دعوای اثبات نسب
برخورداری فرزندان از حقوق قانونی مستلزم مشروعیت نسب آنها است. معمولا مشکلی در زمینه بهره مندی از حقوق قانونی مانند ارث و نفقه، در رابطه با فرزندان مشروع پیش نمیآید و ارائه شناسنامه توسط فرزندان، مشروعیت نصب آنها را ثابت میکند. اما گاهی پیش میآید که رابطه زوجیت والدین ثبت نشده و یا ارتباط آنها نامشروع و یا وطی به شبهه باشد. در چنین مواردی مشکلاتی در اثبات نسب فرزندان به وجود خواهد آمد و حل این مشکل مستلزم طرح دعوای اثبات نسب است. به همین دلیل آگاهی از شرایط و مدارک مورد نیاز برای اثبات نسب فرزندان بسیار حائز اهمیت است.
چالشهای حقوقی و اجتماعی دعوای اثبات نسب
اثبات نسب چیست؟
معنای لغوی نسب عبارت است از نژاد و خویشاوندی. اما در اصطلاح حقوقی نسب عنوانی است که به احراز رابطه خویشاوندی میان دو نفر که از یک نسل هستند اطلاق میگردد. همانطور که ذکر گردید گاه ممکن است نسب ناشی از یک رابطه مشروع و قانونی تحت عنوان نسب مشروع باشد و یا ناشی از تلقیح مصنوعی و رابطهای شبهه ناک باشد.
دادگاه صالح جهت رسیدگی به دعوای اثبات نسب
دادگاه صالح جهت رسیدگی به این دعوا، دادگاه خانواده است. رای صادره قابلیت اعتراض در دادگاه تجدید نظر استان را خواهد داشت. شایان ذکر است که اثبات نسب از سوی مادر فرزند به مراتب آسانتر از اثبات نسب از جانب پدر است، چرا که دوران بارداری مادر به راحتی قابل رد و انکار نمیباشد و به موجب قانون ظرف 15 روز پس از بدنیا آمدن فرزند باید برای اخذ شناسنامه اقدام شود. لازم به ذکر است که آزادی مردان در ازدواج موقت سبب ایجاد مشکلات بسیار در زمینه اثبات نسب گردیده. هر چند اثبات این موضوع با انجام آزمایشاتی امکان پذیر است که انجام آن هزینه بسیاری را در بر میگیرد.
قانون مدنی در ماده 1273 این گونه مقرر کرده: اقرار به نسب در صورتی صحیح است که اولا تحقق نسب بر حسب عادت و قانون ممکن باشد ثانیا کسی که به نسب او اقرار شده تصدیق کند مگر در مورد صغیری که اقرار بر فرزندی او شده به شرط آن که منازعی در پیش نباشد.
به طور کلی اثبات نسب در دو فرض قابل برسی است:
اثبات نسب در زمان زوجیت
براساس اماره قانونی (اوضاع و احوالی که مطابق قانون دلیل بر امری شناخته شود)، طفل متولد شده در زمان زوجیت متعلق به شوهر است. مشروط بر اینکه از زمان ازدواج زن و مرد تا تاریخ تولد طفل، کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه نگذشته باشد به این ترتیب و مطابق این شرایط نسب پدر و مادری هر دوی آنها صحیح خواهد بود.
اثبات نسب پس از انحلال نکاح
به موجب قانون هر طفلی که پس از جدایی پدر و مادر متولد شود، به شرطی ملحق به شوهر است که مادر هنوز ازدواج نکرده باشد و نیز فاصله زمانی جدایی زن و مرد تا تولد طفل بیشتر از 10 ماه نباشد. اما اگر مادر پس از جدایی ازدواج مجدد کرده و طفل پس از ازدواج مجدد او متولد شده باشد، در این شرایط اگر نکاح دوم به شش ماه رسیده و جدایی اول نیز از ده ماه نگذشته باشد، طفل براساس موازین قانونی، به شوهر دوم تعلق دارد مگر در صورت اثبات دلیلی خلاف این امر. در صورتی که شرایط به گونهای باشد که امکان الحاق طفل به هر دو شوهر وجود داشته باشد، این مسئله با تشخیص پزشکی قانونی روشن خواهد شد.
مطابق با ماده 1160 قانون مدنی: در صورتی که عقد نکاح پس از نزدیکی منحل شود و زن مجددا شوهر کند و طفلی که از او متولد گردد طفل به شوهری ملحق میشود که مطابق مواد قبل الحاق او به آن شوهر ممکن است در صورتی که مطابق مواد قبل الحاق طفل به هر دو شوهر ممکن باشد طفل ملحق به شوهر دوم است مگر آن که امارات قطعیه بر خلاف آن دلالت کند.
راههای اثبات نسب مادر
- شناسنامه.
- اقرار.
- شهادت.
راههای اثبات نسب پدر
مطابق با اماره فراش طفل متولد شده در زمان زوجیت متعلق به شوهر است مگر آن که خلاف این امر ثابت شود.
سوالات متداول درمورد دعوای اثبات نسب
دعوی اثبات نسب چیست و چه زمانی مطرح میشود؟
دعوی اثبات نسب برای احراز رابطه خویشاوندی میان فرزند و والدین مطرح میشود، به ویژه در مواردی که ازدواج والدین ثبت نشده، رابطه نامشروع یا شبهه ناک باشد.
دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوی اثبات نسب کدام است؟
دادگاه خانواده صالح به رسیدگی است و آرای صادره قابلیت اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان را دارد.
اثبات نسب مادر چگونه انجام میشود؟
اثبات نسب مادر از طریق شناسنامه، اقرار و شهادت انجام میگیرد و معمولا آسانتر از اثبات نسب پدر است.
اثبات نسب پدر بر چه اساسی انجام میشود؟
مطابق با اماره قانونی فراش، طفل متولد شده در زمان زوجیت متعلق به شوهر است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود یا از طریق آزمایشهای ژنتیکی و پزشکی قانونی نسبت اثبات گردد.
اثبات نسب در زمان زوجیت چه شرایطی دارد؟
طبق اماره قانونی، طفل متولد شده در زمان زوجیت متعلق به شوهر است، مشروط بر اینکه از زمان ازدواج تا تولد کمتر از شش ماه و بیش از ده ماه نگذشته باشد.
اثبات نسب پس از انحلال نکاح چگونه است؟
اگر طفل پس از جدایی والدین متولد شود، به شرطی به شوهر اول تعلق دارد که مادر ازدواج نکرده باشد و فاصله جدایی تا تولد کمتر از ده ماه باشد. در صورت ازدواج مجدد مادر، طفل بر اساس شرایط قانونی و تشخیص پزشکی قانونی به شوهر دوم تعلق میگیرد.
اگه یه نفر شناسنامه نداشته باشه، چطور میتونه نسبت به پدر و مادرش رو ثابت کنه؟
در صورت فقدان شناسنامه، فرد میتواند با ارائه مدارکی مانند اقرار والدین، شهادت شهود، یا نتایج آزمایشهای ژنتیکی (DNA) به دادگاه خانواده، نسبت خود را به پدر و مادرش اثبات کند.
من با یه نفر ازدواج موقت کردم و بچه دار شدیم. اگه اون آقا نسب بچه رو قبول نکنه، چطور میتونم ثابت کنم که پدر بچهام؟
در این شرایط، شما میتوانید با طرح دعوای اثبات نسب در دادگاه خانواده و ارائه دلایل و مدارک کافی، از جمله نتایج آزمایش ژنتیک، نسب فرزند به ایشان را اثبات کنید.
اثبات نسب یه بچه برای مادر راحتتره یا پدر؟
اثبات نسب از سوی مادر به دلیل وجود دوران بارداری و تولد، به مراتب آسانتر از اثبات نسب از سوی پدر است. از نظر حقوقی، رابطه نسبی مادر با فرزندش به راحتی قابل اثبات است.
اگه یه بچه بعد از طلاق پدر و مادرش به دنیا بیاد، چطوری نسبش مشخص میشه؟
اگر طفل پس از جدایی والدین متولد شود، به شرطی به شوهر ملحق میشود که از زمان جدایی تا تولد طفل کمتر از ده ماه گذشته باشد و مادر هنوز ازدواج نکرده باشد.
اگه پدر یا مادر، نسب بچه رو قبول نکنن، دادگاه میتونه اونها رو مجبور به آزمایش DNA بکنه؟
بله، در صورت انکار نسب از سوی والدین و به درخواست دادگاه، طرفین ملزم به انجام آزمایش ژنتیک (DNA) هستند. این آزمایش یکی از مهمترین راههای اثبات نسب در شرایط اختلاف است.
آیا اقرار به فرزندی برای اثبات نسب کافیه؟
اقرار به نسب یکی از راههای اثبات آن است، اما باید شرایط قانونی آن مانند امکانپذیر بودن نسب از نظر عرف و قانون، و در مورد افراد بزرگسال، تصدیق فردی که به نسب او اقرار شده نیز رعایت شود.
یه بچه ای که از رابطه نامشروع به دنیا اومده، میتونه از پدر و مادرش ارث ببره؟
بر اساس قوانین ایران، نسب ناشی از رابطه نامشروع، نسب قانونی محسوب نمیشود و به تبع آن، فرزند متولد شده از این رابطه از پدر و مادر خود ارث نمیبرد.
دادگاهی که به دعوای اثبات نسب رسیدگی میکنه کدومه؟
دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای اثبات نسب، دادگاه خانواده است.
چرا برای اثبات نسب در ازدواج موقت مشکلات زیادی وجود داره؟
عدم ثبت رسمی ازدواج موقت باعث میشود که اثبات رابطه زوجیت و به تبع آن نسب فرزند دشوارتر شود. در این موارد، نیاز به ارائه مدارک و شواهد بیشتری برای اثبات نسب وجود دارد.
این اماره فراش که توی متن گفتین چیه؟
اماره فراش یک قاعده حقوقی است که بر اساس آن، هر طفلی که در زمان ازدواج زن و مرد متولد شود، به طور خودکار منتسب به شوهر است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. این قاعده برای تسهیل اثبات نسب در روابط زناشویی است.