تابعیت مضاعف
موضوع زادگاه، تابعیت اشخاص و روابطشان با دولت از زمان حیات آن‌ها، همواره موضوع بحث و برسی در حقوق و حقوق بین الملل بوده است. در حقوق بین الملل از وابستگی سیاسی و اجتماعی شخص حقیقی یا حقوقی نسبت به یک جامعه، تحت عنوان تابعیت سخن گفته می‌شود.
تابعیت روابطی از جمله روابط حقوقی را به دلیل حقوق و امتیازات در نظر گرفته شده برای اتباع هر کشور در بر می‌گیرد. همچنین در پی منشاء قدرت و حاکمیت دولت‌ها می‌توان از آن به عنوان یک رابطه‌ی سیاسی نیز نام برد علاوه بر آن تابعیت صرفا مختص محل زندگی شخص نمی‌باشد به همین دلیل یک رابطه‌ی معنوی بین شخص و مملکت وجود دارد.
سوالات متداول درباره تابعیت مضاعف
انواع تابعیت
تابعیت تحت عنوان سیستم خاک و سیستم خون اعمال می‌گردد. سیستم خاک معمولا در رابطه با کشورهایی صدق می‌کند که مهاجر پذیر بوده و صرف نظر از تابعیت والدینِ کودکی که در آن خاک به دنیا می‌آید، تابعیت کشور محل تولد را دارا می‌شوند. سیستم خون به عنوان تابعیت نسبی شناخته می‌شود که در آن طفل متولد شده به واسطه‌ی نسب، تابعیت پدر و مادرش را دارا می‌شود.
تابعیت در ایران
اخذ تابعیت ایران به وسیله‌ی اجرای سیستم خون و خاک امکان پذیر است. در صورت پذیرش شخص دارای تابعیت ایرانی می‌شود.
از متن ماده‌ی 976 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران این گونه برآورد می‌شود که اشخاص متولد شده از پدر ایرانی و یا والدین خارجی که یکی از آن‌ها متولد ایران بوده، تابعیت ایران را دارا می‌شوند.
- کلیه‌ی افرادی که در ایران متولد می‌شوند حتی در صورت مشخص نبودن پدر و مادر آن‌ها، طبق سیستم خاک تابعیت ایرانی آن‌ها پذیرفته خواهد شد.
- زنان خارجی که با مردان ایرانی ازدواج می‌کنند مطابق با بند ششم از ماده 976 قانون مدنی ایرانی محسوب می‌شوند، بنابراین حتی در صورت خروج مرد از تابعیت ایرانی، زن همچنان تابعیت ایرانی خود را حفظ خواهد کرد. در پی این موضوعات با مسئله‌ی ازدواج زنان ایرانی با مرد خارجی روبه رو می‌شویم. هرگاه زن ایرانی با مرد خارجی ازدواج کند، زن تابعیت ایرانی را همچنان دارد. در صورتی که تابعیت شوهر، مطابق با قوانین مملکت او به زن تحمیل شود، زن همواره می‌تواند بعد از وفات و یا جدایی، به تابعیت اصلی خود بازگردد.
- در موضوع تابعیت اشخاصی وجود دارند که به دلایل متفاوتی تابغیت هیچ کشوری را ندارند. از این اشخاص به عنوان بی تابعیتی یا آپاترید نام برده می‌شود.
تابعیت مضاعف
شخصی که در یکزمان بیش از یک تابعیت داشته باشد، دارای تابعیت مضاعف است و همواره به عنوان شهروند در دو یا چند کشور شناخته می‌شود.
موضوع تابعیت مضاعف زمانی اهمیت پیدا می‌کند که موضع در یک دعوای بین المللی مطرح شود. در این صورت قاضی باید تابعیت موثر را از طریق نزدیک‌ترین ارتباط شامل اقامت، مدت گذران عمر در یک کشور، محل اشتغال و تحصیلات، توسط قاضی محکمه مشخص شده و آن را ملاک قرار می‌دهد.
اخذ تابعیت مضاعف می‌تواند از طرق مختلفی از جمله تولد، ازدواج، قبول تابعیت و سرمایه گذاری صورت گیرد.
داشتن تابعیت مضاعف به تبع می‌تواند مزایا و امتیازاتی را داشته باشد.
امکان اشتغال یابی، دریافت پاسپورت دوم و استفاده از مزایای آن، امکان استفاده از خدمات آموزشی بیش‌تر و… از مزایای قابل توجه تابعیت مضاعف می‌باشد.
علاوه بر امتیازات تابعیت مضاعف، معایب و سختی‌های برای این افراد وجود دارد، از جمله اجباری بودن خدمت نظام وظیفه و موظف بودن سرباز برای شرکت در جنگ در صورت نیاز، پرداخت مالیات مضاعف، عدم قبول و استخدام در مشاغل امنیتی و هزینه‌های فراوانی که اخذ تابعیت مضاعف در پی دارد.
به دنبال داشتن مضرات برای اشخاص و دولت‌ها حقوقدانان درصدد ارائه راه‌هایی برای رفع این موضوع شدند.
راه‌های رفع تابعیت مضاعف به شرح زیر است:
- پیدا کردن تابعیت موثر.
- ارجاع اختلاف کشورها در انتخاب تابعیت موثر به داوران بین المللی.
- هماهنگی کشورها و توافقات بین المللی.
بدون دیدگاه