اقسام ثبت کشتی مورد پذیرش در نظام حقوقی ایران
به طور کلی ثبت کشتی در نظامهای دریایی به دو شکل صورت میگیرد؛ حالت نخست ثبت دائمی یک کشتی است که الزاما توسط مالک کشتی صورت میگیرد و دیگری ثبت موقت کشتی است که بنا به مصالحی توسط اشخاص ذیصلاح مورد تایید نظام حقوقی هر کشور صورت میگیرد. قانون دریایی ایران مصوب 1343 و آیین نامه ثبت کشتیها و شناورها مصوب 1344 نیز به همین مناسبت، به این دو نوع ثبت رسمیت بخشیدهاند. ثبت کشتی به صورت موقت، استثنایی بر اصل است؛ به این تعبیر که شرایط ثبت دائم در خصوص تمام کشتیها رعایت میشود و بنا به مصالحی، قانون گذار در برخی موارد (همچون ثبت کشتی در دست ساخت و یا برخی کشتیهای اجارهای)، اجازه ثبت به صورت موقت را صادر میکند. به همین جهت است که بخش عمدهای از قواعد مربوط به ثبت دائمی کشتی و نیز مراحل آن، در خصوص ثبت موقت کشتیها نیز جاری است. به همین جهت در گفتار مربوط ثبت دائم کشتیها، به تفصیل به ذکر قواعد مربوطه خواهیم پرداخت و در ادامه، به مصادیق ثبتهای موقت و قواعد خاص حاکم بر آنها خواهیم پرداخت.
اقسام ثبت کشتی در ایران
ثبت دائم
چنان که بیان شد، قانون گذار ایران در قانون دریایی مصوب 1343، اصل را بر ثبت دائم کشتیها گذاشته است صرفا در مواد 16 و 18 قانون مذکور به صورت استثنایی به شرایط ثبت کشتی به صورت موقت اشاره کرده است.
نکته: ثبت دائم کشتی، به معنای ثبت مادام العمر کشتی در سیستم ثبت یک کشور نیست و این امکان وجود دارد که یک کشتی به صورت اختیاری یا اجباری از سیستم ثبت یک کشور که به صورت دائمی در آن ثبت شده است خارج و به سیستم ثبت دیگری وارد شود؛ بنابراین منظور از ثبت دائم، ثبت بدون تاریخ کشتی در نظام ثبت یک کشور است.
نکته: ثبت دائم، الزاما باید توسط مالک کشتی انجام پذیرد در حالی که در ثبت موقت این گونه نیست و دارنده کشتی (اعم از مستاجر یا سازنده) میتوانند کشتی را به صورت موقت در نظام ثبت یک کشور ثبت نمایند.
شرایط ثبت دائم کشتی در ایران
بررسی احکام مندرج در قانون دریایی ایران مصوب 1343 نشان میدهد که برای ثبت یک کشتی به صورت دائم، وجود شرایطی ضرورت دارد. در ادامه به شرایطی که از نظر نظام قانونی دریایی ایران برای ثبت کشتیهای تملیکی ضروری است اشاره خواهیم کرد:
ارائه گواهی نامه فنی و ایمنی
برابر ماده یک قانون دریایی ایران مصوب 1343: کشتی در صورتی ممکن است در ایران به ثبت برسد که گواهینامههای فنی آن توسط سازمان بندرها و کشتیرانی یا یکی از مراجع صلاحیتدار بین المللی که صلاحیت آن مورد قبول سازمان بندرهای کشتیرانی است صادر شده باشد. گواهینامههای فنی، اسنادی هستند دال بر احراز صلاحیت فنی و ایمنی کشتی جهت استفاده در خدمات دریایی. به تعبیر دیگر گواهینامههای فنی، اسناد دال بر قابلیت دریانوردی کشتی هستند.
قابلیت دریا نوردی کشتی
منظور از قابلیت دریانوردی، این است که کشتی علاوه بر اینکه از نظر طراحی، ساختمان، شرایط سازه و تجهیزات، قابلیت رویارویی با خطرات معمولی سفر دریایی را داشته باشد بلکه باید با امعان نظر به ظرفیت و اینکه سفر قاره ایست یا میان قارهای و یا نا محدود، دارای فرمانده و کارکنان واجد شرایط و به تعداد مقرر در ردههای مختلف باشد.
قابلیت دریا نوردی دارای چه جنبههایی است؟
قابلیت دریانوردی دارای دو جنبه است نخست قابلیت دریانوردی از جهت ساختار و تجهیزات کشتی؛ و دوم قابلیت دریانوردی از جهت اشخاص و کارکنان کشتی. همانطور که ساختار کشتی باید دارای استحکام لازم و در حد استانداردهای بین المللی و دارای تجهیزات کافی و لازم دریانوردی باشد، از جهت کارکنان و خدمه و فرمانده نیز باید دارای کادری مجرب و دارای دانش کافی جهت دریانوردی بین المللی باشد، واحدی که به اعتقاد برخی: در قرارداد اجاره کشتی اغلب مادهای وجود دارد که میگوید: مالکین کشتی در وضعیتی کشتی را به مستاجر این اجاره میدهند که از هر جهت برای خدمت معمولی برای حمل کالا مناسب باشد اگر کارکنان موتورخانه کشتی در هنگام تحویل به مستاجرین فاقد صلاحیت و ناکافی باشند، نمیتوان گفت که کشتی از هر جهت مناسب برای خدمت معمولی حمل کالا است بنابراین کشتی فاقد قابلیت دریانوردی است.
اصل حاکمیت و نظارت کشور ثبت کننده بر کشتیهای ثبت شده ایجاب مینماید که هر کشور شرایط مربوط به ثبت کشتی را در نظام دریایی خود تبیین و اعلام نمایند. به همین جهت است که مقررات بینالمللی نیز بر این حق و تکلیف کشورها به تصریح اشاره کردهاند. به علاوه باید دقت داشت کشورها در این زمینه آزادی مطلق ندارند؛ بلکه باید در چارچوب استانداردهای بین المللی اقدام به تعیین شرایط و ضوابط مربوط به ثبت کشتی در نظام دریایی خود نمایند.
سوالات متداول درمورد اقسام ثبت کشتی مورد پذیرش در نظام حقوقی ایران
اقسام ثبت کشتی در ایران کداماند؟
ثبت کشتی در ایران به دو شکل انجام میشود: ثبت دائم و ثبت موقت. ثبت دائم توسط مالک کشتی انجام میشود و اصولاً بدون تاریخ در سیستم ثبت کشور انجام میگیرد. ثبت موقت معمولاً در شرایط استثنایی مانند کشتیهای در دست ساخت یا اجارهای انجام میشود.
تفاوت ثبت دائم و ثبت موقت کشتی چیست؟
ثبت دائم به معنای ثبت کشتی در سیستم ثبت کشور بدون تاریخ مشخص است و الزاما توسط مالک انجام میشود، در حالی که ثبت موقت میتواند توسط مستاجر یا سازنده کشتی انجام شود و معمولاً برای موارد استثنایی است.
شرایط ثبت دائم کشتی در ایران شامل چه مواردی است؟
شرایط ثبت دائم کشتی در ایران شامل ارائه گواهینامههای فنی و ایمنی، اطمینان از قابلیت دریانوردی کشتی از نظر سازه و تجهیزات، و داشتن کادر مجرب و صلاحیتدار از جمله فرمانده و خدمه است.
قابلیت دریانوردی کشتی چه جنبههایی دارد؟
قابلیت دریانوردی دو جنبه دارد: 1) قابلیت از نظر ساختار و تجهیزات کشتی که شامل طراحی، ساختمان و امکانات لازم برای دریانوردی است. 2) قابلیت از نظر کارکنان و فرمانده که باید مجرب و دارای دانش کافی برای دریانوردی باشند.
چرا اصل حاکمیت کشور ثبتکننده در ثبت کشتی اهمیت دارد؟
اصل حاکمیت و نظارت کشور ثبتکننده ایجاب میکند که هر کشور شرایط ثبت کشتی را مطابق نظام دریایی خود تعیین و اعلام کند، ضمن اینکه این شرایط باید در چارچوب استانداردهای بینالمللی نیز رعایت شود.
آیا ثبت دائم کشتی به معنای مادامالعمر ثبت آن در کشور است؟
خیر، ثبت دائم به معنای ثبت بدون تاریخ مشخص در سیستم ثبت کشور است، اما کشتی میتواند به صورت اختیاری یا اجباری از سیستم ثبت یک کشور خارج و به سیستم ثبت کشور دیگری منتقل شود.
فرق ثبت دائمی و موقت کشتی چیه؟
ثبت دائمی اصل است و توسط مالک انجام میشود و بدون تاریخ مشخصی در سیستم ثبت یک کشور باقی میماند. ثبت موقت یک استثنا است که بنا به مصالحی مانند کشتیهای در حال ساخت یا اجارهای، برای مدت زمان مشخصی صورت میگیرد.
آیا امکان داره یک کشتی که ثبت دائمی شده، از این ثبت خارج بشه؟
بله، ثبت دائمی به معنای ثبت مادامالعمر نیست. یک کشتی میتواند به صورت اختیاری یا اجباری از سیستم ثبت دائمی یک کشور خارج شده و در سیستم ثبت کشور دیگری ثبت شود.
برای ثبت دائمی کشتی، حتما باید گواهی نامه فنی و ایمنی داشته باشم؟
بله، طبق ماده ۱ قانون دریایی ایران، کشتی تنها در صورتی در ایران ثبت میشود که گواهینامههای فنی آن توسط سازمان بنادر و دریانوردی یا یکی از مراجع معتبر بینالمللی مورد تایید این سازمان صادر شده باشد.
قابلیت دریانوردی چیست؟
قابلیت دریانوردی دو جنبه دارد: اول ساختار و تجهیزات کشتی (مانند طراحی و استحکام) و دوم اشخاص و کارکنان (مانند فرمانده و خدمه واجد شرایط). هر دو جنبه برای ثبت کشتی ضروری است.
ثبت موقت کشتی برای چه مواردی استفاده میشه؟
ثبت موقت برای رفع نیازهای خاصی صورت میگیرد، مانند کشتیهایی که در خارج از ایران خریداری شده و برای انجام تشریفات ثبت به ایران سفر میکنند، یا کشتیهایی که در داخل کشور در حال ساخت هستند.
آیا مستأجر کشتی هم میتونه برای ثبت اون اقدام کنه؟
بله، بر خلاف ثبت دائمی که فقط توسط مالک انجام میشود، در ثبت موقت دارنده کشتی (مانند مستأجر) نیز میتواند برای ثبت کشتی در نظام حقوقی یک کشور اقدام کند.
آیا میشه یک کشتی رو همزمان در دو کشور ثبت کرد؟
خیر، طبق قوانین بینالمللی، یک کشتی نمیتواند به طور همزمان تابعیت دو کشور را داشته باشد. به همین دلیل، برای ثبت کشتی در یک کشور جدید، باید ثبت قبلی آن در کشور دیگر ابطال شود.
آیا قوانین بینالمللی بر نحوه ثبت کشتی در ایران تاثیر دارند؟
بله، هر کشور آزادی دارد که شرایط ثبت کشتی را تعیین کند، اما این شرایط باید در چارچوب استانداردهای بینالمللی تعیین شده توسط کنوانسیونهای دریایی مانند کنوانسیونهای ۱۹۵۸ و ۱۹۸۲ باشد.
برای ثبت یک کشتی نو که هنوز تحویل داده نشده، کدام نوع ثبت باید انجام بشه؟
برای کشتیهای در حال ساخت، ثبت موقت صورت میگیرد. این ثبت تا زمان تحویل کشتی به مالک معتبر است و پس از آن باید برای ثبت دائمی اقدام شود.
آیا داشتن پرچم ایران برای کشتی، به معنی ثبت دائمی اون در ایران هست؟
برافراشتن پرچم یک کشور به معنای تابعیت آن کشور است و این تابعیت معمولا از طریق ثبت دائمی حاصل میشود. با این حال، در موارد استثنایی مانند ثبت موقت، یک کشتی میتواند به صورت موقت پرچم ایران را برافرازد.