تدلیس در ازدواج چیست؟
همانطور که میدانیم ازدواج یکی از مهمترین و حساسترین و البته سرنوشت سازترین رویداد در زندگی هر فرد است. لذا افراد باید زمانی که تصمیم به ازدواج میگیرند تمام نیرو و توان و وقت خود را برای شناخت کافی فرد مقابلشان به کار گیرند تا بتوانند بهترین انتخاب را داشته باشند. از جمله مشکلاتی که ممکن است در این راه برای مرد یا زن به وجود بیاید، موضوع تدلیس در ازدواج است.
مفهوم تدلیس در ازدواج از دیدگاه حقوقی
تدلیس یا فریب در نکاح
این عمل به این معناست که زن یا مرد یا شخص ثالثی اقدامی را انجام میدهد که موجب تدلیس در ازدواج میشود. تدلیس در لغت به معنای فریب است. به عبارت دیگر یعنی اینکه اعمالی انجلم شود که متقلبانه نقص یا عیبی را که در یکی از زوجین هست پنهان کنند و او را با صفاتی معرفی کنند که فاقد آن است. به عنوان مثال اگر جنون در حین عقد در مرد باشد و زن هم هیچ گونه اطلاعی از آن نداشته باشد، میتواند عقد را فسخ نماید. همچنین اگر زن دچار جذام (نوعی بیماری پوستی) باشد و مرد از آن با خبر نباشد، او نیز حق فسخ را خواهد داشت.
بنابراین هرگاه شرط شده باشد که زن یا مرد باید صفت خاصی را داشته باشند تا امر ازدواج صورت بگیرد ولی بعد از عقد متوجه شوند که آن صفت مذکور در شخص وجود نداشته است می توان اقدام به فسخ عقد نمود. قانون گذار در خصوص امر تدلیس در ازدواج میان نکاح دائم و نکاح موقت تفاوتی قائل نشده است.
چه مواردی تدلیس در ازدواج هستند؟
- اگر صفت خاصی بیان شود که عقد بر مبنای آن واقع شود. مثلا مرد بگوید وکیل است و یا دکتر است و زن بر این اساس با وی ازدواج کند، در صورتی که چنین نباشد.
- ممکن است برخی شروط وجود داشته باشند که بر مبنای عرف در زمان خواستگاری بیان نشوند ولی عقد بر مبنای آنها انجام شود. مانند باکره بودن دختر و یا عدم اعتیاد پسر به مشروبات الکی یا مواد مخدر
- عیوبی که در مرد باشد (در زمان عقد) ولی زن از آنها بی اطلاع باشد:
- جنون.
- خصاء ( اختگی جنسی).
- عنن (نوعی ناتوانی جنسی).
- مقطوع بودن آلت تناسلی مرد به اندازهای که قادر به عمل زناشویی نباشد.
- عیوبی که در زن باشد (در زمان عقد) ولی مرد از وجود آنها آگاه نباشد:
- جنون.
- قرن (وجود استخوان یا گوشت زاید در آلت تناسلی زن که مانع نزدیکی مرد شود).
- جذام (بیماری پوستی).
- برص (نوعی بیماری پوستی).
- افضاء (یکی دن مجرای ادرار و حیض زن).
- نابینایی از هر دو چشم.
مجازات تدلیس در ازدواج
دو راه وجود دارد که فرد میتواند نسبت به تدلیس در ازدواج اقدام نماید:
- اولا میتواند از طریق کیفری اقدام کند و شکایت نماید و در این صورت مجازات فرد فریب دهنده نیز 6 ماه تا 2 سال حبس است.
- دوما اینکه فرد فریب خورده می تواند با استفاده از فرستادن یک اظهار نامه به اطلاع طرف فریب دهنده برساند که قصد فسخ عقد را دارد.
تکلیف مهریه در صورت حادث شدن تدلیس چیست؟
به موجب مادهی 1101 قانون مدنی چه نزدیکی میان زن و مرد حادث شده باشد و چه نشده باشد حق مهریه وجود ندارد، چرا که با تقلب حقی به دست نمیآید. همچنین ممکن است زوجین متحمل زیانهای مادی و معنوی شوند که در صورتی که قابل مطالبه باشند ولی با فسخ نکاح قابل جبران شدن نباشند و یا فسخ برای فرد متعارف سختی و مشقت به همراه داشته باشد، مهریه نیز فسخ خواهد شد.
در قانون ایران در دو ماده به این موضوع صراحتا اشاره شده است:
ماده 647 قانون مجازات اسلامی:«چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تکمن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم میگردد.»
ماده 1128 قانون مدنی:«هر گاه در یکی از طرفین (عقد ازدواج) صفت خاصی شرط شده باشد و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده، برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود، خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شده باشد.»
سوالات متداول تدلیس در ازدواج
تدلیس در ازدواج چیست؟
تدلیس در ازدواج به معنای فریب یکی از زوجین یا شخص ثالث است که موجب پنهان کردن نقص یا عیب شخص مقابل شود و او را با صفاتی معرفی کنند که فاقد آن است. این عمل میتواند حق فسخ عقد را برای طرف فریب خورده ایجاد کند.
چه مواردی تدلیس در ازدواج محسوب میشوند؟
موارد تدلیس شامل پنهان کردن صفات خاص که در عقد شرط شدهاند، ادعای شغل، تحصیلات، موقعیت اجتماعی یا وضعیت مالی و همچنین پنهان کردن عیوب جسمی و روانی میباشد. به عنوان مثال: جنون، اختگی، ناتوانی جنسی، جذام، برص، نابینایی و غیره.
مجازات تدلیس در ازدواج چیست؟
در صورت اثبات تدلیس، فرد فریبدهنده میتواند از طریق کیفری محکوم به 6 ماه تا 2 سال حبس شود. همچنین طرف فریبخورده میتواند با ارسال اظهارنامه قصد فسخ عقد را اعلام نماید.
مهریه در صورت وقوع تدلیس چه وضعیتی دارد؟
مطابق ماده 1101 قانون مدنی، در صورت تدلیس، چه نزدیکی میان زن و مرد رخ داده باشد و چه نه، حق مهریه به طرف فریبدهنده تعلق نمیگیرد، زیرا حقی با تقلب ایجاد نشده است.
مراجع قانونی تدلیس در ازدواج چیست؟
در قانون ایران، ماده 647 قانون مجازات اسلامی و ماده 1128 قانون مدنی به صراحت در مورد تدلیس در ازدواج اشاره دارند و نحوه مجازات و حق فسخ را مشخص کردهاند.
تدلیس توی ازدواج یعنی چی دقیقا؟
تدلیس در ازدواج به معنی پنهان کردن عیب یا وانمود کردن ویژگی هست که وجود نداره؛ مثل اینکه کسی خودش رو پزشک معرفی کنه یا بیماری جدی رو مخفی کنه.
اگه بعد از عقد بفهمم همسرم بیماری داشته که نگفته، میتونم عقد رو فسخ کنم؟
بله، طبق قانون اگه عیوب مشخصی مثل جنون، جذام یا ناتوانی جنسی وجود داشته باشه و شما بیاطلاع بودید، حق فسخ دارید.
آیا تدلیس فقط شامل عیوب جسمی میشه یا دروغ درباره شغل و تحصیلات هم هست؟
شامل هر دو میشه. چه عیبهای جسمی و چه دروغ درباره صفاتی مثل شغل، مدرک یا حتی تجرد، همگی میتونن مصداق تدلیس باشن.
مجازات کسی که توی ازدواج فریب بده چیه؟
طبق ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی، مجازات تدلیس بین ۶ ماه تا ۲ سال حبس تعزیری هست.
تکلیف مهریه توی تدلیس چی میشه؟
اگر عقد به علت تدلیس فسخ بشه، زن یا مرد (فریبدهنده) حقی به مهریه پیدا نمیکنه؛ چون حق با تقلب به دست نمیاد.
فرق فسخ نکاح با طلاق توی تدلیس چیه؟
فسخ به خاطر تدلیس نیاز به حکم دادگاه داره ولی مثل طلاق تشریفات خاص نداره. فسخ اثرش از زمان اعلامه، نه از ابتدا.
اگه عقد موقت باشه و یکی تدلیس کرده باشه، باز هم میشه فسخ کرد؟
بله، قانون بین نکاح دائم و موقت تفاوتی قائل نشده؛ در هر دو صورت امکان فسخ وجود داره.
من چطور باید ثابت کنم همسرم تدلیس کرده؟
باید مدارک و مستندات ارائه بدید یا از شاهد استفاده کنید. در نهایت دادگاه با بررسی دلایل شما تصمیم میگیره.
اگه عقد رو فسخ کنم، خسارتهای دیگهای که دیدم هم قابل مطالبه هست؟
بله، اگه زیانهای مادی یا معنوی قابل اثبات باشن، میشه از طریق دادگاه درخواست جبران خسارت داد.
کجا باید شکایت تدلیس رو ثبت کنم؟
شکایت کیفری رو باید در دادسرا ثبت کنید و برای فسخ نکاح هم باید دادخواست حقوقی به دادگاه خانواده بدید.