طلبش ثابت شده باشد انجام می‌گیرد.
قبول ترکه
در صورتی که وراث ترکه را بدون هیچ شرطی قبول کنند در قبال پرداخت تمامی دیون متوفی مسئول هستند، حتی در صورتی که دیون متوفی از دارایی وی بیش‌تر باشد. قبول ترکه می‌تواند از طریق اسناد رسمی و عادی به طور صریح و یا از طریق اعمالی که کاشف از قبول هستند به صورت ضمنی باشد. گاهی پیش می آید که وراث به دلیل عدم آگاهی از دیون متوفی، قبول ترکه را به تحریر آن مشروط می‌نمایند. از اینرو مسئولیت وراث به میزان تحریر شده می‌باشد و مسئولیتی بیش از آن نخواهند داشت.
رد ترکه
در صورتی که وراث از قبول ترکه امتناع کرده و آن را رد نمایند در حکم ترکه‌ی بلاوارث خواهد بود و ترکه مطابق ماده 327 قانون امور حسبی، به وسیله مدیر ترکه‌ای که از طرف دادگاه تعیین می‌گردد، حفظ و تصفیه خواهد شد. اگر بعد از تصفیه دیون متوفی چیزی از ماترک او باقی بماند به ورثه تعلق خواهد گرفت.
تقسیم ترکه
لازمه‌ی تقسیم ترکه انجام انحصار وراثت است. تقسیم ترکه می‌تواند با رضایت وراث انجام شود و نیاز به مراجعت به دادگاه نباشد، همچنین هر یک از وراث می‌توانند از طریق دادگاه سهم خود را مطالبه نمایند. در صورت محجور بودن وارث، وصی، ولی و قیم او و در صورت غایب بودن، امین او می‌تواند برای تقسیم ترکه اقدام کند.
مدارک مورد نیاز جهت تقسیم ترکه به شرح ذیل است:
- ارائه درخواست و مشخصات درخواست دهنده.
- گواهی انحصار وراثت.
- لیست اموال در صورت عدم تحریر.
بدون دیدگاه