خاورمیانه بیشترین مشکلات سیاسی را دارد. حدود 90 درصد از آب خاورمیانه فرامرزی است. جمهوری اسلامی ایران که در منطقه ای استراتژیک واقع شده و از رودخانه های بین المللی فراوانی برخوردار است، از این قاعده مستثنی نیست.
مفهوم رودخانه بین المللی:
نظریه بین المللی شدن رودخانه ها اولین بار توسط گروسیوس و واتل بیان شد.قبلاً همه رودخانه ها تحت حاکمیت کشورها در داخل و در کرانه های آنها محسوب می شدند.رودخانه های بین المللی رودخانه های قابل کشتیرانی هستند که از بیش از یک کشور عبور می کنند، رودخانه بین المللی رودخانه ای است که از قلمرو دو یا چند کشور می گذرد. و در این مورد هر کشوری بر بخشی از رودخانه که از قلمرو آن می گذرد، حاکمیت دارد.
رودخانه های بین المللی نیز به دو گروه تقسیم می شوند.
1) رودخانه مرزی که مرز بین دو کشور را تشکیل می دهد. مانند اروندرود – رود مرزی بین ایران و عراق و دانوب، مرز مشترک بین چکسلواکی.
مجارستان. و رومانی ..را تشکیل می دهد. یا می توان به ارس رود مرزی ایران با ارمنستان و آذربایجان نیز اشاره کرد.
2) رودخانه هایی که از قلمرو دو یا چند کشور عبور می کنند مانند رود نیل و راین. رود نیل از کشورهای سودان، مصر، اتیوپی و.. می گذرد.
هیدروپلیتیک:
نگاهی به نقشه جغرافیای طبیعی و سیاسی جهان نشان می دهد که مرزهای سیاسی با آب همخوانی ندارند. بین 50 تا 60 درصد وسعت هر قاره از آب های مشترک تشکیل شده است. همچنین بیش از 45 درصد از سطح زمین را توده های آبی مشترک تشکیل می دهند. و در مجموع 261 رودخانه ملی در جهان توسط دو یا چند کشور مشترک است.
شرط 1) در ایجاد مرزها استفاده از یکی از دو ساحل رودخانه به عنوان مرز بین دو کشور است که به این ترتیب حاکمیت و کنترل هر رودخانه از یک طرف به طرف دیگر منتقل می شود. هیچ کنترلی بر مرزهای آن وجود ندارد.
شرط 2) تحدید حدود رودخانه است، این قاعده برگرفته از حقوق خصوصی رم در قوانین کشورهای اروپایی است. خط کامل خطی است که فاصله هر نقطه تا نزدیکترین نقطه دو ساحل یکسان باشد.
شرط 3) برای تعیین حدود رودخانه ها، خط مرزی تالوگ یعنی خطی که سطح آب رودخانه را به دو قسمت تقسیم می کند. اما بیشتر رودخانه ها گذرگاه بسیار عمیق تری دارند که ایمن تر و قابل کشتیرانی تر است و قایقرانان هنگام عبور از رودخانه از این گذرگاه استفاده می کنند. اما این بخش عموماً با خطوط معقولی مطابقت ندارد. و اغلب نزدیک به یکی از دو ساحل است.
اصل حاکمیت مطلق سرزمینی: بر اساس این اصل، بخش‌هایی از رودخانه‌های بین‌المللی که از قلمرو هر دو کشور عبور می‌کنند، آبهای داخلی محسوب می‌شوند و دولت‌های مذکور می‌توانند جریان آب را تغییر دهند .
اصول و مقررات حقوق بین الملل وجود این حق را برای یک کشور برای تغییر وضعیت طبیعی قلمرو خود به ضرر کشوری دیگر سلب می کند. بر اساس اصول حقوق بین الملل، هیچ کشوری نباید جریان طبیعی آب رودخانه ها را که به طور طبیعی از قلمرو خود به قلمرو کشور دیگری می گذرد، متوقف یا منحرف کند و از آنها به گونه ای استفاده نکند که به کشور همسایه آسیب برساند یا مانع از آن شود.
اصل حاکمیت مطلق زمین یا حاکمیت مطلق رودخانه ها:
بر اساس این اصل، کشورهای ساحلی باید اجازه دهند جریان طبیعی آب رودخانه ادامه یابد و به هیچ وجه حق تغییر آب رودخانه را ندارند. ماکس هوبرو اپنهایم از طرفداران این نظریه است.
اصل مالکیت مشترک و اشتراک آبهای یک رودخانه بین المللی توسط کشورهای مربوطه:
بر اساس آن اصل، کشورهای همسایه یک رودخانه بین‌المللی بر آن رودخانه حاکمیت مشترک دارند. به عبارت دیگر تمامی کشورهای مذکور می توانند به یک اندازه از آب رودخانه استفاده کنند. با توجه به اصل فوق، رودخانه بین المللی به عنوان یک واحد اقتصادی در نظر گرفته می شود، مرزهای بین کشورها در نظر گرفته می شود و آب های آن متعلق به همه کشورهای ساحلی است.
حاکمیت سرزمینی محدود یا تمامیت ارضی محدود یا اصل بهره برداری عادلانه: حاکمیت هر یک از کشور های ساحلی رودخانه محدود به وارد نکردن خسارت به کشور ساحلی دیگر است.
بدون دیدگاه