ظهرنویسی اسناد تجاری
ظهرنویسی طریق انتقال و واگذاری اسناد تجاری است که به وسیله نوشتن عباراتی با امضاء یا صرف امضا در ظهر سند به عمل میآید، در واقع ظهرنویسی عنوانی است که حقوق تجارت به این عمل اختصاص داده است. ظهرنویسی، انتقال سند تجاری را فوق العاده تسهیل میکند و امروزه لازمه تجارت و تحصیل اعتبارات است. ظهرنویسی، واگذاری سند تلقی میشود و همه حقوقی که متعلق به سند است، با ظهرنویسی و تسلیم، به دارنده آن منتقل میشود. چنانچه ماده 245 قانون تجارت مقرر میدارد: انتقال برات به وسیله ظهرنویسی به عمل میآید.
شرایط صحت ظهرنویسی در اسناد تجاری
انواع ظهرنویسی
ظهرنویسی به سه منظور ممکن است انجام شود. ظهرنویسی برای انتقال، ظهرنویسی برای وصول و ظهرنویسی به عنوان تضمین یا وثیقه.
ظهرنویسی برای انتقال
قسمت اول ماده 247 قانون تجارت تصریح میکند: ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است.
بنابراین ظهرنویسی روش انتقال حقوقی و متعلق به برات و اسناد تجاری است، بدون آنکه این انتقال مشمول تشریفات انتقال طلب، طبق مقررات قانون مدنی گردد. ظهرنویسی، سبب تسهیل انتقال مکرر این اسناد شده و واگذاری سند لزومی به توجیه ندارد.
ظهر نویسی به عنوان وکالت
ظهر نویسی به عنوان وکالت که ظهرنویسی برای وصول نیز نامیده میشود، عبارت است از اینکه دارنده سند بدون این که مالکیت آن را به دیگری واگذار کند با نوشتن عباراتی مثل (ارزش برای وصول)، (به منظور اخذ وجه)، (برای وکالت) و یا قید دیگری که معنی ساده وکالت را بدهد، با ظهرنویس، شخص دیگری را مامور کند که وجه آن را در سررسید وصول نماید. مطابق ماده 247 قانون تجارت ظهرنویسی به عنوان وکالت یکی از انواع ظهرنویسی شناخته شده است و این نوع ظهر نویسی به شدت متداول است. برای اینکه این نوع ظهرنویسی تحقق پیدا کند، کافیست که دارنده سند اختیار وصول وجه سند را به وکیل اعطا نماید. قانون تجارت ما نیز به وکیل، عنوان دارنده سند داده است و مقرر میدارد که در صورت عدم وصول، دارنده حق اقدام به واخواست را خواهد داشت. رویهای که در حال حاضر توسط بانکها که به عنوان نماینده یا وکلای دارندگان اسناد تجاری هستند، اعمال میشود آن است که دارنده سند اختیار وصول وجه سند را به وکیل اعطا نماید. قانون تجارت ما نیز وکیل را به عنوان دارنده سند دانسته و اینگونه مقرر میدارد که در صورت عدم وصول، دارنده میتواند اقدامات لازم را جهت واخواست انجام دهد. رویهای که در حال حاضر توسط بانکها که به عنوان نماینده یا وکلای دارندگان اسناد تجاری هستند، اعمال میشود آن است که در صورت وصول، وجه سند را به حساب دارنده آن منظور مینمایند و اگر سند به حیطه وصول در نیاید، تا حد اعتراض یا واخواست پیش میرود.
ظهرنویسی به عنوان تضمین
سومین نوع ظهرنویسی، ظهرنویسی به عنوان تضمین است که در آن ظهرنویس با نوشتن عباراتی مثل (ارزش برای تضمین)، (ارزش برای وثیقه) یا هر متد دیگر که متضمن ضمانت باشد، این نوع از ظهر نویسی را اعمال میکند. یعنی اینکه دارنده، سند را به عنوان وثیقه استفاده میکند. معمولا برای دادن اعتباری تسهیلات بانکی از وثایق ملکی استفاده میکنند این امر چندان با مبادلات بازرگانی سازگاری ندارد. وثیقه گذاشتن مال غیر منقول هم تشریفات سنگینی دارد و در بسیاری از موارد غیر ممکن است و هم هزینه بالای به وثیقه گذاشتن اموال غیر منقول نیز چندان ساده و بدون تشریفات نیست. اما در صورتی که یک سند تجاری به عنوان وثیقه ظهرنویسی شود، به وثیقه گذاشتن تشریفاتی ندارد و کافی است، دارنده سند عبارتی را که دلالت بر وثیقه باشد در پشت سند به کار برد و هم اینکه نگهداری یک برگ سند کاریست بسیار ساده و بدون مشکل. از طرف دیگر، مگر اسکناس غیر از کاغذ است، خود فی نفسه دارای ارزش نیست. لذا چنانچه امضا کنندگان سند تجاری، از آن چنان اعتباری برخوردار باشند که اسناد آنان بتواند اطمینان بخش باشد، چه اشکالی دارد که آن اسناد با ظهرنویسی به عنوان وثیقه مورد استفاده قرار گیرد. البته از طرف دیگر در نظر گرفتن و اطمینان بخش بودن اینگونه وثایق، بستگی به ثبات اقتصادی در جامعه دارد که در حال حاضر بانکها به جهت جلوگیری از روند صعودی مطالبات معوق، ترجیح میدهند علیرغم مشکلات خاص خواص و منطبق با سازگار نبودن مقتضیات و ضروریات تجاری، از وثایق غیر منقول استفاده کنند. در ارتباط با ظهرنویسی موارد ذیل قابل ذکر است:
- ظهرنویسی قسمتی از برات باطل است.
- ظهرنویسی به نفع محال علیه نوعی رسید وجه است.
- ممکن است ظهرنویسی در وجه حامل باشد (ظهرنویسی سفید امضا).
ظهرنویسی سفید امضا یا سفید مهر
ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد، ممکن است در ظهرنویسی، تاریخ و اسم کسی که سفته به او انتقال داده میشود قید گردد. (مواد 246 و 309 قانون تجارت) ظهرنویسی سفید امضاء یا سفید مهر در سفته نیز مانند برات است.
سوالات متداول درمورد ظهرنویسی اسناد تجاری
ظهرنویسی اسناد تجاری چیست؟
ظهرنویسی عبارت است از انتقال و واگذاری اسناد تجاری مانند برات یا سفته از طریق نوشتن عبارتی با امضا یا صرف امضا در پشت سند، که حقوق مرتبط با سند را به دارنده جدید منتقل میکند.
انواع ظهرنویسی کداماند؟
ظهرنویسی به سه نوع تقسیم میشود: ۱) ظهرنویسی برای انتقال، ۲) ظهرنویسی برای وصول (به عنوان وکالت)، ۳) ظهرنویسی به عنوان تضمین یا وثیقه.
ظهرنویسی برای انتقال چه کاربردی دارد؟
این نوع ظهرنویسی سبب انتقال مالکیت و حقوق سند تجاری به دارنده جدید میشود و تسهیلکننده نقل و انتقال مکرر اسناد تجاری است بدون آنکه مشمول تشریفات انتقال طلب طبق قانون مدنی شود.
ظهرنویسی برای وصول یا به عنوان وکالت چیست؟
در این نوع ظهرنویسی، دارنده سند بدون انتقال مالکیت، شخص دیگری را مامور وصول وجه سند میکند و وکیل حق اقدام برای وصول وجه سند را دارد. این نوع ظهرنویسی در بانکها متداول است.
ظهرنویسی به عنوان تضمین یا وثیقه چه کاربردی دارد؟
دارنده سند با ظهرنویسی آن به عنوان وثیقه، سند را برای تضمین انجام تعهد یا اخذ تسهیلات بانکی استفاده میکند. این روش نسبت به وثایق غیرمنقول سادهتر، کمهزینه و سریعتر است.
ظهرنویسی سفید امضا چیست؟
ظهرنویسی سفید امضا یا سفید مهر، حالتی است که سند بدون ذکر نام دارنده یا تاریخ خاص ظهرنویسی میشود و تنها با امضای ظهرنویس اعتبار پیدا میکند. این نوع ظهرنویسی در برات و سفته امکانپذیر است.
ظهرنویسی دقیقا چه فرقی با انتقال عادی طلب داره؟
ظهرنویسی انتقال حقوق ناشی از سند تجاری است که بدون تشریفات قانون مدنی انجام میشود و سرعت و سهولت بیشتری دارد.
ظهرنویسی برای وصول یعنی مالکیت سند منتقل میشه؟
در ظهرنویسی برای وصول مالکیت سند منتقل نمیشود بلکه صرفا اختیار وصول وجه به وکیل داده میشود.
میشه فقط بخشی از مبلغ برات رو ظهرنویسی کرد؟
ظهرنویسی جزئی یا قسمتی از برات طبق قانون باطل است و انتقال باید نسبت به کل سند باشد.
بانکها چرا معمولا اسناد تجاری رو برای وصول قبول میکنن؟
زیرا بانکها به عنوان وکیل دارندگان عمل میکنند و وجه اسناد را وصول کرده یا در صورت عدم پرداخت اقدام به واخواست مینمایند.
ظهرنویسی به عنوان تضمین چه کاربردی داره؟
در این نوع، سند تجاری به جای وثیقه ملکی استفاده میشود و با نوشتن عبارتی مبنی بر تضمین، به عنوان وثیقه در اختیار ذینفع قرار میگیرد.
آیا ظهرنویسی سفید امضا اعتبار داره؟
بله، ظهرنویسی سفید امضا معتبر است و دارنده میتواند نام منتقلالیه یا تاریخ را بعدا تکمیل کند.
اگه محال علیه خودش ظهرنویسی رو قبول کنه چه معنایی داره؟
ظهرنویسی به نفع محال علیه در حکم رسید وجه محسوب میشود و به معنای پرداخت طلب است.
آیا ثبات اقتصادی روی ارزش ظهرنویسی تضمینی اثر داره؟
بله، اعتبار ظهرنویسی به عنوان وثیقه وابسته به اعتماد عمومی و ثبات اقتصادی جامعه است.
در ظهرنویسی حتما باید تاریخ نوشته بشه؟
ذکر تاریخ الزامی نیست ولی برای شفافیت و تعیین اولویتها توصیه میشود.
اگه سند تجاری ظهرنویسی بشه همه حقوق قبلی هم منتقل میشه؟
بله، با ظهرنویسی تمام حقوق و مزایای وابسته به سند به دارنده جدید منتقل میشود.