عزل و نصب قیم
قانون مدنی برای حمایت از حقوق و امور محجورین، تعیین قیم برای این افراد را پیش بینی نموده است. انتخاب قیم و نحوه عزل و نصب آن از مسائلی است که افراد واجد شرایط همواره با آن روبه رو هستند. قوانین خاصی در رابطه با عزل و نصب قیم وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد.
آثار حقوقی نصب یا عزل قیم بر محجور
قیم
از نظر لغوی قیم به معنی متولی، سرپرست و شخصی است که اداره امور فرد محجور به عهده اوست. علم حقوق شخصی را که با تقاضای دادستان از طرف دادگاه جهت حمایت و مراقبت از افراد محجور و اداره اموال آن انتخاب می‌شود را قیم دانسته و عنوان قیمومت را به این سمت اطلاق نموده است. قانون مدنی برای افرادی که ولی خاص از جمله پدر یا جد پدری ندارند و یا مجانین و افراد غیر رشید، قیم تعیین نموده. فردی که به عنوان قیم انتخاب می‌شود باید واجد شرایط و ویژگی‌های لازم باشد. این انتصاب براساس اختیارات و وظایف مقرر در قانون و طی تشریفات مختص خود انجام می‌شود.
افراد نیازمند قیم
طبق قانون، محجورین و افرادی که توانایی تصرف در امور خود اعم از مالی و غیر مالی را ندارند نیاز به شخص دیگری جهت اداره امورشان، دارند. افراد صغیر (اشخاصی که به سن بلوغ نرسیده‌اند)، مجانین و اشخاص غیر رشید دسته محجورین را تشکیل داده که در صورت بهره مندی از یکسری شرایط، قیمی برای آن‌ها تعیین می‌شود. این شرایط عبارت‌اند از:
- صغیر فاقد ولی خاص (جد پدری و ولی خاص پدری).
- افراد فاقد ولی خاصی که مجنون و غیر رشید باشند که جنون یا عدم رشد آن‌ها به زمان صغر آن‌ها متصل باشد.
- مجانین و افراد غیر رشید که جنون و یا عدم رشد آن‌ها به زمان صغر آن‌ها متصل نباشد.
بنابر‌این زمانی که پدر فرد محجور فوت کرده باشد، نگهداری و قیمومت او بر عهده‌ی جد پدری او می‌باشد. در صورت فوت کردن جد پدری، اگر پدر یا جد پدری او فردی را برای اداره امور وی ذیل وصیت نامه مشخص کرده باشند، شخص تعیین شده وصی می‌باشد. اما اگر وصی فاقد صلاحیت بوده و یا توانایی رسیدگی به محجور را نداشته باشد، دادگاه مطابق با قانون شخصی را تحت عنوان قیم برای اداره امور محجور انتخاب می‌کند.
شرایط قیم مطابق قانون
- قیم باید از قدرت و توانایی لازم برای انجام اعمال حقوقی و همچنین از مدیریت صحیح اموال جهت حفظ آن با در نظر گرفتن مصلحت، برخوردار باشد.
- شخصی که به عنوان قیم انتخاب می شود باید امانتدار باشد در غیر این صورت از این سمت برکنار می‌گردد.
- قیم باید بالغ و رشید باشد.
- قیم باید مسلمان باشد.
طبق قانون در صورت فوت پدر و جد پدری شخص محجور، مادر او میتواند قیم او شود به شرطی که ازدواج نکرده باشد. و در صورت ازدواج مجدد او می‌بایست مراتب به دادگاه اطلاع داده شده تا قیم جدید و یا شخصی ناظر تعیین شود.
وظایف قیم
- اداره امور مالی محجور با رعایت مصلحت او.
- نگهداری از اشیاء قیمتی و اسناد محجور در محلی امن و با اطلاع دادستان.
- قرار دادن وجوه نقد محجور در بانکی معتبر.
- به فروش رساندن اموال ضایع شدنی محجور و خرج پول حاصله در جهت مصلحت او.
- رسیدگی به درمان و بهداشت محجور از محل اموال او.
- هیه نمودن صورت جامعی از کلیه دارایی محجور پیش از مداخله در آن و ارسال کردن یک نسخه از آن برای دادستان.
نصب قیم
در صورت عدم احراز حجر فرد برای دادگاه، بررسی‌های لازم انجام گرفته و گواهی تایید حجر صادر می‌شود. در این صورت دادگاه اقدام به برسی و نصب قیم می‌نماید. دادگاه میتواند یک یا دو فرد دارای صلاحیت قیمومت را به این سمت منصوب نماید. شخص منتخب در صورت پذیرفتن این سمت و به محض اطلاع، باید وضایف خود را انجام دهد.
دادگاه صالح برای نصب قیم
دادگاه صالح برای تعیین قیم و سایر اعمال مربوط به آن، دادگاه واقع در اقامتگاه محجور است. در صورت عدم وجود دادگاه صالح در اقامتگاه محجور، نزدیک‌ترین دادگاه صلاحیت‌دار نسبت به این امور رسیدگی خواهد نمود.
عزل قیم
عزل قیم در صورت داشتن شرایط زیر انجام می‌گیرد:
- در صورت خارج شدن قیم از حوزه وظایف و اختیارات خود.
- عدم در نظر گرفتن مصلحت محجور در اعمال خود.
- احراز عدم امانتداری قیم برای دادگاه.
- عدم انجام وظایف به شیوه صحیح.
انعزال قیم
زمانی که قیم خود مجنون یا فاقد رشد گردد، از تاریخ حجر منعزل می‌گردد. همچنین در صورت ارتداد قیم مسلمان، از سمت خود منعزل می‌گردد چرا که یکی از شروط و ویژگی‌های قیم بودن را از دست داده است.
سوالات متداول درمورد عزل و نصب قیم
قیم کیست و چه وظایفی دارد؟
قیم شخصی است که اداره امور مالی و غیر مالی فرد محجور را به عهده دارد. وظایف قیم شامل اداره اموال محجور، نگهداری اسناد و اشیاء قیمتی، رسیدگی به درمان و بهداشت محجور و رعایت مصلحت او است.
چه افرادی نیاز به قیم دارند؟
افراد صغیر فاقد ولی خاص، مجانین و اشخاص غیر رشید نیاز به قیم دارند. همچنین اگر پدر و جد پدری فرد فوت کرده باشند، دادگاه قیم برای فرد محجور تعیین می‌کند.
شرایط قیم مطابق قانون چیست؟
قیم باید بالغ، رشید، مسلمان و امانتدار باشد. همچنین باید توانایی مدیریت اموال محجور و رعایت مصلحت او را داشته باشد. در صورت ازدواج مجدد مادر محجور، قیم جدید یا ناظر توسط دادگاه تعیین می‌شود.
دادگاه صالح برای نصب قیم کدام است؟
دادگاه محل اقامت محجور صلاحیت دارد. اگر دادگاه در محل اقامت محجور وجود نداشته باشد، نزدیک‌ترین دادگاه صالح رسیدگی می‌کند.
نصب قیم چگونه انجام می‌شود؟
پس از تایید حجر فرد توسط دادگاه، قیم یا قیمین دارای صلاحیت انتخاب می‌شوند و پس از پذیرش سمت، وظایف خود را آغاز می‌کنند.
چه مواردی موجب عزل قیم می‌شود؟
عزل قیم در صورت خروج از وظایف و اختیارات، عدم رعایت مصلحت محجور، عدم امانتداری یا انجام نادرست وظایف صورت می‌گیرد.
انعزال قیم به چه معناست؟
انعزال قیم زمانی است که قیم خود مجنون یا فاقد رشد شود و یا در صورت ارتداد مسلمان از دین، از سمت قیمومت برکنار گردد.
قیم موظف است چه اقداماتی برای اموال محجور انجام دهد؟
قیم باید وجوه نقد را در بانک معتبر قرار دهد، اموال ضایع شدنی را بفروشد و پول حاصله را برای مصلحت محجور خرج کند، و همچنین صورت جامعی از دارایی‌ها تهیه و به دادستان ارائه دهد.
قیم کی تعیین میشه و کی بهش نیاز داریم؟
وقتی کسی مثل صغیر بدون ولی خاص، مجنون یا غیر رشید توان اداره امور خودش رو نداره، دادگاه شخص واجد شرایطی رو به عنوان قیم تعیین می‌کنه.
شرایط قیم شدن چیه؟
قیم باید بالغ، رشید، مسلمان، امانتدار و توانایی اداره امور محجور را داشته باشه و در صورت فوت پدر و جد پدری، مادر میتواند قیم شود اگر ازدواج نکرده باشد.
دادگاه کدوم منطقه قیم تعیین می کنه؟
دادگاه واقع در اقامتگاه محجور صلاحیت داره؛ اگر وجود نداشته باشه، نزدیک‌ترین دادگاه صالح رسیدگی می‌کنه.
وظایف قیم شامل چی میشه؟
قیم باید امور مالی محجور رو مدیریت کنه، اموال و اسنادش رو حفظ کنه، وجوه نقدش رو در بانک قرار بده، اموال ضایع شدنی رو بفروشه و پول حاصل رو برای مصلحتش خرج کنه و رسید کامل دارایی‌ها رو برای دادستان بفرسته.
قیم می تونه خودش از وظایفش شانه خالی کنه؟
خیر، در صورت ترک وظایف، عدم رعایت مصلحت محجور یا عدم امانتداری، قیم توسط دادگاه عزل می‌شود.
انعزال قیم یعنی چی؟
اگر قیم خودش مجنون یا فاقد رشد بشه یا در صورت ارتداد مسلمان، از سمت خود منعزل می‌شود و دیگر نمی‌تواند قیم باشد.
میشه چند نفر قیم یک محجور باشند؟
بله، دادگاه میتواند یک یا دو فرد واجد شرایط را به سمت قیم منصوب کند تا مشترکاً امور محجور را اداره کنند.
مادر محجور هم میتونه قیم بشه؟
بله، اگر پدر و جد پدری فوت کرده باشند و مادر ازدواج نکرده باشد، میتواند قیم شود؛ در صورت ازدواج مجدد، دادگاه باید قیم یا ناظر جدید تعیین کند.
قیم مسئول درمان و بهداشت محجور هم هست؟
بله، قیم باید از محل اموال محجور رسیدگی به درمان و بهداشت او را انجام دهد و مصلحتش را رعایت کند.
اگر قیم سوء استفاده کنه چه اتفاقی میفته؟
دادگاه در صورت احراز عدم امانتداری یا تخلف از وظایف، قیم را عزل می‌کند و شخص جدیدی جایگزین می‌شود.