داوری در امور خانوادگی

داوری در امور خانوادگی

خانواده یکی از مهم ترین ارکان جامعه ی انسانی بوده و کانون اصلی تعالی و رشد افراد محسوب می گردد. با این حال همچنین وجود تعارضات و اختلافات در آن همانند دیگر نهاد ها امری بدیهی است. در مواردی که اختلافات به این رکن مرتبط می باشد باید حل و فصل اختلافات به نحوی انجام شود تا حد امکان به جایگاه والای خانواده لطمه ای وارد نشود. این نوشتار در پی پاسخ به این سؤال است که آیا راهکاری برای حل اختلافات وجود دارد تا آسیب کمتری به موجب آن به شئونات خانواده و اعضای آن وارد شود. در واقع اینگونه به نظر می رسد که ارجاع اختلافات به داوری مطابق با شرایط ذکر شده در قرآن کریم و سوره ی نساء، قادر به جلوگیری از لطمه به حیثیت و قداست خانواده واعضای آن می باشد. اما رویکردی که  قانونگذار نسبت به حل و فصل اختلافات خانوادگی از طریق ارجاع به داوری دارد قرابت چندانی با تدبیری که  قرآن کریم از آن سخن آورده  ندارد. در این نوشتار رویکردهای موجود در زمینه اختلافات خانوادگی بررسی می شود.

داوری در امور خانوادگی

 داوری در اختلافات خانوادگی

معنای لغوی داور عبارت است از قاضی، انصاف دهنده، حکم اختصاصی و کسی که میان مردم حکم و فصل دعوی کند. این صفت همچنین به شخصی اطلاق می گردد که سمت قضایی در دستگاه دولتی نداشته و تنها موظف به فصل خصومت و رسیدگی به مرافعات بالقوه و بالفعل و صدور رای می باشد. در واقع این تعریف شباهت  بیشتری با معنای حقوقی داوری دارد. داوری در اصطلاح حقوقی به معنی فصل اختلافات به وسیله شخص یا اشخاص ثالث در خارج از دادگاه می باشد.

این تعریف به انواع داوری در دعاوی تعلق می گیرد. که ممکن است این دعاوی تجاری باشد یا مدنی و یا داوری در اختلافات خانوادگی.

لازم به ذکر است که داوری در اختلافات خانوادگی با داوری به موجب قانون آئین دادرسی مدنی یکسان نمی باشد. صلاحیت داور در اختلاف خانوادگی تنها رسیدگی به اختلافات زوجین می باشد؛ لذا محدوده رسیدگی داوران به اختلافات زوجین مرتبط است در حالی که در قانون آیین دادرسی مدنی محدودیتی نداشته و تنها در مواردی خاص، صالح به رسیدگی نمی باشند (از جمله دعاوی مربوط به اصل نکاح و طلاق مطابق ماده 496 قانون آیین داردرسی دادگاه های عمومی و انقلاب). به علاوه داورانی که به موجب قانون آیین دادرسی مدنی به حل و فصل اختلافات می پردازند باید از نظر تعداد فرد باشند.

به موجب ماده 28 قانون حمایت خانواده (آخرین قانون مصوب در موضوع داوری) در خصوص اختلافات خانوادگی، هر یک از زوجین مکلف به معرفی داوری از بین اقارب خود می باشند. بدین ترتیب تعداد داوران دو نفر و زوج می باشد.

محدوده صلاحیت داوری در دعاوی خانوادگی

در دعاوی خانوادگی علاوه بر دعوای درخواست طلاق، اختلافاتی در رابطه با مهریه، نفقه، حضانت فرزند و … وجود دارد.

مطابق قانون، در صورتی که زن دادخواستی را مبنی بر مطالبه مهریه، ملاقات فرزند، ضانت فرزند، نفقه اقارب، نفقه زن، جهیزیه و اجرت المثل ایام زوجیت، نیازی به داوری نمی باشد.

شایان ذکر است که ارجاع به داوری در موضوعات مزبور جز در مواردی استثنائی، منع قانونی ندارد.

دعاوی خانوادگی که قابلیت ارجاع به داوری را ندارند عبارتند از:

1. فسخ نکاح
2. اصل نکاح
3. اصل طلاق
4. نسب و تمامی امور حسبی

شرایط داوران در دعاوی خانوادگی

داورانی که برای حل و فصل اختلافات میان زن و مرد، توسط آن ها تعیین می شود باید شرایطی را داشته باشد. این شرایط عبارتند از: عقل، رشد، بلوغ، عدالت، اسلام، خبره بودن در مسائل خانوادگی شرعی  اجتماعی، خویشاوند بودن با زوجین، دو نفر بودن داوران، داشتن خلوص نیت و تاهل.

موارد اجباری تعیین داور در دعاوی خانواده

در قانون حمایت خانواده، ارجاع پرونده های طلاق غیر توافقی و طلاق هایی به درخواست زوج و یا زوجه، به داوری خانواده پیش بینی شده است. در حالی که ارجاع به داوری در طلاق غیابی و طلاق توافقی لزومی ندارد. در صورتی که طرفین خواهان تنظیم صورتمجلس قانونی در بیرون دادگاه باشند، می توانند به موسسات حقوقی و داوری مراجعه نموده و خواهان تعیین داور برای تنظیم توافقات به شکل رسمی و کتبی، باشند.

چه افرادی قادر به داوری خانواده نمی باشد ؟

امکان انتصاب افراد ذیل به عنوان داور، حتی با توافق طرفین نیز وجود ندارد.

1. افرادی که به حکم محاکم قضایی قادر به داوری نبوده و از آن محروم شده اند.
2. محکومین به جرایم عمدی
3. قضات و کارکنان اداری دستگاه قضایی
4. نمایندگان مجلس شورای اسلامی
5. افراد ذینفع در دعوی
6. اشخاص تبعه خارج

در صورت نیاز به مشاوره در خصوص داوری و موضوعات مربوط به آن، با وکیل متخصص در این امر با شماره ٠٢١٢٢٢٢٧۵۵١ تماس حاصل فرمایید.

سروش سلامیان وکیل پایه یک دادگستری مرکز