معامله به قصد فرار از دین
امروزه با گسترش روابط تجاری میان اشخاص حقیقی و حقوقی و امکان کلاهبرداری و سوء استفاده از مال دیگری، گسترش موضوعات با عنوان فرار از دین را شاهد هستیم. یکی از موضوعات مهم در بحث معاملات مربوط به فرار از پرداخت دین و انعقاد معاملاتی دیگر به همین منظور است. گاهی دیده میشود که برخی از بدهکاران به منظور عدم پرداخت و تادیهی دین خویش به انعقاد معاملاتی صوری و یا واقعی روی آورده و از این طریق از تادیهی دین و توقیف اموالشان جلوگیری میکند در حالی که شرعا و قانونا موظف به ایفای تعهد و پرداخت دین میباشند.
ارکان و شرایط اثبات معامله به قصد فرار از دین
در موضوع فرار از دین اسناد لازم الاجرا نقش ایفا میکنند و احکام مالی دادگاهها نیز در این باره صدق میکند. بنابراین اسنادی از قبیل عادی و یا غیر لازم الاجرا فرار از دین را سبب نمیگردند. نکتهی دیگری که برای تحقق فرار از دین لازم است، مربوط به مدیون میباشد که او باید با قصد و نیت معاملات صوری را به صورت حقوقی انجام دهد.
از دیگر شروط معاملات صوری این است که شخصی که دین به او انتقال پیدا کرده از صوری بودن معامله و قصدِ فراراز دینِ مدیون اطلاع داشته باشد. همچنین شخص طلبکار باید ضرر و زیان وارده وعدم وصول طلب را به دادگاه اثبات نماید.
در رابطه با فرار از دین در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران مقرراتی تصویب شده است از جمله میتوان به ماده ی 218 از قانون مدنی اشاره کرد که در آن انجام معاملات صوری به قصد فرار از دین را باطل کرده است. تاکید ماده بر صوری بودن معامله و ضعف در اثبات صوری بودن معامله،میتواند سبب تشتت آرا در سیستم حقوقی و قضایی گردد.
به این ترتیب فقدان مادهی قانونی صحیح و قابل استناد نبودن این نوع از معاملات، ممکن است سبب زائل شدن حقی از شخصی شود که بدون اطلاع از موضوع و نیت مدیون، با آن وارد معامله شده است.
سوالات متداول معامله به قصد فرار از دین
معامله به قصد فرار از دین چیست؟
معامله به قصد فرار از دین به معاملاتی گفته میشود که بدهکار بهطور صوری یا واقعی انجام میدهد تا از پرداخت دین و توقیف اموال خود جلوگیری کند. این اقدام برخلاف شرع و قانون بوده و بهموجب ماده 218 قانون مدنی، باطل محسوب میشود.
شرایط تحقق معامله به قصد فرار از دین چیست؟
برای تحقق این نوع معامله وجود چند شرط ضروری است: ۱) مدیون با قصد فرار از پرداخت دین معامله را منعقد کند. ۲) طرف معامله از قصد بدهکار آگاه باشد. ۳) طلبکار بتواند ضرر و زیان خود را اثبات کند. بدون این شرایط، اثبات فرار از دین دشوار خواهد بود.
نقش اسناد لازمالاجرا در معامله به قصد فرار از دین چیست؟
اسناد لازمالاجرا مانند اسناد رسمی یا احکام قطعی دادگاهها نقش مهمی در اثبات فرار از دین دارند. در مقابل، اسناد عادی یا غیر لازمالاجرا به تنهایی نمیتوانند موجب اثبات این نوع معاملات شوند.
آیا همه معاملات بدهکار به قصد فرار از دین باطل است؟
بله، طبق ماده 218 قانون مدنی، هر معاملهای که صوری و با قصد فرار از دین انجام شده باشد باطل است. البته در عمل اثبات صوری بودن معامله دشوار است و همین موضوع میتواند باعث اختلاف نظر در محاکم شود.
چگونه میتوان معامله به قصد فرار از دین را در دادگاه اثبات کرد؟
طلبکار باید با ارائه مدارک و مستندات قانونی، از جمله اسناد لازمالاجرا و شواهد کافی، ثابت کند که بدهکار با نیت فرار از پرداخت دین معامله کرده است. همچنین آگاهی طرف معامله از قصد بدهکار نیز باید محرز شود.
اگر شخص ثالث از قصد بدهکار آگاه نباشد چه میشود؟
در صورتی که شخص ثالث بدون اطلاع از نیت بدهکار وارد معامله شود، موضوع پیچیدهتر میشود. چراکه او حسن نیت داشته و از قصد فرار از دین بیخبر بوده است. در این حالت، امکان تضییع حق طلبکار وجود دارد و دادگاه باید با دقت موضوع را بررسی کند.
من شوهرم بدهی بالا آورده و خونه رو به اسم برادرش زده. میشه ثابت کرد برای فرار از دینه؟
اگر بتونید نشون بدید که معامله صوری بوده و قصدش فقط جلوگیری از توقیف خونه بوده، دادگاه میتونه اون معامله رو باطل کنه. مدارکی مثل شهادت شهود یا شواهد مالی کمککنندهست.
اگه کسی ماشینشو به من بفروشه ولی بعد معلوم بشه برای فرار از بدهی بوده، تکلیف من چی میشه؟
اگر شما از قصد اون شخص خبر نداشتید و معامله واقعی بوده، حقوق شما بهعنوان خریدار محترم شمرده میشه و باطل محسوب نمیشه.
من طلبکارم. بدهکارم مغازهشو به اسم پسرش زده. چطوری میتونم شکایت کنم؟
باید دادخواست ابطال معامله به قصد فرار از دین بدید و ثابت کنید که معامله صوری بوده و به شما ضرر زده.
هر معاملهای که بدهکار انجام بده به قصد فرار از دینه؟
خیر، صرف بدهکار بودن دلیل بر صوری بودن معامله نیست. باید قصد بدهکار و زیان شما بهعنوان طلبکار در دادگاه اثبات بشه.
اگه بدهکار خونه رو واقعاً بفروشه و پولشو خرج کنه، باز هم میشه گفت فرار از دینه؟
اگر معامله واقعی باشه و طرف مقابل هم از نیت بدهکار بیاطلاع باشه، این معامله صحیح هست و قابل ابطال نیست.
برای اثبات معامله به قصد فرار از دین چه مدارکی باید داشته باشیم؟
معمولا اسناد رسمی، حکم قطعی دادگاه، شهادت شهود و مدارک مالی مثل گردش حسابها میتونن بهعنوان دلیل ارائه بشن.
شنیدم طبق قانون مدنی ماده ۲۱۸ این معاملهها باطله، درسته؟
بله، طبق ماده ۲۱۸ قانون مدنی، اگر معامله صوری و به قصد فرار از دین باشه، باطل هست.
اگه همسرم جهیزیه رو بفروشه و بخواد بدهیشو پنهون کنه، من میتونم اقدامی کنم؟
در صورتی که ثابت بشه معامله صوری بوده و به حقوق شما یا طلبکاران آسیب زده، میتونید از طریق دادگاه اقدام کنید.
طلبکار باید حتما ضرر و زیان رو هم ثابت کنه؟
بله، برای اینکه معامله باطل اعلام بشه، باید نشون بدید که این اقدام باعث از بین رفتن یا سخت شدن وصول طلب شما شده.
اگه بدهکار بعد از صدور حکم دادگاه اموالشو منتقل کنه، راحتتر میشه ابطال گرفت؟
بله، در این شرایط احتمال پذیرش دعوای ابطال معامله از سوی دادگاه بیشتره، چون قرائن بر قصد فرار از دین قویتر خواهد بود.