دعوای خلع ید
مالکیت ملک همواره یک موضوع مهم در زندگی انسان‌ها بوده است. در امور مربوط به مالکیت پیش می‌آید که فردی به طور غیر قانونی مال غیر منقول دیگری را تصرف کند. چنانچه صاحب مال خواستار خارج کردن مال خود از تصرف و پایان دادن به تصرفاتِ شخص متصرف باشد، می‌تواند در غالب یک دعوای حقوقی تحت عنوان خلع ید به مراجع قضایی درخواست بازگشت مال خود را بنماید.
برای طرح دعوای خلع ید باید مالک بودن خاهان قابل اثبات باشد و مالک ملزم به ارائه سند رسمی مالکیت است. همچنین خوانده باید ملک را تصرف کرده و تصرف آن به صورت غیر قانونی یا غصبی باشد در غیر این صورت درخواست دعوای خلع ید خواهان قابلیت استماع نداشته و مطابق با ماده‌ی 2 قانون آیین دادرسی مدنی قابل رد است.
شرایط قانونی طرح دعوای خلع ید
خلع ید به سه شکل امانی، غاصبانه و مشاعی است.
- خلع ید امانی: خلع ید امانی در رابطه با افرادی صدق می‌کند که بین آن‌ها قراردادی موجود است، این قرارداد و رابطه‌ی حقوقی در کمال صحت و درستی تا پایان موعد قرارداد باقی خواهد ماند. چنانچه پس از انقضای موعد متصرف به تصرفات خود ادامه دهد به عنوان غاصب شناخته شده و می‌توان دعوای خلع ید امانی را علیه او مطرح کرد.
- خلع ید غاصبانه: هر شخص در محدوده‌ی مالکیتی که نسبت به ملکش دارد می‌تواند آن را تصرف کند. اگر بنا به دلایلی تصرف شخص غیر قانونی باشد، مبنایی غاصبانه پیدا کرده و موضوع دعوای خلع ید قرار خواهد گرفت.
- خلع ید مشاعی: در صورت خلع ید علیه متصرف ملک مشاعی و نفع حاصل از آن برای مالک قسمتی از ملک مشاع، خلع ید تمام قسمت‌های ملک را شامل می‌شود. بنابراین قانونگذار اجازه‌ی خلع ید کل ملک مشاعی را دارد و می‌تواند از تصرفات شریک یا غاصب جلوگیری کند.
در رابطه با مالکیت و دعاوی مربوط به آن همواره شاهد موضوع تخلیه ید و تصرف عدوانی نیز هستیم. در دعاوی خلع ید خواهان باید با ارائه ادله‌ی مناسب، مالکیت خود را نسبت به ملک موضوع دعوا ثابت کند تا دادگاه بتواند علیه خوانده حکم صادر نماید. این مدارک باید مالکیت صد درصدی خواهان را برای دادگاه نمایان سازد. دعوای تخلیه‌ی ید از دیگر موضوعاتی است که در رابطه با دعاوی مالکیت همواره مطرح می‌شود. اگر میان خواهان (مالک) و خوانده (متصرف) قراردادی از جمله قرارداد اجاره موجود بوده و در آن تاریخ تخلیه‌ی ملک مشخص شده باشد، در صورتی که متصرف یا مستاجر (خوانده) ملک را تخلیه نکند دعوای تخلیه ید علیه او صدق می‌کند. همچنین اگر شخصی برای مدتی اجازه‌ی استفاده از ملک خود را به دیگری دهد سپس اجازه‌ی خود را پس بخواهد، شخص (مالک) می‌تواند دعوای تخلیه‌ی ید علیه او را مطرح کند.
تفاوت خلع ید و تصرف عدوانی
در صورتی که شخصی در گذشته مال غیر منقولی را در تصرف داشته و دیگری این مال را بدون رضایت او تصرف کند، اگر متصرف سابق نسبت به این مال اعاده‌ی تصرف کند، از آن در باب تصرف عدوانی بحث می‌شود، زیرا مدعی برای اثبات ذیحقی خود به تصرفات سابق خویش استناد کرده و همانند مالک موضوع دعوای خلع ید، به مالکیت خود نسبت به ملک متمسک نمی‌شود و عدوانی بودن تصرفات خوانده را ادعا می‌کند. قانون گذار به موجب این دعوا تصرف را مورد حمایت قرار داده و دادگاه وارد موضوع دلایل مالکیت نمی‌شود. در ارتباط با موضوع تصرف عدوانی کیفری، مطابق ماده‌ی 690 قانون مجازات اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای سابقه‌ی تصرف را کافی دانسته و عده‌ای دیگر مالکیت را شرط می‌دانند. با وجود این اختلافات رویه‌ی قضایی اثبات مالکیت را پذیرفته است. عدم آگاهی کافی از تفاوت این طرح‌های دعاوی، موجب ناامیدی بسیاری از محاکم و قوه‌ی قضاییه شده زیرا پس از طرح این دعاوی در دادگاه موفق ظاهر نمی‌شوند. باید به این موضوع توجه داشت که دعاوی مطرح شده در محکمه ارکان و شرایط خاص خودشان را دارند و رسیدگی آن‌ها به تحقق شرایط و ارکان آن دعوا منوط می‌باشد.
بدون دیدگاه