معاهدات بین المللی – مفهوم معاهده و انواع آن
تعریف عرفی معاهده، عبارت است از هرگونه توافق میان دو یا چند تابع حقوق بین الملل است که غرض از آن ایجاد آثار حقوقی باشد حقوق بین الملل به اداره آن بپردازد.
به موجب بند ۱ ماده ۲۲ کنوانسیون حقوق معاهدات وین مورخ ۲۳ مه ۱۹۶۹: معاهده عبارت است از یک توافق بین دولت ها که به صورت کتبی منعقد شده، مشمول حقوق بین الملل باشد، صرفنظر از عنوان خاص آن و اعم از اینکه در سندی واحد یا در دو یا چند سند مرتبط به هم منعکس شده باشد.
معاهدات بین المللی
ارکان تعریف عرفی معاهده بین المللی
- انعقاد یک توافقنامه که مستلزم اجتماع اراده میان اطراف توافق است
- اطراف توافق به منظور تابعان حقوق بین الملل هستند
- ایجاد آثار حقوقی بدین معنی که در هر معاهده‌ای، طرفین، ملزم به پذیرش تعهداتی که حقوقی هستند
- تبعیت از حقوق بین الملل به این شرح که معاهدات لزوما باید تحت اداره حقوق بین الملل باشند اما ضرورت ندارد که منحصراً تابعین حقوق باشند.
در تعریف قراردادی معاهده عناصر متفاوتی از تعریف عرفی معاهده دیده می شود:
- طرف های توافق بدین ترتیب که عهدنامه ۱۹۶۹ وین، طرفهای توافق را فقط کشورها قلمداد کرده است. البته با انعقاد عهد نامه ۱۹۸۶ وین، خلا مذکور مرتفع گردیده است.
- توافق تنظیمی طبق حقوق بین الملل تحت این عنوان که از دیدگاه عرف، هرگونه توافق حقوقی منعقده میان تابعان حقوق بین الملل، معاهده محسوب می شود ولی از دیدگاه عهد نامه های وین، لازم است که این توافق، قطعاً طبق حقوق بین الملل تنظیم شود. ممکن است توافق هایی میان تابعان حقوق بین الملل منعقد شوند ولی تابع قواعد فراملی (بسیاری از قراردادهای تجاری بین المللی) یا حقوق داخلی کشور خاصی باشد.
- کتبی بودن توافق به این صورت که معاهدات وین تنها توافق‌های مکتوب رامعاهده به‌شمار آورده‌اند.
- تعداد اسناد توافق به این نحو که معاهده، مجموعه مقررات به هم پیوسته است اعم از اینکه در یک یا چند سند آمده باشد. مثل پروتکل های اول و دوم ژنو مصوب ۱۹۷۷ الحاقی به عهدنامه‌های ژنو ۱۹۴۹ در زمینه حقوق مخاصمات مسلحانه.
شایان ذکر است که تاثیر جنگ بر معاهدات، جانشینی کشورها بر معاهدات، مسئولیت معاهده‌ای، تعهدات معاهده‌ای علیه کشور متجاوز است خارج از شمول عهدنامه ۱۹۶۹ وین است.
معاهداتی که در جمله معاهدات بین المللی قرار نمی گیرند
- سند ازدواج اعضای خانواده‌های سلطنتی
- معاهدات منعقده با اقوام غیر متمدن
- موافقتنامه منعقده بین دولت ها و اشخاص حقیقی یا حقوقی حقوق خصوصی بیگانه یا موافقتنامه‌های منعقده میان اشخاص حقیقی یا حقوقی بیگانه
- قراردادهای تجاری بین المللی
- توافق های میان تابعان حقوق بین الملل و نهادهای بین المللی غیر دولتی
- توافق های میان تابعان حقوق بین الملل و نهضت های آزادی بخش
- توافق میان کشورها و دولت های عضو یک کشور فدرال
- موافقتنامه های نزاکتی یا اخلاقی
توافق نامه هایی که معاهده بین المللی خوانده می شوند:
- معاهدات منعقده میان کشورهای مشترک المنافع انگلیس
- معاهدات منعقده بین دولت واتیکان و سایر دولت ها که کنکوردا خوانده می شوند (موافقتنامه مذهبی)
- موافقتنامه های منعقده بین سازمان های بین المللی یا بین یک سازمان بین المللی و یک کشور مانند توافق سازمان ملل متحد با ایالات متحده آمریکا در مورد اساسنامه قانونی مقر دائمی سازمان ملل مورخ ۲۶ ژوئن ۱۹۴۷
معیار هایی که برای شناسایی قرارداد بین المللی تابع حقوق بین الملل عمومی از قراردادهای بین المللی تابع حقوق داخلی قابل استفاده هستند:
- صراحت بیان طرفین قرارداد
- محتوای موضوع قرارداد
- ماهیت سیاسی یا تجاری قرارداد
- قصد مشترک طرفین قرارداد
موافقتنامه های نزاکتی اخلاقی
این موافقتنامه ها که معاهدات سیاسی نیز نامیده می شوند مثل منشور آتلانتیک به منظور دوری جستن از تعهدات حقوقی بین المللی ایجاد شده اند و از رویه انگلوساکسون اتخاذ شده و هدف از این انعقاد آنها تغییر خط مشی سیاستی معینی است. این موافقت نامه ها که معمولاً توسط قوه مجریه منعقد می شوند، دارای خصیصه سیاسی بوده و متضمن تعهداتی برای طرف ها است که جای آن تعهدات، منوط به حسن نیت کشورها است. اگر کشوری از رعایت این تعهدات تخلف کرد باید در انتظار یک واکنش سیاسی باشد نه حقوقی مثل عمل متقابل که در عمل ممکن است ضمانت اجرای موثر تری نسبت به واکنش های حقوقی باشد.
امروزه عناوینی که معمولاً برای موافقتنامه‌های نزاکتی استعمال می‌شود عبارتند از یادداشت تفاهم، اعلامیه مشترک، اعلامیه سران، تفاهم نامه، صورت مذاکرات، بیانیه مشترک، صورتجلسه، صورتمجلس، برنامه، توصیه نامه و غیره.
در صورت نیاز به مشاوره در خصوص معاهدات بین المللی، تنظیم قرارداد های داخلی و بین المللی، با وکیل متخصص در این امر با شماره ٠٢١٢٢٢٢٧۵۵١ تماس حاصل فرمایید.
سروش سلامیان وکیل پایه یک دادگستری مرکز
بدون دیدگاه