خیارات و انواع آن در قانون مدنی
امروزه بسیاری از افراد فعالیت های خود را در قالب قراردادها انجام می دهند. از جمله مواردی که رعایت کردن آن لازمه انعقاد هر قرارداد است، پایبندی به قرارداد تنظیم شده و انجام مسئولیت های آن می باشد. ضرورت پایبندی به قرارداد ها به حدی است که موادی را در قانون مدنی به خود اختصاص داده است و قانونگذار خساراتی را در صورت عدم انجام تعهد پیش بینی نموده است.
اما با توجه به اهمیت پایبندی به قراردادها، گاها پیش می آید که افراد بنابر دلایل مختلف خواهان بهم زدن معامله باشند. در این شرایط افراد باید به دنبال راه حل ها و تدابیر حقوقی بوده تا بتوانند از طریق آن معامله صورت گرفته را بر هم زنند. این امکان در قانون تحت عنوان خیارات پیش بینی شده که هر کدام از آن ها دارای شرایط اعمال مخصوص به خود هستند.
در این مقاله قصد داریم تا ضمن بیان مفهوم خیارات، به برسی جداگانه هر یک از آن ها بپردازیم.
خیارات و انواع آن در قانون مدنی
خیارات
پیش از بیان مفهوم خیارات بهتر است اشاره ای به اهمیت و لزوم پایبندی به قرارداد ها داشته باشیم. مطابق با قانون مدنی ایران، چنانچه عقود و قرارداد های منعقد شده میان افراد، خلاف قواعد آمره نباشند، محترم شمرده شده و طرفین می بایست به آن پایبند باشند. یکی از امکاناتی که در قانون جهت تضمین حقوق افراد پیش بینی شده است، مطالبه خسارت ناشی از عدم انجام تعهد در قرارداد ها است. اما گاهی پیش می آید که افراد خواهان فسخ معامله و بر هم زدن آن باشند، انواع خیارات، تدابیر و راه حل هایی هستند که قانونگذار در این زمینه پیش بینی کرده است.
معنای لغوی خیار عبارت است از اختیار و اجازه انجام کار. در اصطلاح حقوقی، خیارات تحت شرایطی خاص اختیار فسخ معامله را به طرفین اعطا می نماید. یکی از ویژگی ها عقود و معاملات، لازم بودن آن ها است که به موجب آن هیچ کدام از طرفین جز با وجود خیارات قانونی، شرایط فسخ قرارداد و یا اقاله طرفین، قادر به بر هم زدن معاملات نمی باشد. خیارات این امکان را برای طرفین قرارداد فراهم می سازد تا به واسطه آن بتوانند معامله را فسخ کنند.
خیار مجلس
به موجب خیار مجلس هر یک از طرفین معامله این امکان را خواهد داشت که بلافاصله پس از انعقاد قرارداد، در محل و مجلس انعقاد قرارداد آن را فسخ کند. این خیار به زمان حضور طرفین در مجلس انعقاد قرارداد تعلق داشته و به محض خروج طرفین از مجلس، خیار مجلس نیز ساقط شده و امکان اعمال دوباره ی آن وجود نخواهد داشت.
خیار حیوان
این خیار همانطور که از نام آن پیداست به معاملاتی تعلق می گیرد که موضوع آن حیوان باشد. به موجب این خیار مشتری حق فسخ قرارداد را به مدت سه روز از وقوع عقد بیع خواهد داشت . امکان استفاده از این خیار تنها برای مشتری در نظر گرفته شده است.
خیار تاخیر ثمن
در صورتی که عقد بیعی میان طرفین حاصل شده باشد اما فروشنده مبیع را تحویل مشتری نداده باشد و مشتری نیز ثمن معامله را پرداخت ننموده باشد، این امکان برای فروشنده درنظر گرفته شده تا بتواند با استفاده ازخیار تاخیر ثمن معامله را فسخ نماید. این خیار تنها به عقد بیع اختصاص داشته و تنها توسط فروشنده قابل اعمال است . اعمال این خیار برای مدتی 3 روزه از انجام معامله پیش بینی شده است.
کاربرد خیارات مذکور مربوط به عقد بیع می باشد . اما خیاراتی نیز وجود دارند که هم در بیع و هم سایر عقود مورد استفاده قرار می گیرند . از جمله:
خیار شرط
گاهی ممکن است شرطی به نفع یکی از طرفین، ضمن عقد درج شود. وجود این شرط این امکان را برای شخصی که شرط به نفع او ایجاد شده است فراهم می کند که در صورت عدم انجام شرط، قادر به فسخ معامله باشد.
تعیین مدت زمان مشخص برای انجام شرط بسیار حائز اهمیت است. چراکه عدم تعیین مدت زمان انجام شرط، سبب بطلان شرط و عقد می گردد.
خیار تخلف از وصف
گاهی شخص بر اساس تعاریف و اوصافی که از مالی می شنود، آن را معامله می کند. اما پس از انجام معامله و تحویل مال متوجه عدم همخوانی مال با اوصاف گفته شده می گردد . در این صورت شخص می تواند از خیار تخلف از وصف استفاده نموده و معامله را بر هم زند.
خیار رویت
کاربرد این خیار مختص زمانی است که شخصی مالی را بر اساس دیده قبلی خود معامله نماید اما پس از معامله متوجه تغییر مال با وصف سابق شود . در این صورت شخص متضرر (چه خریدار و چه فروشنده) قادر به فسخ معامله خواهد بود.
خیار غبن
یکی از خیاراتی که قانون برای طرفین معامله در نظر گرفته، خیار غبن می باشد. غبن به معنای ضرر رساندن می باشد. بنابراین اگر شخصی مالی را به قیمت واقعی خود معامله نکرده و طرفین درباره ارزش واقعی مال مورد معامله فریب خورده باشند می توانند از خیار غبن استفاده کرده و فسخ معامله را درخواست نمایند.
اعمال خیار غبن مستلزم این است که غبن، فاحش باشد.
خیار عیب
این خیار مربوط به زمانی است که شخصی مالی را خریداری نموده و سپس متوجه ایرادی در آن می شود. در این صورت خریدار یا میتواند معامله را فسخ نماید و یا کالا را نزد خود نگه داشته و مبلغی را به عنوان مابه التفاوت کالا سالم و معیوب، از فروشنده دریافت نماید.
خیار تدلیس
تدلیس به معنای فریب می باشد . گاهی یکی از طرفین معامله، با فریب دادن دیگری موجبات انعقاد معامله را فراهم می نماید. تدلیس به هر نحوی که باشد اختیار فسخ معامله را به شخص فریب خورده می دهد.
خیار تبعیض صفقه
این خیار زمانی کاربرد دارد که مورد معامله متعدد باشد. به عنوان مثال شخصی ضمن معامله ای 5 عدد تلفن همراه خریداری نماید. حال اگر 3 عدد از این تلفن ها معیوب باشد و یا فاقد اوصاف گفته شده هنگام معامله باشد، خریدار می تواند با استفاده از خیار مذکور نسبت به فسخ معامله اقدام نماید.
در صورت نیاز به مشاوره در خصوص تنظیم و فسخ قرارداد ها، با وکیل متخصص در این امر با شماره ٠٢١٢٢٢٢٧۵۵١ تماس حاصل فرمایید.
سروش سلامیان وکیل پایه یک دادگستری مرکز
بدون دیدگاه