منظور از قرار اناطه چیست؟
بخش قابل توجه و مهم از آرائی که در دادگاهها صادر میشوند، در قالب قرار میباشند که به انواع مختلفی دسته بندی شدهاند. قرار اناطه یکی از پرکاربردترین و مهمترین انواع قرارهایی است که توسط دادگاهها صادر میشود. هنگامی که رسیدگی به پرونده جهت احراز موضوع در صلاحیت دادگاه نباشد، قرار اناطه صادر شده تا ذینفع پرونده رسیدگی به قرار اناطه را از دادگاه صالح تقاضا نماید. قرار اناطه در لغت به معنای منوط کردن و یا موکول کردن میباشد. بنابراین در صورتی که رسیدگی به یک پرونده در دادگاه موکول به اثبات موضوع دیگری شده و رسیدگی به آن موضوع در حیطه وضایف دادگاه دیگری باشد، دادگاه قراری تحت عنوان قرار اناطه صادر میکند تا شخص ذینفع آن موضوع را در دادگاه صالح اقامه نماید که پس از اعلام و مشخص شدن نتیجه، رسیدگی و حکم مقتضی نسبت به پرونده در دادگاه اول صادر میگردد.
تعریف قرار اناطه در آیین دادرسی کیفری
چرایی قرار اناطه حقوقی
با توجه به اینکه صلاحیت دادگاه کیفری نسبت به حقوقی بر حسب صلاحیت ذاتی است و دخالت در کنار یکدیگر جز در موارد استثنا امکان پذیر نیست، لذا امکان دارد رسیدگی به دعوایی که در دادگاه حقوقی مطرح میشود منوط به اثبات ادعایی در دادگاه دیگر باشد که این دادگاه ممکن است حقوقی یا کیفری باشد.
به عنوان مثال: تصور کنید شخص الف در باب مطالبهی وجه چک علیه شخص ب اقامه دعوای حقوقی کرده است. حال شخص ب مدعی مسروقه بودن چک نامبرده است و شکایتی کیفری در رابطه با همین امر تسلیم دادگاه کیفری نموده است. در این صورت گفته میشود که به دلیل منوط گشتن رسیدگی پرونده چک به اثبات مسروقه نبودن آن، برای مشخص شدن تکلیف مسروقه بودن یا نبودن چک، قرار اناطه صادر میشود.
در مثالی دیگر اگر زنی از شوهر خود به جرم ترک انفاق در دادگاه کیفری، شکایت نموده باشد، در حالی که مرد منکر رابطهی زناشویی میان خود و همسرش باشد، به دلیل اینکه دادگاه صالح در رسیدگی به احراز رابطه زوجیت میان زن و مرد، دادگاه خانواده است، در این صورت دادگاه کیفری به دلیل احراز رابطه ی زوجیت میان زن و مرد در دادگاه صالح، قرار اناطه صادر کرده و پس از احراز این موضوع، جرم ترک انفاق توسط دادگاه کیفری مورد برسی قرار خواهد گرفت.
برای صدور قرار اناطه چه شرایطی باید وجود داشته باشد؟
- شرط اول برای صدور قرار اناطه این است که ابتدا باید مقدمهی دعوا که ملزم به اثبات است در صلاحیت دادگاه دیگر باشد.
- ادعا باید متکی به دلایل قوی باشد.
از ماده 19 قانون آیین دادرسی مدنی این گونه برآورد میشود:
در مواقعی که رسیدگی به یک دعوا منوط به اثبات ادعایی باشد که دادگاه دیگری صلاحیت رسیدگی به آن را دارد، تا زمان آغاز تصمیم، رسیدگی به دعوا از مرجع صلاحیتدار متوقف میشود. خواهان باید ظرف یک ماه، رسید اقامه دعوا در دادگاه صالح را به دفتر دادگاه رسیدگی کننده تسلیم نماید در غیر این صورت قرار رد دعوا صادر شده و خواهان بعد از اثبات ادعا در دادگاه صالح می تواند مجددا اقامه دعوا نماید.
اعتراض به قرار اناطه
در ماده 332 آیین دادرسی مدنی قرارهایی پیش بینی شده است که قابل اعتراض تجدید نظر است و در بین این موارد نام قرار اناطه وجود ندارد. همچنین در ماده 367 و 368 که به موارد قابل فرجام اشاره نموده، نامی از قرار اناطه برده نشده. در نتیجه قرار اناطه در امور حقوقی قابل اعتراض نمیباشد. در حالی که در امور کیفری قرار اناطه قابل اعتراض بوده و مدت اعتراضبه قرار اناطه 10 روز است.
اناطه امور کیفری به حقوقی
- شکایت مطرح شده از ناحیه شاکی میباشد.
- موضوع اختلاف بین شاکی و متهم مربوط به اموال غیر منقول باشد و این اختلاف نباید راجع به هر مال غیر منقولی باشد، یعنی موضوع با توجه به مورد متفاوت خواهد بود.
همانطور که ذکر شد امکان اعتراض به قرار اناطه صادر شده توسط بازپرس به مدت ده روز از تاریخ ابلاغ قرار اناطه، توسط شاکی وجود دارد.
مطابق ماده 271 رسیدگی به قرارهای قابل اعتراض به عهدهی دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به آن اتهام را دارد. رسیدگی به این اعتراض با استناد به ماده 273 در جلسه فوق العاده دادگاه صورت گرفته و تصمیم دادگاه قطعی است. در رابطه با قرار اناطه نسبت به مواردی که امکان صدور قرار اناطه در آن وجود دارد اختلاف نظرهایی بوده است که به صدور نظریههای مشورتی و آراء وحدت رویه منجر شده است.
لازم به ذکر است که هر دو اناطه کیفری و مدنی مهلت یک ماه به منظور اقامه دعوا صادر میشود.
سوالات متداول درمورد قرار اناطه
قرار اناطه چیست؟
قرار اناطه، قراری است که دادگاه صادر میکند وقتی رسیدگی به یک پرونده منوط به احراز موضوع یا ادعایی در صلاحیت دادگاه دیگر باشد. با صدور این قرار، ذینفع باید موضوع را در دادگاه صالح پیگیری کند و پس از مشخص شدن نتیجه، دادگاه اول رسیدگی و حکم مقتضی را صادر میکند.
چه مثالهایی از صدور قرار اناطه وجود دارد؟
برای مثال، در دعوای مطالبه وجه چک، اگر مدعی مدعی مسروقه بودن چک باشد و این موضوع در صلاحیت دادگاه کیفری باشد، دادگاه حقوقی جهت اثبات موضوع قرار اناطه صادر میکند. مثال دیگر، در جرم ترک انفاق، اگر اثبات رابطه زوجیت در صلاحیت دادگاه خانواده باشد، دادگاه کیفری قرار اناطه صادر میکند.
چه شرایطی برای صدور قرار اناطه لازم است؟
برای صدور قرار اناطه، ابتدا باید مقدمهی دعوا که نیازمند اثبات است، در صلاحیت دادگاه دیگر باشد و ادعا باید متکی به دلایل قوی باشد. خواهان باید ظرف یک ماه رسید اقامه دعوا در دادگاه صالح را به دفتر دادگاه تسلیم کند، در غیر این صورت قرار رد دعوا صادر میشود.
آیا میتوان به قرار اناطه اعتراض کرد؟
در امور حقوقی، قرار اناطه قابل اعتراض نیست، اما در امور کیفری امکان اعتراض وجود دارد. مدت اعتراض به قرار اناطه در امور کیفری ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار است و رسیدگی به اعتراض توسط دادگاهی صورت میگیرد که صلاحیت رسیدگی به اتهام را دارد.
مدت زمان اقامه دعوا پس از صدور قرار اناطه چقدر است؟
در هر دو نوع اناطه کیفری و مدنی، ذینفع یک ماه فرصت دارد تا اقامه دعوا در دادگاه صالح را انجام دهد. در غیر این صورت، رسیدگی به دعوا در دادگاه اول متوقف شده و قرار رد دعوا صادر میشود.
من پرونده حقوقی دارم که قاضی گفته باید اول یه موضوع دیگه تو دادگاه کیفری مشخص بشه. این یعنی قرار اناطه صادر شده؟
بله، وقتی رسیدگی به یک دعوا منوط به اثبات موضوعی در صلاحیت دادگاه دیگر باشه، قاضی قرار اناطه صادر میکنه تا اول اون موضوع تعیین تکلیف بشه.
اگه قاضی قرار اناطه صادر کنه و من تو مهلت یک ماهی که گفته دعوا رو اقامه نکنم، چی میشه؟
در این صورت دادگاه قرار رد دعوا صادر میکنه. البته بعد از اثبات ادعا در دادگاه صالح، میتونید دوباره اقامه دعوا کنید.
امکان اعتراض به قرار اناطه وجود داره؟
در امور حقوقی قرار اناطه قابل اعتراض نیست. اما در امور کیفری این قرار ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض خواهد بود.
قرار اناطه فقط در پروندههای کیفری صادر میشه یا توی حقوقی هم هست؟
قرار اناطه هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی کیفری ممکنه صادر بشه. تفاوت اصلی در امکان اعتراض به این قرار در هر کدومه.
میشه یه مثال ساده از قرار اناطه بزنید؟
مثلا وقتی کسی بابت وجه چک دادخواست میده ولی طرف مقابل ادعا میکنه چک سرقتی بوده، قاضی رسیدگی به پرونده حقوقی رو متوقف میکنه تا دادگاه کیفری در مورد سرقتی بودن یا نبودن چک نظر بده.
آیا بازپرس هم میتونه قرار اناطه صادر کنه یا فقط قاضی دادگاه این اختیار رو داره؟
بله، بازپرس در مرحله تحقیقات مقدماتی هم میتونه قرار اناطه صادر کنه و این قرار طبق قانون قابل اعتراض است.
مهلت اعتراض به قرار اناطه در امور کیفری دقیقا چقدره؟
مهلت اعتراض به قرار اناطه در امور کیفری ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ است و رسیدگی به اعتراض در دادگاه صالح انجام میشه.
آیا قرار اناطه باعث میشه پرونده من برای همیشه متوقف بشه؟
خیر. قرار اناطه فقط رسیدگی رو موقتا متوقف میکنه تا موضوع اصلی در دادگاه صالح روشن بشه. بعد از اون، رسیدگی ادامه پیدا میکنه.
قرار اناطه توی دعوای خانوادگی هم ممکنه صادر بشه؟
بله. مثلا اگر زنی بابت ترک انفاق شکایت کنه ولی شوهر رابطه زوجیت رو انکار کنه، دادگاه کیفری رسیدگی رو متوقف و قرار اناطه صادر میکنه تا دادگاه خانواده اول موضوع زوجیت رو تعیین کنه.
اگه دادگاه دیگهای که باید رسیدگی کنه خیلی طول بده، تکلیف پرونده اصلی چی میشه؟
تا زمانی که موضوع اصلی در دادگاه صالح تعیین تکلیف نشه، رسیدگی به پرونده اصلی متوقف میمونه. این از ماهیت قرار اناطه است و قاضی پرونده اصلی نمیتونه بدون نتیجه دادگاه دیگر وارد رسیدگی بشه.