برسی جرم سرقت ادبی و مجازات آن

برسی جرم سرقت ادبی و مجازات آن

خلق آثار ادبی از جهت زحمت‌های خالق اثر از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و نیازمند حمایت قانونی خاص است. چراکه فقدان قانون حمایتی، زمینه را برای افراد سوء استفاده گر و سود جو فراهم کرده تا از اثر خلق شده استفاده غیر قانونی نموده و آن را به نام خود ثبت کنند. بنابراین برخورد قاطعانه قانون گذار در مقابل سوء استفاده کنندگان، امری بدیهی می‌باشد. قوانین و مقررات گوناگونی از جمله قانون مطبوعات و قانون مجازات اسلامی، جرم سرقت ادبی را مورد توجه قرارداده و برای آن پیگردی قانونی پیش بینی کرده است. در این مقاله برآنیم که مجازات و پیگرد قانونی سرقت ادبی را مورد برسی قرار دهیم.

مجازات سرقت ادبی در قوانین ایران و اسناد بین‌ المللی

مفهوم اثر

آشنایی با مفهوم اثر اولین قدم مورد نیاز برای برسی جرم سرقت ادبی است. مفهوم عرفی اثر عبارت است از چیزی که به وسیله شخصی خلق شده و به منصه ظهور ‌می‌رسد‌. خلق یک اثر نیازمند هزینه، زمان و زحمات بسیاری است که خالق اثر متحمل می‌شود. به این ترتیب نقض حقوق خالق اثر امری غیر قانونی است. اگر چه همگان با مفهوم عرفی اثر آشنا هستیم اما قانون گذار ذیل ماده قانونی خاص به تعریف اثر پرداخته و دایره شمول مصادیق آن را مشخص کرده تا از این طریق حمایتی خاص را به حقوق هنرمندان و مولفان اختصاص دهد.

تعریف قانونی اثر

بر‌اساس ماده 1 قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان، پدید آورنده عنوانی است که به مولف، مصنف و هنرمند اطلاق می‌گردد. به این ترتیب به هر آنچه که حاصل از دانش، هنر و یا ابتکار افراد مزبور باشد اثر گفته می‌شود.

براساس ماده 2 قانون فوق الذکر مصادیق آثاری که مورد حمایت قانون هستند  عبارت است از:

• رساله، جزوه، نمایشنامه، کتاب و هر نوشته فنی، علمی، ادبی و هنری.
• سرود، تصنیف، شعر و ترانه چه به صورت نوشته و چه به صورت ضبط آن.
• اثر بصری و سمعی.
• آثار موسیقی.
• طرح، نقش، تصویر، نقاشی، نوشته‌ها، خطوط تزیینی، اثر‌های تجسمی و تزیینی.
• پیکره مجسمه.
• آثار معماری (طرح و نقشه ساختمان).
• آثار عکاسی ابداعی و ابتکاری.
• آثار ابتکاری از هنر‌های صنعتی، دستی، و نقشه‌های گلیم و قالی.
• اثر ابداعی و ابتکاری فنی.

حقوق مولفان و هنرمندان

وجود حمایت و پیگیری‌های قانونی نسبت به حقوق مولفان و هنرمندان به موجب اثر خلق شده امری طبیعی است تا از این طریق بتوان مانع سوء استفاده افراد سود جو شد. حفظ حق کپی رایت و حقوق مالکیت معنوی از اهمیت بسیاری برخوردار است. یکی از راه‌های ممانعت از افراد سود جو، اعمال ضمانت اجراهای سخت گیرانه در رابطه با قواعد و حقوق مالکیت فکری است.

جرم سرقت ادبی

یکی از مصادیق جرایم مربوط به حقوق مالکیت فکری، جرم سرقت ادبی است. قانون گذار سوء استفاده از آثار هنری و ادبی را در قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان، واجد مجازات می‌داند. قانون مطبوعات در تبصره 1 از ماده 6 بیان دارد که نسبت دادن تمام یا بخش قابل توجهی از آثار دیگران به خود یا دیگری، سرقت ادبی است. عمدی بودن فعل نیز لازمه‌ی سرقت ادبی است.

پیگرد قانونی جرم سرقت ادبی

مطابق با قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان و قانون مجازات اسلامی، سرقت ادبی جرم بوده و مجازاتی برای آن حسب مورد تعیین شده است. براساس ماده 23 قانون مولفان، مصنفان و هنرمندان، به افرادی که مرتکب جرم  سرقت ادبی می‌شوند و اثر مورد حمایت قانون را به طور عمد به نام شخص دیگری غیر از پدید آورنده اثر عرضه نمایند، حبس تادیبی از 6 ماه تا 3 سال تعلق خواهد گرفت.

• همچنین حبس تادیبی از سه ماه تا یک سال به شخصی که چاپ و ترجمه نشر دیگری را به نام خود پخش کند تعلق خواهد گرفت.
• مجازات سرقت ادبی در قانون مجازات اسلامی از دو ماه تا دو سال حبس و تا 74 ضربه شلاق است. که مجازات حبس براساس تبصره ماده 104 قانون مجازات اسلامی به نصف تقلیل می‌یابد.