تاثیر تغییر جنسیت والدین یا فرزند بر توارث
با گسترش چشمگیر نارضایتیهای جنسیتی، شاهد تغییر جنسیت تعداد زیادی از افراد سرتاسر جهان هستیم. تغییر جنسیت همانطور که از نامش پیداست، به معنی تبدیل جنس مرد به زن یا برعکس است.
در رابطه با کاربرد کلمهی تغییر جنسیت نیز مباحثی مطرح شده است. عدهای معتقد اند این اصطلاح مناسب افرادی با جنسیت ثابت و معین (تراجنسیتی) است که طی انجام عملهای جراحی، جنسیت مشخص خود را تغییر میدهند. بهتر است در رابطه با افراد خنثی (دوجنسه) که حالت مشخصی از لحاظ جنسیت ندارند، اصطلاح اثبات جنسیت را به کار برد.
تغییر جنسیت از منظر حقوقی و فقهی در ایران
وقوع مسائل نوینی مربوط به تغییر جنسیت ابعاد فقهی و حقوقی جدیدی را سبب شده است و بحث توارث یکی از نکات چالش برانگیز در موضوع تغییر جنسیت است. یکی از مسائل مطرح در این بحث، ارث بردن فرد تغییر جنسیت داده از والدین خویش است. چنانچه فردی پس از تغییر دادن جنسیت، والدین خود را از دست بدهد، طبق شخصیت کنونی از مال والدینش ارث میبرد. مادهی 907 از قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز بر این نظر است که پسر کنونی یعنی دختری که در اثر تغییر جنسیت به پسر تبدیل شده، دو برابر دختر کنونی یعنی پسری که بر اثر تغییر جنسیت دختر شده، ارث میبرد.
حال اگر تغییر جنسیت فرزند پس از فوت والدین او باشد، جنسیت زمان فوت ملاک تقسیم ترکهی والدین قرار میگیرد. به عنوان مثال اگر فرزند پسر پس از فوت پدرش تغییر جنسیت داده و دختر باشد سهم الارث او مانند برادرش خواهد بود و همچنین اگر دختری پس از فوت پدرش تغییر جنسیت داده و پسر باشد سهم الارث او همانند خواهرش خواهد بود. از دیگر مسائل مربوط به تغییر جنسیت میتوان به آثار این موضوع بر ارث والدین و تغییر جنسیت آن ها و میزان برخورداریشان از ترکهی فرزندانشان اشاره کرد. از این منظر باید گفت که پدر تغییر جنسیت داده، مادر شناخته نمیشود و مادر تغییر جنسیت داده نیز پدر شناخته نمیشود. در واقع برخورداری از سهم الارث به زمان بسته شدن نطفه باز میگردد. در نتیجه برای پدر که فرزند از اسپرم او به وجود آمده دو سوم و برای مادر که فرزند از تخمک او به وجود آمده یک سوم ارث تعلق میگیرد.
سوالات متداول تاثیر تغییر جنسیت والدین یا فرزند بر توارث
تغییر جنسیت چه تأثیری بر ارث فرزند از والدین دارد؟
اگر فرزند پس از تغییر جنسیت، والدین خود را از دست بدهد، سهمالارث او مطابق جنسیت فعلی محاسبه میشود. به عنوان نمونه، اگر دختری تغییر جنسیت داده و به پسر تبدیل شود، همانند پسر از ترکه والدین ارث میبرد؛ یعنی سهمی دو برابر دختر. برعکس، اگر پسری تغییر جنسیت داده و دختر شود، سهم او مطابق دختر خواهد بود.
اگر تغییر جنسیت فرزند پس از فوت والدین اتفاق بیفتد، وضعیت ارث چگونه است؟
در این حالت، ملاک تقسیم ارث، جنسیت فرزند در زمان فوت والدین خواهد بود. بنابراین، اگر پسری بعد از فوت پدر یا مادر تغییر جنسیت دهد و دختر شود، سهمالارث او همچنان مانند برادرانش باقی میماند. همچنین اگر دختری بعد از فوت والدین تغییر جنسیت دهد و پسر شود، سهم او همانند خواهرانش محاسبه میشود.
تغییر جنسیت والدین چه اثری بر ارث بردن فرزندان دارد؟
در موضوع تغییر جنسیت والدین، ملاک ارث زمان بسته شدن نطفه است. به این معنا که حتی اگر پدر تغییر جنسیت دهد، همچنان در حکم پدر باقی میماند و سهم او از ارث دو سوم است. همچنین اگر مادر تغییر جنسیت دهد، همچنان در حکم مادر باقی میماند و سهم او یک سوم خواهد بود. بنابراین تغییر جنسیت والدین تأثیری بر جایگاه ارثبری آنها ندارد.
از منظر فقهی و حقوقی ایران، تغییر جنسیت چگونه در ارثبری لحاظ میشود؟
فقه و حقوق ایران با پذیرش اصل تغییر جنسیت، آثار آن را در توارث به رسمیت شناخته است. ماده 907 قانون مدنی به صراحت بیان میکند که ارث بر اساس جنسیت فعلی در زمان فوت مورث تقسیم میشود. در نتیجه، تغییر جنسیت میتواند نقش مستقیمی در میزان سهمالارث داشته باشد.
اصطلاح «اثبات جنسیت» چه تفاوتی با «تغییر جنسیت» دارد؟
اصطلاح تغییر جنسیت بیشتر برای افرادی به کار میرود که جنسیت معینی داشته و آن را تغییر میدهند. اما در خصوص افراد خنثی (دوجنسه) که جنسیت آنها از ابتدا نامشخص است، اصطلاح اثبات جنسیت به کار میرود؛ زیرا در این حالت، عمل جراحی صرفاً تعیینکننده جنسیت واقعی فرد است نه تغییر آن.
چرا موضوع تغییر جنسیت در توارث چالشبرانگیز است؟
زیرا تغییر جنسیت نه تنها آثار شخصی و اجتماعی به همراه دارد، بلکه در تقسیم ترکه و حقوق مالی وراث نیز نقش مهمی ایفا میکند. تفاوت در زمان تغییر جنسیت (قبل یا بعد از فوت مورث) و همچنین وضعیت والدین یا فرزند، از عواملی است که سبب ایجاد ابهامات و اختلافنظرها در این زمینه میشود.




اگه کسی بعد از تغییر جنسیت پدر یا مادرشو از دست بده، ارثش چجوری حساب میشه؟
در این حالت، ملاک جنسیت فعلی فرد هست. یعنی طبق جنسیتی که بعد از تغییر پیدا کرده از والدینش ارث میبره.
اگه تغییر جنسیت بعد از فوت والدین اتفاق بیفته، تکلیف ارث چی میشه؟
در این شرایط، جنسیت زمان فوت والدین ملاکه. تغییر بعدی در تقسیم ترکه اثری نداره.
پسری که تغییر جنسیت داده و دختر شده، از نظر ارث مثل دختر حساب میشه؟
بله، بعد از تغییر جنسیت، سهمالارث فرد طبق جنسیت جدید محاسبه میشه.
اگه مادری تغییر جنسیت بده، میشه گفت سهم ارثش مثل پدر میشه؟
خیر، معیار در ارث نقش بیولوژیکی در زمان تشکیل نطفه است، نه جنسیت بعد از تغییر. بنابراین مادر حتی اگر تغییر جنسیت بده همچنان مادر شناخته میشه.
ماده ۹۰۷ قانون مدنی توی این موضوع چه نقشی داره؟
این ماده به تفاوت سهمالارث دختر و پسر اشاره میکنه و در موضوع تغییر جنسیت هم مبنای قضاوت قرار میگیره.
چرا اصطلاح اثبات جنسیت بعضی وقتا استفاده میشه؟
چون برای افراد بیناجنسی یا خنثی که جنسیت مشخصی ندارن، عمل جراحی در واقع تثبیت جنسیت واقعیه نه تغییر اون.
اگه پدری تغییر جنسیت بده و زن بشه، دیگه به بچههاش ارث نمیده؟
خیر، همچنان پدر محسوب میشه چون فرزند از اسپرم او به دنیا اومده و سهمالارث طبق همین ملاک تعیین میشه.
چرا این موضوع اینقدر توی حقوق و فقه بحثبرانگیزه؟
چون تغییر جنسیت مسائل جدیدی رو در ارث، نکاح و نسب ایجاد میکنه و قوانین سنتی باید با شرایط نوین تطبیق داده بشن.
اگه کسی وسط روند تقسیم ارث تغییر جنسیت بده چی؟
ملاک قانون زمان فوت مورث هست. بنابراین تغییر جنسیت بعدی تاثیری روی سهم مشخصشده نداره.
امکان داره دادگاهها نظر متفاوتی روی این پروندهها بدن؟
بله، چون موضوع نسبتاً نوظهوره و برداشتهای فقهی و حقوقی مختلفی وجود داره، بعضی وقتها آراء متفاوت صادر میشه.