عقد صلح و انواع آن

عقد صلح و انواع آن

واژه صلح به معنی توافق، سازش، آشتی است. صلح در علم حقوق و قوانین به عنوان یکی از عقود معین بوده و شریط و اوصافی را داراست که در قانون ذکر شده است. مطابق ماده 752 قانون مدنی وقوع صلح ممکن است جهت جلوگیری از تنازع احتمالی و یا رفع تنازع موجود در مورد معامله یا غیر آن باشد.

صلح یکی از روش‌هایی است که افراد گاهی برای خاتمه دادن به دعاوی خود در دادگاه یا دفاتر اسناد رسمی به آن روی می‌آورند. عقد صلح گاهی برای جایگزینی سایر عقود مانند بیع استفاده می‌شود که دارای مزایا و معایب متعددی است. از مزیت آن می‌توان به خلاص شدن از شروط متعدد و پیچیده در سایر عقود از جمله بیع اشاره کرد با این وجود گاهی ممکن است افراد با انجام این جایگزینی و عدم اطلاع از مزایا و حقوقی که برای سایر عقود در نظر گرفته شده محروم می‌گردند. به عنوان مثال در صورتی که افراد عقدی جایز را مانند عاریه با عقد صلح که عقدی لازم است جایگزین نمایند، مزایای عقد عاریه که فسخ عقد برای هر یک از طرفین را در نظر گرفته شده است برای طرفین مهیا نخواهد بود. عقد صلح نیز مانند سایر عقود باید دارای شرایط صحت قرارداد‌ها بوده و موضوع آن مشروع باشد.

ارکان و شرایط صحت عقد صلح

انواع صلح

• صلح برای رفع تنازع: در این صلح طرفین دعوا با تراضی یکدیگر به دعوا خاتمه می‌دهند.
• صلح در جهت انعقاد معامله: در این نوع صلح امکان جایگزینی با عقود دیگر از جمله اجاره، بیع، هبه، عاریه و ابراء وجود دارد‌. در صورت جایگزینی احکام و شرایط عقد صلح همواره حاکم خواهد بود.

مفهوم صلح محاباتی

به صلح بلاعوض صلح محاباتی نیز گفته می‌شود‌. در واقع در این نوع از صلح یا عوض وجود نداشته و یا در صورت وجود عوض ارزش آن برابر با مورد صلح نمی‌باشد.

مفهوم صلح عمری

مطابق با ماده 41 قانون مدنی عمری، حق انتفاعی است که به موجب عقدی از سوی مالک برای دیگری به مدت عمر خود مالک و یا شخص ثالث (شخص منتفع نیز می‌تواند باشد) ایجاد می‌شود‌. به عنوان مثال شخصی که ملکش را در قالب عقد صلح واگذار می‌کند در حالی که حق انتفاع عمری برای خود یا همسر و والدینش قرارداده است، تا زمانی که زنده است قادر به استفاده و انتفاع از این ملک می‌باشد. در واقع مالکیت ملک برای فرزند بوده اما حق انتفاع عمری حتی در صورت فروش ملک نیز برای شخص باقی خواهد ماند.

مفهوم صلح خیاری

عنوان صلح خیاری به صلحی اطلاق می‌شود که در آن امکان فسخ و بهم زدن معامله برای شخصی که مال خود را صلح می‌کند وجود داشته باشد. مدت زمانی که برای فسخ در نظر گرفته شده ممکن است 5 سال بوده و یا مدت عمر شخص ثالث یا شخصی که مال به آن صلح شده است باشد که هنگام فوت آن شخص عقد صلح نیز باطل می‌شود.

مفهوم صلح معوض و غیر معوض

در صلح معوض، عوض وجود داشته و متصالح (شخصی که مال به آن صلح شده) موظف به پرداخت ثمن و یا مبلغی مشخص به مصالح (شخصی که مال خود را صلح می‌کند) می‌باشد.

در صلح بلاعوض متصالح عوضی را در مقابل مالی که به ایشان صلح گردیده پرداخت ننموده و یا عوض پرداختی بسیار ناچیز است.

صلح نامه

شخص مصالح مال خود را در قالب سند و نوشته‌ای تحت عنوان صلح نامه به متصالح صلح می‌کند. که این صلح نامه می‌تواند به شکل دستی و عادی و یا یک صلح نامه رسمی باشد. صلح نامه دستی و یا عادی توسط خود افراد و یا وکیل و یا شخص بنگاه دار تنظیم می‌شود. صلح نامه رسمی نیز در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌گردد‌. صلح نامه‌های مذکور می‌توانند تحت عنوان صلح نامه سهم الارث، سرقفلی، ملکی، غیر منقول، منقول و‌… باشد.

موارد بطلان صلح نامه

1. عدم اهلیت یکی ازطرفین صلح نامه.
2. صوری بودن عقد صلح.
3. عدم مشروعیت مال مورد صلح.
4. عدم مالکیت و اختیار مصالح نسبت به مال مورد صلح.
5. اشتباه در مال مورد صلح یا طرفین مصالحه.
6. عدم موجودیت خارجی صلح و یا عدم قابلیت انتفاع.
7. صورت گرفتن جعل، انکار یا تردید و ثابت شدن آن.

صلح در دادگاه

مفاد صلح انجام شده در دادگاه نسبت به طرفین، قائم مقام قانونی و وراث آن‌ها معتبر و نافذ است و این صلح همچون احکام دادگستری اجرا شده و سبب ختم رسیدگی در دادگاه شده و مفاد اسناد لازم الاجرا در رابطه با آن صدق می‌کند.