ایفای ناروا و شرایط تحقق آن

ایفای ناروا و شرایط تحقق آن

ایفای ناروا یکی از اصطلاحات قانون مدنی است که برگرفته از اصول فقه می باشد. با این حال بسیاری از مردم با این اصطلاح آشنایی ندارند. هدف از این مقاله بیان مفهوم ایفای ناروا، کاربرد آن و شرایط تحقق آن می باشد پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

ایفای ناروا و شرایط تحقق آن

مفهوم ایفای ناروا

همانطور که مشخص است این اصطلاح از دو واژه ایفا و ناروا تشکیل شده است. معنای لغوی ایفا عبارت است از وفا کردن،حق کسی را تمام و کمال دادن . ناروا نیز در لغت به معنای بدون حق و بدون سبب قانونی می باشد. در واقع هر گاه فردی بدون وجود سبب قانونی و وجود حقی، مالی را به دیگری بپردازد، پرداخت او تحت عنوان ایفای ناروا می باشد. در مقابل ایفای ناروا، ایفای صحیح وجود دارد که در جایی که دینی وجود داشته و شخص مدیون نسبت به پرداخت دین خود اقدام نماید، معنا پیدا می کند.

شرایط استرداد وجه و یا کالا به جهت ایفای ناروا

با توجه به جایز بودن ایفای دین از جانب غیر مدیون، شخصی که مدعی ایفای ناروا می باشد، باید علاوه بر اثبات مدیون نبودن خود، نداشتن قصد پرداخت دین شخصی ثالث را نیز اثبات نماید. در واقع در صورتی که شخصی دین دیگری را بدون اکراه و از روی اراده بپردازد، بعدا قادر به درخواست استرداد آن به دلیل بدهکار نبودن خود، نخواهد بود. چراکه قانون جایز بودن ایفای دین از جانب غیر مدیون را پیش بینی نموده است.

پرداخت کننده تنها در صورتی که اذن پرداخت دین دیگری را داشته باشد، می تواند پس از پرداخت دین، به بدهکار اصلی رجوع کرده و هر آنچه را که بابت دین شخص به طلبکار او پرداخت نموده است را دریافت نماید. در صورتی حق رجوع برای پرداخت کننده در نظر گرفته می شود که اذن در پرداخت داشته باشد، در غیر این صورت حق رجوع به بدهکار اصلی را نخواهد داشت.

در رابطه با اشتباه در پرداخت باید گفت که صرف اشتباه در تحویل کالا و یا پرداخت پول شرط تحقق ایفای ناروا نمی باشد. عده ای از دکترین بر این باورند که مطابق ماده 265 قانون مدنی، پرداخت کننده زمانی می تواند درخواست استرداد آنچه که تسلیم یا پرداخت نموده است را بنماید که قادر به اثبات عدم وجود دین باشد.

از اینرو مدعی ایفای ناروا در صورت اثبات موارد ذیل می تواند درخواست استرداد نماید:

• ایفای ناروا در صورتی تحقق می یابد که پرداخت کننده و یا تسلیم کننده کالا دینی به دریافت کننده نداشته باشد؛ در برخی موارد ممکن است دین وجود داشته اما به دلیلی از بین رفته باشد. اگر دین پس از اسقاط آن پرداخت شود؛ ایفای صورت گرفته از نوع ایفای ناروا می باشد. مثل موردی که دین مدیون توسط شخصی ثالث پرداخت میشود و مدیون نیز بدون اطلاع  از آن دینش را دوباره تادیه می کند.
• در صورتی که مدیون دین خود را زودتر از موعد مقرر شده پرداخت نماید، می تواند مال پرداخت شده را تحت عنوان ایفای ناروا مسترد نماید.

اثبات ناروا بودن ایفا

مطابق با ماده 265 قانون مدنی هر کس که مالی را به دیگری دهد، ظاهر در عدم تبرع (رایگان، مجانی) آن مال داشته و مال به یک دلیلی به دیگری داده شده است. بنابراین در صورتی که شخصی چیزی را به کسی دهد بدون آنکه مقروض او باشد، قادر به استرداد آن است. از اینرو اگر تصور شخصی بر بدهکار بودن به دیگری بوده و به او مالی را پرداخت نماید، تصاحب ناروای مال توسط گیرنده آن جایز نبوده و میبایست آن را به دهنده مال باز پس دهد. استرداد این مال مستلزم اثبات ناروا بودن این پرداخت از سوی دهنده مال می باشد. از دیگر اقداماتی که پرداخت کننده باید انجام دهد، اثبات عدم استحقاق گیرنده می باشد.

مصادیق ایفای ناروا

• فردی به اشتباه، اکراه و یا تدلیس، دین را به شخصی غیر از دائن پرداخت نماید.
• فردی به اشتباه با تفکر مدیون بودن مالی را به دیگری پرداخت نماید.
• پرداخت در صورتی که دین از بین رفته باشد.

آثار ایفای ناروا

• گیرنده مال موظف به استرداد مال به پرداخت کننده می باشد.
• گیرنده می بایست علاوه بر مالی که در نتیجه ایفای ناروا به دست آورده است، منافع آن مال را نیز جبران نماید. چراکه مالک در مدتی که مال بدون استحقاق نزد گیرنده بوده، ازمنافع آن محروم شده و اجرت المثلی را بابت آن دریافت نماید.
• غیر نافذ بودن معاملاتی که بر روی این مال صورت میگیرد.

در صورت نیاز به مشاوره در خصوص ایفای ناروا ومصادیق آن، با وکیل متخصص در این امر با شماره ٠٢١٢٢٢٢٧۵۵١ تماس حاصل فرمایید .

سروش سلامیان وکیل پایه یک دادگستری مرکز