داوری تجاری بینالمللی
یکی از تقسیم بندی‌های مهم داوری، تقسیم داوری به داخلی و بینالمللی است. در برخی از کشورها از جمله ایران، دو رژیم حقوقی متفاوت بر داوری‌های داخلی و بینالمللی حاکم است. در ایران هرگاه داوری داخلی تلقی شود، آن داوری تابع مقررات مذکور در مواد 454 تا 501 قانون آیین دادرسی مدنی است. در حالی که اگر داوری بینالمللی باشد، آن داوری تابع مقررات مذکور در قانون داوری تجاری بینالمللی مصوب سال 1376 خواهد بود. در نوشته‌ی زیر سعی شده است به امتیازات داوری نسبت به دادرسی، قانون حاکم بر داوری بینالمللی، اشکال مختلف موافقت نامه داوری، ابلاغ رای داوری و تجدید نظر رای داوری اشاره شود.
مفهوم و ضرورت داوری تجاری بینالمللی
امتیازات داوری نسبت به دادرسی
امتیازات داوری نسبت به دادرسی در دادگاهها باعث شده که داوری به شدت در تجارت بین‌الملل مورد قبول واقع شود. از آنجا که یک دادگاه بینالمللی برای حل و فصل اختلافات تجاری بینالمللی وجود ندارد که تجار و بازرگانان بتوانند اختلافات خود را از طریق آن حل و فصل کنند، آنها ناگزیرند دعوی خود را نزد یکی از دادگاههای ملی طرح کنند. دادگاههای ملی ممکن است برای رسیدگی به یک دعوای بینالمللی که طرفین آن در کشورهای مختلف اقامت دارند، خود را صالح ندانند. به علاوه، یک طرف دعوی ممکن است دولت باشد که در این صورت به موجب یک اصل پذیرفته شده در حقوق بین‌الملل، دولتها از مصونیت قضایی برخوردار بوده و هیچ دادگاه ملی نمی‌تواند علیه دولت مستقل دیگری رای صادر نماید. در حالی که داوری ریشه در یک نظام حقوقی ملی ندارد و میتواند به دعاوی تجاری بینالمللی اعم از اینکه یک طرف دولت باشد یا یک فرد خصوصی، رسیدگی کند.
قانون حاکم بر داوری بینالمللی
برای داوری تجاری بینالمللی تسلط به دو قانون مهم است:
- داوری تجاری بینالمللی ایران مصوب 1376.
- تسلط به متن کنوانسیون نیویورک (کنوانسیون شناسایی و اجرای احکام داوری خارجی تنظیم شده 1958).
ملاک قانون ایران برای خارجی تلقی کردن داوری نه موضوع معامله نه محل اجرای معامله است و صرفا وجود یک عنصر خارجی است.
اشکال مختلف موافقت نامه داوری
- قرارداد مستقل داوری.
- شرط داوری.
- شرط داوری به واسطه ارجاع قانون.
در داوری تجاری بینالمللی اگر هر دو خارجی باشد داور مهم نیست اهل کجا باشد در هر حالتی که اگر یک طرف ایرانی باشد و طرف دیگر خارجی پیش از حدوث اختلاف، داور هم تبعه خارجی نباید باشد. در داوری چه داخلی و چه داوری بینالمللی بهتر است سراغ شخص حقیقی نروید به دلیل ریسک‌های که در خصوص اشخاص حقیقی نسبت به اشخاص حقوقی وجود دارد که معمولا در داوری‌های بینالمللی بیش‌تر سراغ موسسه داوری بینالمللی می‌روند از جمله موسسات داوری بینالمللی می‌توان به اتاق سنگاپور، اتاق بازرگانی بینالمللی، آژانس داوری آمریکایی و کنوانسیون واشنگتن اشاره نمود.
سوالات متداول داوری تجاری بینالمللی
داوری تجاری بینالمللی چیست و چه تفاوتی با داوری داخلی دارد؟
داوری تجاری بینالمللی فرآیندی است که اختلافات تجاری بینالمللی بین طرفین را بدون مراجعه به دادگاههای ملی حل و فصل میکند. در ایران، داوری داخلی تابع مواد 454 تا 501 قانون آیین دادرسی مدنی و داوری بینالمللی تابع قانون داوری تجاری بینالمللی مصوب 1376 است.
مزایای داوری نسبت به دادرسی در دادگاهها چیست؟
داوری به دلیل انعطاف و امکان رسیدگی به اختلافات بینالمللی، حتی در صورت دخالت دولتها یا طرفین در کشورهای مختلف، نسبت به دادرسی در دادگاهها مزایای بیشتری دارد. داوری میتواند اختلافات تجاری بینالمللی را سریعتر و مؤثرتر حل کند.
چه قوانینی بر داوری تجاری بینالمللی حاکم است؟
دو قانون اصلی برای داوری تجاری بینالمللی در ایران اهمیت دارند: قانون داوری تجاری بینالمللی ایران مصوب 1376 و کنوانسیون نیویورک 1958 درباره شناسایی و اجرای احکام داوری خارجی.
چه انواع موافقتنامههای داوری وجود دارد؟
اشکال مختلف موافقتنامههای داوری شامل قرارداد مستقل داوری، شرط داوری و شرط داوری به واسطه ارجاع قانون هستند که نحوه انتخاب داور و شرایط رسیدگی را مشخص میکنند.
بهترین روش انتخاب داور در داوری بینالمللی چیست؟
در داوری بینالمللی، بهتر است از اشخاص حقوقی یا موسسات داوری معتبر بینالمللی مانند اتاق بازرگانی بینالمللی یا اتاق سنگاپور استفاده شود تا ریسکها و چالشهای مرتبط با اشخاص حقیقی کاهش یابد.
فرقش با داوری داخلی چیه؟
داوری تجاری بینالمللی روشی برای حل اختلافات تجاریه که پای یک عنصر خارجی وسط باشه؛ مثلاً یکی از طرفین قرارداد خارجی باشه. در این حالت قانون داوری تجاری بینالمللی ۱۳۷۶ حاکمه. ولی اگر هر دو طرف ایرانی باشن و اختلاف داخلی باشه، مواد ۴۵۴ تا ۵۰۱ آیین دادرسی مدنی اعمال میشه.
چرا بعضیا میگن داوری بهتر از دادگاهه؟
مزیت اصلی داوری سرعت، تخصصی بودن و بی‌طرفیه. دادگاهها ممکنه صلاحیت نداشته باشن یا رسیدگی طولانی بشه، ولی داوری مخصوصاً در تجارت بین‌الملل ساده‌تر، سریعتر و مورد اعتماد طرفین محسوب میشه.
قوانین داوری بین المللی تو ایران کدوما هستن؟
مهم‌ترین قوانین، یکی قانون داوری تجاری بینالمللی مصوب ۱۳۷۶ ایران هست و دیگری کنوانسیون نیویورک ۱۹۵۸ که درباره شناسایی و اجرای آرای داوری خارجی‌ست.
توی قرارداد، موافقت‌نامه داوری رو چطور میشه آورد؟
سه شکل اصلی داره:
۱) قرارداد مستقل داوری.
۲) شرط داوری در متن قرارداد اصلی.
۳) شرط داوری به واسطه ارجاع قانون.
رایج‌ترین روش شرط داوری داخل قرارداد اصلیه.
میشه قبل از بروز اختلاف داور خارجی انتخاب کنیم؟
اگر یکی از طرفین ایرانی باشه، داور نباید تبعه خارجی باشه. ولی اگر هر دو طرف خارجی باشن، داور می‌تونه از هر ملیتی باشه.
بهتره داور شخص حقیقی باشه یا موسسه داوری؟
به دلیل ریسک‌هایی مثل فوت، بیماری یا عدم امکان دسترسی، معمولاً توصیه میشه از موسسات داوری بینالمللی مثل ICC یا مرکز داوری سنگاپور استفاده بشه.
آیا آرای داوری مثل احکام دادگاه قابل تجدیدنظر هستن؟
به‌طور کلی آرای داوری نهایی محسوب میشن و امکان تجدیدنظر ماهوی ندارن، مگر اینکه نقض قواعد شکلی یا تخلف آشکاری در فرایند داوری اتفاق افتاده باشه.
رأی داور رو چطور به طرف مقابل ابلاغ میکنن؟
ابلاغ رأی داوری معمولا به همان روشی صورت می‌گیرد که طرفین در قرارداد یا مقررات موسسه داوری تعیین کرده‌اند. اگر چنین توافقی نباشد، ابلاغ طبق مقررات عمومی صورت می‌گیرد.
اگه یکی از طرفین دولت باشه، باز هم داوری جواب میده؟
بله، یکی از ویژگی‌های داوری اینه که حتی اختلاف با دولتها رو هم میشه از این طریق حل کرد. چون برخلاف دادگاههای ملی، داوری از مصونیت قضایی دولتها عبور می‌کنه.
رأی داوری خارجی تو ایران اعتبار داره؟
بله، ایران عضو کنوانسیون نیویورک ۱۹۵۸ هست و آرای داوری خارجی مطابق این کنوانسیون و قانون داوری تجاری بینالمللی در ایران قابلیت شناسایی و اجرا دارن، به شرطی که با نظم عمومی و قوانین آمره ایران تعارض نداشته باشن.