تفاوت داوری و میانجی گری
داوری و میانجیگری مبحثی است که این روزها بسیار مطرح بوده و دامنهی کاربرد آنها روز به روز در حال گسترش است. گاهی پیش می آید که یک شخص حقیقی یا حقوقی دچار اختلاف با طرف دیگر قرارداد شده و به دنبال راهی کم هزینهتر و سریعتر از مراجعه به دادگاه جهت حل اختلاف باشند. در این مواقع با بحث میانجی گری و داوری روبه رو میشویم. البته داوری و میانجی گری تفاوتهایی با یکدیگر دارند که در ادامه به برسی آنها خواهیم پرداخت.
مقایسه داوری و میانجی گری از نظر فرآیند و نتیجه
مفهوم داوری
مبحث داوری زمانی مطرح میشود که طرفین دعوا در قالب توافق، رسیدگی به دعوای خود را بدون تشریفات رسمی و خارج از دادگاه به افراد معتمدی که به عنوان داور فعالیت دارند ارجاع دهند. این توافق ممکن است قبل از وقوع دعوا و یا بعد از آن در قرارداد ذکر شود. داور ممکن است شخصی حقیقی و یا حقوقی باشد. در این امر سرعت، اعتماد و محرمانه بودن بسیار مهم است.
دعاوی غیر قابل ارجاع به داوری
دسته ای از دعاوی وجود دارند که مطابق قانون قابل ارجاع به داوری نمیباشند که ماده 478 قانون آیین دادرسی مدنی آنها را به شرح ذیل بیان کرده است.
- دعاوی که موضوع آنها مربوط به نکاح باشد مانند فسخ و ابطال نکاح و…
- دعاوی مربوط به نسب شامل دعوای نفی ولد و یا اثبات نسب.
- رسیدگی به امور کیفری در صلاحیت داوری نمیباشد.
- صدور حکم ورشکستگی.
امتیازات و مزایای داوری
- داوری روشی در رسیدگی به اختلافات بوده که امکان رسیدگی سریع به پروندهها را به وجود میآورد.
- داوری روشی کم هزینه تر نسبت به دادگاه است؛ چرا که مشمول هزینه تشکیل پرونده و دادگاه نمیشود.
- در روش داوری رسیدگی به صورت محرمانه و غیر علنی است.
- در روش داوری، داور توسط طرفین و با توافق آن ها تعیین میشود. در واقع امکان تعیین روش حل و فصل اختلافات احتمالی برای طرفین وجود دارد و طرفین در صورت انتخاب روش داوری قادر به انتخاب داور مورد نظر نیز میباشند. بهتر است داور منتخب توسط طرفین از تخصص و تجربه کافی در زمینه موضوع قرارداد بهره مند باشد.
- جلسات داوری جو نسبتا آرام تری نسبت به دادگاه دارند و طرفین قادر به ارائه دفاعیات خود در جوی آرام و با استرسی کمتر میباشند.
- در روش داوری طرفین میتوانند از داور متخصص در موضوع قرارداد استفاده کنند که این امر به نفع آنها خواهد بود.
افرادی که به عنوان داور اتخاب نمیشوند
اشخاص زیر مطابق ماده 469 قانون آیین دادرسی مدنی تها با تراضی طرفین قادر به داوری هستند:
- افرادی با سن کمتر از 25 سال.
- افراد ذینفع در دعوا.
- اشخاصی که با طرفین دعوا قرابت نسبی یا سببی داشته باشند.
- کفیل، قیم، وکیل و یا مباشر یکی از اصحاب دعوا.
- افرادی که خود یا همسرانشان از وراث طرفین دعوا باشند.
- کارمندان دولت در حوزه ماموریتشان.
داور پس از برسی دفاعیات و مستندات طرفین، اقدام به صدور رای در مهلت باقی مانده مینماید. این رای همانند حکم دادگاه الزام اور است.
مفهوم میانجی گری
میانجی گری روشی است که در آن اختلافات طرفین توسط شخص ثالث آموزش دیده تحت عنوان میانجی گر به سازش منجر میشود. روند این رسیدگی با حضور شاکی و متهم و همچنین دیگر افرادی که در حصول سازش تاثیر دارند و در خارج از دادگاه است. در صورت حصول سازش میان طرفین، حقوق و تعهدات آن ها تعیین میشود.
فواید میانجی گری
- در میانجی گری روابط دوستانه بین طرفین حفظ میشود.
- طرفین هزینهی کمتری را متحمل میشوند.
- در این روش حل و فصل اختلافات به سرعت انجام میشود.
- حل و فصل اختلاف در محیط و جوی بسیار آرام انجام میشود.
- راه حلهای مطرح شده در این روش خلاقانه و با نیازهای طرفین سازگار است.
شباهتهای روش داوری و میانجی گری
- رسیدگی به دعاوی در هر دو روش خارج از دادگاه است.
- هر دو روش هزینه نسبتا کمتری دارند.
- رسیدگی به اختلافات در هر دو روش با سرعت بیشتری انجام میشود.
- در این روشها هیچ الزام قانونی جهت رسیدگی به دعاوی توسط میانجی گر یا داور وجود ندارد.
- توافق طرفین در ایجاد این روشها نقش دارد.
- استفاده از این دو روش، کاهش حجم پروندههای مطروحه را در پی دارد.
- در هر دو روش شرایط برای طرفین بسیار آرامتر از دادگاه است.
تفاوت میانجی گری و داوری
- در روش داوری حق صدور رای برای داور پیش بینی شده است که این رای نیز الزام آور است، در حالی که این حق برای میانجی گر پیش بینی نشده و او تنها قادر به سوق طرفین به صلح و سازش از طریق برگزاری جلسات متعدد است.
- داوری دارای محدودیتهایی از جمله عدم قابلیت ارجاع به داوری را دارد در حالی که میانجی گری از آزادی بیشتری برخوردار است.
- شهود در جلسات داوری حاضر میشوند در حالی که در میانجی گری حضور شهود مجاز نبوده و تنها قابلیت استناد به شهود ممکن میباشد.
سوالات متداول از تفاوت داوری و میانجی گری
داوری چیست؟
داوری روشی است که طی آن طرفین اختلاف با توافق، موضوع دعوا را به فرد یا افرادی معتمد (داور) ارجاع میدهند تا خارج از دادگاه و بدون تشریفات رسمی، به اختلاف رسیدگی کرده و رای صادر نمایند. رای داور الزامآور است و مانند حکم دادگاه اعتبار دارد.
میانجی گری چیست؟
میانجی گری فرآیندی است که طی آن شخص ثالث آموزشدیده (میانجیگر) تلاش میکند اختلاف طرفین را از طریق گفتگو و برگزاری جلسات، به صلح و سازش برساند. میانجیگر رای صادر نمیکند و تنها زمینهساز توافق طرفین است.
چه دعاوی قابل ارجاع به داوری نیستند؟
مطابق ماده 478 قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی مربوط به نکاح، نسب، امور کیفری و همچنین صدور حکم ورشکستگی از شمول داوری خارجاند و نمیتوان آنها را به داور ارجاع داد.
مزایای داوری نسبت به دادگاه چیست؟
داوری سریعتر و کمهزینهتر از دادگاه است، جلسات آن محرمانه برگزار میشود، داور توسط طرفین انتخاب میشود، و امکان انتخاب داور متخصص در موضوع اختلاف وجود دارد.
مزایای میانجی گری چیست؟
میانجی گری باعث حفظ روابط دوستانه طرفین، کاهش هزینهها، سرعت در حل اختلاف، و یافتن راهکارهای خلاقانه و متناسب با نیاز طرفین میشود.
شباهتهای داوری و میانجی گری چیست؟
هر دو روش خارج از دادگاه انجام میشوند، کمهزینهتر و سریعتر از دادرسی هستند، بر توافق طرفین استوارند، و باعث کاهش حجم پروندههای قضایی میشوند.
تفاوت داوری و میانجی گری در چیست؟
مهمترین تفاوت این دو روش در صدور رای است: در داوری، داور رای الزامآور صادر میکند اما در میانجی گری، میانجیگر صرفاً طرفین را به صلح و سازش هدایت میکند و تصمیم نهایی با خود طرفین است.
من با شریکم اختلاف پیدا کردم، به نظرتون برم سراغ داوری بهتره یا میانجی گری؟
انتخاب بین داوری و میانجی گری بستگی به شرایط اختلاف شما دارد. اگر تمایل دارید تصمیم نهایی الزام آور باشد، داوری مناسبتر است. اما اگر هدف شما صرفاً رسیدن به توافق دوستانه است، میانجی گری گزینه بهتری خواهد بود.
اگه تو داوری حکم به ضررم صادر بشه، میشه بهش اعتراض کرد؟
رأی داور همانند حکم دادگاه لازمالاجرا است، اما در موارد محدود و خاص مثل وجود فساد، بیصلاحیتی داور یا تخلف از قوانین آمره میتوان درخواست ابطال رأی داوری را مطرح کرد.
دعوای خانوادگی مثل طلاق هم میشه برد داوری؟
خیر، دعاوی مربوط به نکاح و طلاق قابل ارجاع به داوری نیستند و باید از طریق دادگاه رسیدگی شوند. این موضوع در ماده ۴۷۸ قانون آیین دادرسی مدنی صراحتاً ذکر شده است.
فرق اصلی داور و میانجی دقیقا چیه؟
تفاوت اصلی این است که داور اختیار صدور رأی الزامآور دارد، اما میانجی فقط تلاش میکند با گفتوگو و جلسات، طرفین را به سازش برساند و تصمیم او ضمانت اجرایی ندارد مگر اینکه طرفین توافق کنند.
هزینه داوری بیشتره یا میانجی گری؟
معمولا هزینه میانجی گری کمتر از داوری است، زیرا روند آن سادهتر است و نیاز به تشریفات کمتری دارد. با این حال هزینه داوری هم نسبت به دادرسی دادگاه پایینتر در نظر گرفته میشود.
برای انتخاب داور حتما باید وکیل باشه یا هر کسی میتونه باشه؟
داور میتواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد و الزامی به وکیل بودن ندارد. تنها باید شرایط قانونی مثل نداشتن منفعت در دعوا و سن بالای ۲۵ سال را داشته باشد.
اگه یکی از طرفای دعوا نیاد تو جلسه میانجی گری، چی میشه؟
میانجی گری بر اساس رضایت طرفین شکل میگیرد. اگر یکی از طرفها حاضر نشود، روند میانجی گری متوقف میشود و حل اختلاف باید از طریق روشهای دیگر مثل دادگاه یا داوری پیگیری شود.
تو داوری هم مثل دادگاه شاهد میارن؟
بله، در جلسات داوری امکان حضور شهود و استماع اظهارات آنها وجود دارد. اما در میانجی گری حضور شهود در جلسه مجاز نیست و صرفاً میتوان به شهادت آنها استناد کرد.
میانجی گری بیشتر تو چه جور پروندههایی کاربرد داره؟
میانجی گری معمولاً در اختلافات مالی کوچک، روابط تجاری، یا مواردی که حفظ رابطه دوستانه میان طرفین اهمیت دارد، کاربرد بیشتری دارد.
اگه تو قراردادمون بنویسیم هر اختلافی باشه میریم سراغ داوری، دیگه دادگاه قبول نمیکنه دعوا رو؟
بله، در صورت وجود شرط داوری در قرارداد، دادگاه معمولاً از رسیدگی خودداری میکند و طرفین را به داوری ارجاع میدهد، مگر اینکه موضوع دعوا از موارد غیرقابل ارجاع به داوری باشد.