نحوه مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم
وقوع جرم و بر هم خوردن نظم جامعه امکان ورود خسارت به اشخاص را فراهم می سازد و فرد متضرر از جرم می تواند به منظور مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم، شکایتی را تحت عنوان شاکی خصوصی در مراجع قضایی (دادگاه یا دادسرا) طرح نموده و خواستار جبران خسارات وارده ناشی از وقوع جرم از مقام قضایی باشد. به بیانی دیگر وقوع جرم علاوه بر لطمه زدن به نظم و امنیت جامعه، سبب ورود خسارت به بزه دیده نیز می شود.
در واقع امکان طرح دو شکایت به هنگام وقوع جرم وجود دارد که یکی شکایت از جنبه عمومی جرم، و دیگری از جنبه خصوصی جرم می باشد.
در قوانین ایران برخی جرایم مانند کلاهبرداری، علاوه بر مجازات تعیین شده ضمن حکم دادگاه، حکم به رد مال نیز صادر می شود.
نحوه مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم
انواع خسارات
مطابق با ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری، امکان مطالبه زیان ناشی از جرم و همچنین پیگیری شکایت کیفری برای شاکی وجود دارد که این ضرر و زیانات دارای عنوان مادی و معنوی می باشند.
علاوه بر شاکی و شخص زیان دیده، قائم مقام قانونی و یا وراث او قادر به اقدام جهت دریافت خسارات وارده می باشند.
خسارات وارده عبارت است از:
خسارات مادی:
این نوع از خسارات شامل خسارات وارده به مال افراد می باشد . مانند خسارات وارد شده به اتوموبیل شخص
خسارات جسمانی:
این نوع از خسارات شامل خسارات وارد بر جسم و جان افراد می باشد.
خسارات معنوی:
شامل صدمات وارد شده بر روح و یا آبرو و اعتبار اشخاص می باشد.
خساراتی با منشاء عدم نفع: این نوع خسارات تحت عنوان خسارات عدم النفع در صورت ممکن الحصول بودن قابل مطالبه می باشد این درحالی است که خسارت عدم النفعی محتمل الحصول قابل مطالبه نمی باشد.
طرح دعوای خصوصی ناشی از جرم
طرح دعوای خصوصی ناشی از جرم زمانی امکان پذیر است که تشریفات و مهلت های معین جهت اقامه دعوا رعایت شده باشند.
به عنوان مثال در جرم سرقت و یا کلاهبرداری، می بایست علاوه بر تعیین مجازات شخص مرتکب، خسارات و ضرر های ناشی از ارتکاب جرم که به مال باخته وارد شده است نیز مورد برسی قرار گرفته و وضعیت آن محرز شود.
متضرر می بایست تا قبل از اعلام پایان دادرسی توسط دادگاه، دادخواست ضررو زیان ناشی از جرم را ارائه نماید.
خساراتی که متضرر قادر به مطالبه آن می باشد
- خسارات و زیان های مادی که در نتیجه ارتکاب جرم حاصل شده باشد.
- منافعی که امکان به دست آوردن آن برای شخص زیان دیده وجود داشته و مدعی خصوصی به موجب ارتکاب مجرم به جرم، از آن محروم شده و متضرر گشته است.
اقامه دعوی خصوصی شامل چه مواردی می شود ؟
- دارا بودن اهلیت،اولین و مهم ترین ویژگی است که بر اشخاص اقامه کننده دعوی صدق می کند . در واقع فرد باید از نظر بلوغ و رشد و … در شرایط مناسبی بوده و صلاحیت و شایستگی دارا شدن حق و اعمال آن را به صورت قانونی داشته باشد.
- با توجه به مطالب مذکور اگر شخصی شایستگی دارا شدن حق را داشته باشد اما قادر به اجرای آن نباشد (اهلیت استیفا نداشته باشد)، اقامه دعوی می بایست از طریق نماینده قانونی او انجام شود.
- ذینفع بودن در طرح دعوا از دیگر ویژگی هایی است که شخص اقامه کننده دعوی باید دارا باشد. در واقع تنها افرادی که در یک ماجرا ذینفع هستند قادر به اقامه دعوی و مطالبه خسارات وارده می باشند.
- به عنوان مثال در صورت وقوع جرم کلاهبرداری، امکان طرح شکایت و مطالبه خسارت ناشی از وقوع جرم برای شخصی که از وی کلاهبرداری شده است وجود دارد و افراد دیگر بدون رضایت فرد ذینفع قادر به اقامه دعوی نمی باشند.
- دعوی مطرح شده در این موضوع نباید قبلا در دادگاه مورد رسیدگی قرار گرفته باشد و یا حکم قطعی در خصوص آن صادر شده باشد. در واقع افراد قادر به برسی دوباره پرونده های مختومه، با همان شرایط سابق نمی باشند و در صورت داشتن اعتراض به رای صادر شده می بایست از طریق روش های تجدید نظر خواهی، فرجام خواهی و یا اعاده دادرسی اقدام به بیان اعتراض خود نمایند.
- اقامه دعوا باید در دادگاهی که صلاحیت ذاتی ومحلی جهت رسیدگی به دعوا را دارد مطرح شود.
شرایطی که حق مورد ادعا باید داشته باشد
-ضرر باید به صورت مستقیم ناشی از جرم باشد . به عنوان مثال در جرم سرقت، ضررو زیان وارد شده به اموال مسروقه قابل مطالبه می باشد و هزینه هایی که مالباخته جهت نصب سیستم ایمنی منزل متحمل شده قابلیت مطالبه ندارند.
- قانونی و مشروع بودن خسارات وارده
- منجز بودن حق مورد ادعا
بدون دیدگاه