نقش حقوقی بارنامه دریایی

نقش حقوقی بارنامه دریایی

یک بارنامه دریایی از نظر قانون ابعاد گوناگونی دارد:

1. دلیل خوبی برای وجود قرارداد حمل و نقل، اما نه برای محتوای قرارداد،تلقی می گردد زیرا قرار داد معمولاً قبل از امضای بارنامه منعقد می شود.
2. سند رسید کالای حمل شده و شامل قبول بعضی امور معین در خصوص مقدار یا شرایط کالا در حین وصول به کشتی است.
3. سند مالکیت کالا است به نحوی که بدون آن معمولاً تحویل کالا میسر نمی شود.

بارنامه تنها در مورد دوم و سوم است که با قرارداد اجاره کشتی کاملاً متفاوت است، اما در مورد نخست با قرارداد اجاره کشتی تشابهاتی دارد. قرارداد اجاره کشتی همیشه یک قرارداد است نه بیشتر. زمانی که مستاجر فرستنده کالا نیز باشد معمولاً بارنامه دریایی فقط رسید کالا و سند مالکیت آن محسوب می گردد.در هیچ مورد نمی توان بارنامه دریایی را سند مالکیت کالا قرار نداد.

نقش حقوقی بارنامه دریایی

بارنامه دریایی دلیلی بر قرار داد

وقتی که مستاجر خود نیز فرستنده کالا است حقوق مالک کشتی و مستاجر تنها توسط قرارداد اجاره کشتی تنظیم میشود. در این صورت بارنامه دریایی نمی تواند تفاوتی با قرارداد اجاره داشته باشد و یا شروطی علاوه بر آنچه که در قرارداد اجاره آمده است به آن اضافه نماید مگر اینکه قرارداد اجاره کشتی صراحتاً این اختیار را قائل شده باشد.

اما اگر مستاجر خود نیز کالای دیگران را با کشتی حمل می کند قرارداد حمل کالا در هر مورد همان است که بارنامه دریایی صادره بدون در نظر گرفتن قرارداد اجاره کشتی برای هر فرستنده حکایت دارد،مگر در مواردی که توافق صریحی بر خلاف آن باشد.به علاوه،در صورت فوق اگر فرستنده کالا از وجود قرارداد اجاره مطلع شد در این صورت رابطه وی و مستاجر بر اساس قرارداد فی مابین است یعنی او میتواند مستاجر را تعقیب کند و یا به وسیله او تعقیب شود،اگر فرستنده از وجود قرارداد اجاره کشتی مطلع نباشد (چون به هر صورت بارنامه دریایی توسط فرمانده کشتی به عنوان نماینده مالک کشتی امضا میشود) طرف قرارداد وی مالک است. فرستنده کالایی که بار خود را با کشتی استیجاری می فرستد هرگاه بارنامه دریایی را به نام مستاجر پشت نویسی نماید،روابط بین مالک کشتی و مستاجر کماکان بر اساس قرارداد اجاره تنظیم می گردد، به هر صورت فرمانده فقط مجاز است بدون تعارض با قرارداد اجاره کشتی بار نامه دریایی را امضا نماید.

زمانی که مستاجر به منظور انتقال حقوق و تکالیف مندرج در بارنامه دریایی آن را پشت نویسی نماید، منتقل الیه از شروط قرارداد اجاره کشتی منتفع نمی گردد مگر اینکه شروط مندرج در قرارداد اجاره کشتی کلاً یا بعضاً در بارنامه دریایی به طور صریح و واضح در زمان یکی از بندها درج شده باشد ایا بارنامه دریایی بارنامه ای باشد که فرمانده نمی توانسته است قانونا بر طبق مفاد قرارداد اجاره کشتی صادر کند.

در مواردی که در یک بارنامه دریایی ماده ای وجود دارد که از آن استنباط شود که بارنامه شروط یک قرارداد معین اجاره کشتی را در بر می گیرد باید گفت که در این حال نباید اینگونه تعبیر شود که شروط مندرج در قرارداد اجاره کشتی که مستقیما مربوط به بارگیری،حمل یا تحویل کالا است و تعهداتی را بر ذمه مستاجر از آن جهت که مستاجر است می گذارد به بارنامه منتقل می شود عنوان مستاجر در صورت وجود شرط خاتمه مسئولیت مبدل به عنوان گیرنده کالا یا دارنده بارنامه می گردد و در صورت نبودن آن شرط عناوین اخیر را نیز در بر می‌گیرد که چنین استنباطی درست نیست.

شروط استثنایی گاهی اضافه می شوند و سوالی که در حقوق قراردادها مطرح است این است که تا چه اندازه قبول کننده یک شرط اضافی که در فرم معمولی بیان شده است به آن متعهد می گردد؟ این سوال بیشتر در رابطه با بلیط های مطرح است که در آن ها مسئولیت متصدی حمل و نقل محدود شده است. پاسخ این است که قبول کننده پایبند به شروط مندرج در آن است اعم از این که آن را بخواند یا نه مشروط بر اینکه اخطار لازم به وی شده باشد. اگر مالک کشتی بخواهد در بارنامه دریای یک سطح تازه و نوع را بگنجاند که او را از خسارت مشترک معاف نماید نه تنها باید با عبارت شفاهی آن را بیان کند بلکه باید به روشنی و در قسمتی از سند آن را به طور مشخص و به حروف برجسته طوری وارد کند که یک شخص معمولی و معقول بتواند آن را ببیند.

بارنامه دریایی به عنوان رسید کالا

امروزه بارنامه دریایی معمولاً توسط نماینده متصدی حمل و نقل و گاهی نیز توسط فرمانده کشتی را تایید میزان و شرایط کالا هنگام بارگیری امضا میشود.آثار تایید میزان و مقدار کالا و شرایط آن از نظر مقررات قانونی بسیار حائز اهمیت است زیرا کشتی باید آن چیزی را تحویل دهد که تحویل گرفته است مگر اینکه به استناد معافیت از مسئولیت های ناشی از خطرات دریایی از مسئولیت مبرا شود. گاهی بارنامه دریایی به علائم مشخصه نوشته شده بر روی کالا و گاهی نیز به اظهارات مربوط به کیفیت آن اشاره می نماید که به شرح ذیل اند:

• بارنامه با منزله رسید در خصوص مقدار کالا
• بارنامه به عنوان رسید کالا با وضعیت ظاهری معین و مشخص
• بارنامه به عنوان رسید کالا با علائم مشخصه ای که جهت شناسایی کالا ضروری است
• بارنامه به عنوان رسید کالا با کیفیت معین

بارنامه دریایی به عنوان سند مالکیت کالا

از بسیاری جهات داشتن بارنامه دریایی در قانون به منزله مالک بودن کالا تلقی می شود. بارنامه دریایی به دارنده خود این اختیار را می دهد تا در بندر مقصد کالا را تحویل بگیرد و در طول سفر دریایی با صرف انتقال بارنامه کالا را به منتقل الیه تحویل دهد.این مقررات در قراردادهای سیف (CIF) اهمیت ویژه‌ای دارند.

بارنامه دریایی برخلاف برات سند قابل انتقال نیست و دارنده بارنامه دریایی که با پشت نویسی آن را به شخص دیگری می دهد منتقل الیه را در وضعیت بهتری از موقعیت خود قرار نمی دهد.بنابراین اگر دارنده اصلی مالکیت نداشته باشد نمی تواند موجب انتقال مالکیت شود.

اگر عبارت قابل انتقال در بارنامه به کار برده می شود منظور این است که صرفاً بارنامه قابل انتقال است این مسئله هنوز حل نشده است که آیا بارنامه دریایی که در آن عبارت غیر قابل انتقال وجود دارد اصلا مالکیت را منتقل میکند یا خیر؟