برسی جرم جعل

برسی جرم جعل

در سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین مسائل دستگاه قضایی و سازمان ثبت املاک و استناد، به دلایلی از جمله نابسامانی اقتصادی کشور، موضوع جعل است. برای عادی بودن فعالیت‌های اجتماع و همچنین برای حفظ روابط افراد نیاز به اسناد تنظیمی بوده که مهم‌ترین شرط استحکام آن عدم تقلب و تزویر است و طبعا اسنادی که دستخوش جعل تو تزویر قرار می‌گیرند سبب اخلال روابط اجتماعی شده و موجبات لطمه، ضرر مادی و معنوی اجتماع را فراهم می‌کند.

مصادیق رایج جعل در اسناد و مدارک

جعل چیست‌؟

جعل از نظر لغوی به معنای دگرگون کردن و خلق کردن است اما در معنا و مفهموم حقوقی، جعل به معنای ساختن و یا تغییر دادن هر گونه نوشته، سند و یا ساختن مهر و امضای افراد، همچنین قلم بردن و تغییر دادن عناوین و یا تاریخ سند و به کار بردن مهر دیگری به قصد تقلب و بدون اجازه صاحب آن است.

در جرم جعل کسی که قصد ساختن چیزی همانند سند اصلی به منظور بهره مندی از آثاری که بر آن بار می‌شود را دارد جاعل می‌نامند.

شرایط تحقق جرم

1. از آنجایی که موضوع جعل، نوشته یا سند است، در نتیجه یکی از شروط اساسی برای تحقق جرم جعل این است که موضوع جعل به صورت سند. یا نوشته باشد. لازم به ذکر است که برای تحقق جرم جعل صرفا نیاز به تعلق سند به شخص دیگری نمی‌باشد بلکه سند یا نوشته می تواند متعلق به خود فرد جاعل باشد. به عنوان مثال ایجاد تغییر در شناسنامه خود و یا تغییر دادن نسخه‌ای از قرارداد اجاره که متعلق به فرد می‌باشد.
2. یکی دیگر از شرایطی که جهت تحقق جرم جعل باید وجود داشته باشد، امکان به اشتباه انداختن اشخاص متعارف (افراد معمولی جامعه) است. در واقع باید احتمال اشتباه گرفتنِ مورد ساختگی با اصل آن وجود داشته باشد. به همین دلیل حتی اگه شباهتی بین مورد اصلی و جعلی وجود نداشته باشد و یا عرفا امکان به اشتباه انداختن اشخاص موجود باشد، رفتار مرتکب جعل بوده و تحت تعقیب قرار خواهد گرفت.
3. برای تحقق جرم جعل، صرفا برخورداری از اطلاعات دروغ ملاک نبوده و موضوع جرم جعل باید ماهیتاً تقلبی و ساختگی باشد. بنابراین گزارش دروغ، جعل نمی‌باشد بلکه خود سند باید ساختگی بوده و محتوای آن هم دروغ و خلاف واقع باشد. گزارش خلاف واقع (دروغ) و جعل از نظر دروغ بودن، هر دو به یکدیگر شباهت دارند. تفاوت آن‌ها  این است که در جعل دروغ به دیگری نسبت داده می‌شود در حالی که در گزارش خلاف واقع، دروغبه خود شخص نسبت داده می‌شود و این شخص مطالب خودش را به عنوان دروغ بیان می‌کند، در واقع سندی ساخته نمی‌شود که محتوای آن حکایت از دروغی باشد که آن را به دیگری نسبت داده است.
4. در تحقق جرم جعل شرط دیگری تحت عنوان ورود ضرر به دیگری وجود دارد . یعنی سند یا نوشته‌ای که در آن دست برده شده باید متضمن ضرری باشد و این ضرر نیز ایجاد گردد که ممکن است مادی یا معنوی باشد.

ضرر مادی: ضرر وارد شده به دارایی اشخاص است.

ضرر معنوی: در ضرر معنوی موضوع، ضرر وارد شده به شرف، اعتبار، حیثیت خانوادگی و شغلی اشخاص است، مثلا شخصی از طریق ساختن یک برگ جعلی (دادنامه) به منظور بردن آبروی شخص دیگری، او را به ارتکاب اعمال منافی عفت متهم نماید، در این حالت ضرر وارد شده به آن فرد از نوع معنوی است.

لازم به ذکر است  که افراد متضرر می‌توانند اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند و ضرر وارد شده به آن‌ها نیازمند تحقق خارجی نمی‌باشد بلکه حتی احتمال ورود ضرر نیز کفایت می‌کند.

دو دیدگاه اساسی در جرم جعل

• جعل کلی: مطابق این دیدگاه، جعل کلی مختص اسناد و نوشته‌ای هستند که به طور کلی ساختگی بوده و اصالت ندارند‌ مانند ساختن گواهی نامه جعلی.
• جعل جزئی: در جعل جزئی، کلیات سند اصالت دارد لذا قسمتی از سندی که در آن دست برده شده باطل و غیر قابل استناد است.

مجازات جرم جعل

ماده 532 قانون مجازات اسلامی در کتاب پنجم تعذیرات این گونه اذعان می دارد که اگر کارمند یا مسئول دولتی در اجرای وظیفه‌ی خود، نوشته یا اوراق رسمی را تزویر نماید علاوه بر حبران خسارات وارده و مجازات‌های اداری، به حبس از یک تا پنج سال و همچنین پرداخت 6 تا 30 میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.

مطابق ماده 536 از قانون مذکور، برای جعل و تزویر اسناد یا نوشته‌های غیر رسمی، مجازاتی تحت عنوان حبس از 6 ماه تا 2 سال در نظر گرفته شده، همچنین مجرم به پرداخت 3 تا 12 میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.