زمانی که شخصی مالی را به عنوان هدیه و به طور رایگان به دیگری اعطا می کند درواقع یک عمل حقوقی رخ داده است که قانون مدنی این عمل حقوقی و شرایط مختلفی که ممکن است در رابطه با این عمل رخ دهد را در قالب عقد هبه پیش بینی نموده است .
هبه معوض یا مشروط و هبه غیر معوض عناوینی هستند که به انواع قرارداد هبه اطلاق می گردند. در این نوشتار برآنیم تا به مفهوم عقد هبه پرداخته و هبه مشروط و درج شرط در هبه را مورد برسی قراردهیم .
عقد هبه
هرگاه یک نفر مالی را مجانا به فردی دیگر تملیک کند عقد هبه محقق می گردد . در این عقد فرد تملیک کننده واهب و طرفی که مال مجاناً به مالکیت او درآمده را متهب می گویند . به مال مورد هبه نیز عنوان عین موهوبه تعلق میگیرد .
-در واقع مالی که هبه میشود موهوبه بوده که ممکن است عین معین همچون خودرو ، ملک و … و یا طلب باشد . و این در صورتی است که شخصی طلب خود از شخصی را به همان شخص و یا شخصی ثالث هبه نماید .
لزوم مالکیت واهب بر مال
در خصوص عقد هبه باید گفت که مال موهوبه باید جزو اموال شخص واهب بوده و بر آن مالکیت داشته باشد . به عبارتی دیگر هبه ی مالی که به شخص دیگری تعلق دارد بدون اجازه او ممکن نیست .
اهلیت واهب ( شخص هبه دهنده )
شرط انعقاد عقد هبه اهلیت شخص واهب می باشد یعنی شخص باید دارای عقل ، بلوغ و رشد باشد .
به طور مثال واهب نباید مجنون و یا کودک باشد زیرا هبه به دلیل رایگان بودن آن برای واهب مضر می باشد. شایان ذکر است که هبه مال توسط ولی یا قیم کودک یا مجنون نیز امکان پذیر نمی باشد مگر در صورت معوض بودن هبه و لحاظ گردیدن منافع محجور و یا ناچیز بودن موهوبه و داشتن جنبه اخلاقی و تربیتی برای محجور .
لازم به ذکر است که به دلیل نافع بودن قبول هبه ، هیچ محدودیتی برای هدیه گیرنده یا متهب وجود ندارد .
-
هبه مشروط
اگرچه عقد هبه بلاعوض بوده و به صورت مجانی است اما امکان قراردادن شرط عوض در آن وجود دارد.
در این نوع از هبه واهب می تواند شرط کند که متهب در مقابل موهوبه ، مالی را به او تملیک کند و یا عملی را انجام دهد . در این صورت هبه از نوع معوض خواهد بود .
بدین ترتیب هبه مشروط را میتوان هبه معوض دانست . لازم به ذکر است که شرط مقرر در عقد هبه نباید خلاف قانون و شرع باشد . و همچنین نباید مخالف مقتضای ذات عقد هبه (قبض یا تصرف مال موهوبه توسط متهب) باشد .
به طور مثال فردی که ملکی را به دیگری هبه میکند به شرط اینکه تا زمان فوت او منافع ملک همچنان متعلق به خود او باشد .
- هبه مشروط به نگرفتن ارث
در این نوع از هبه واهب پیش از فوتش مالی را به یکی از وراث خود هبه می کند با شرط اینکه شخص پس از فوت واهب از سهم الارث خود صرف نظر نموده و اقدامی جهت تملک مالی تحت عنوان سهم الارث انجام ندهد .
به طور مثال مردی با شرط صرف نظر کردن همسر خود از سهم الارث پس از فوت او ، مالی را به او هبه می نماید .
رجوع از هبه
با توجه به جایز بودن عقد هبه طرفین میتوانند در زمان دلخواه و بدون داشتن دلیل خاصی هبه را فسخ نمایند .
با توجه به اینکه رجوع از هبه نیز به معنای فسخ عقد هبه می باشد ، بنابراین پس گرفتن مال موهوبه امکان پذیر می باشد. به عنوان مثال در صورت عمل نکردن متهب به شرط در هبه مشروط ، امکان رجوع از هبه وجود خواهد داشت .
البته قانون مدنی رجوع از هبه در برخی شرایط را امکان پذیر نمی داند این شرایط به شرح ذیل می باشند :
- در صورت معوض بودن هبه و محقق گردیدن شرط عوض
- در صورتی که متهب پدر، مادر و یا اولاد واهب باشد
- در صورتی که موهوبه در تملک متهب نباشد و از مالکیت او خارج شده باشد
- در صورتی که مشخص شود عین موهوبه متعلق دیگری است
- در صورت ایجاد تغییر در عین موهوبه
- در صورت تلف شدن عین موهوبه
- در صورت اسقاط حق رجوع واهب توسط او حین یا پس از انعقاد قرارداد
- در صورت فوت واهب یا متهب
- در صورتی که هبه در قالب بخشش طلب به مدیون باشد
بدون دیدگاه