متصدی حمل و نقل دریایی
متصدی حمل و نقل به تعبیر قانون دریایی ایران متصدی باربری به مالک یا اجاره کننده کشتی اطلاق میشود که با فرستنده بار، قراردادی برای حمل و نقل کالا از طریق دریا براساس بارنامه دریایی یا اسناد مشابه دیگری و یا بارنامه دریایی که به استناد قرارداد اجاره کشتی، رابطه متصدی و دارنده بارنامه را تعیین میکند منعقد مینماید.
تعریف حقوقی متصدی حمل و نقل دریایی و تفاوت با سایر متصدیان
مسئولیت متصدی حمل در قانون دریایی
ماده 52، 53 و 54 قانون دریایی به تعریف متصدی باربری و مسئولیت او پرداخته است. به موجب ماده 54 وظایف متصدی و اعمال مراقبتهای لازم برای حمل به شرح ذیل خلاصه میگردد:
- آماده سازی کشتی.
- تهیه سوخت کافی.
- آماده سازی انبارها، سردخانهها و سایر قسمتها برای حمل کالا.
در اصلاحیه قانون دریایی در خصوص وظایف فرمانده این مسئولیت به طول مدت سفر نیز تعمیم داده است. دقت لازم در بارگیری و چیدن کالا، حمل و تخلیه محموله به نوعی که با توجه به حجم و نوع کالا که بارگیری شده در حین سفر لطمهای به کالا وارد نشود.
وظایف متصدی حمل و نقل
متصدی حمل و نقل علاوه بر تجهیز کشتی به امکانات فنی و انسانی مناسب حمل کالا که قبل از هر سفر و در شروع آن لازم است بایستی از شروع بارگیری که چنگال جرثقیل بارگیری، کالا را از اسکله یا بارانداز و یا وسایل دیگر حمل که به این منظور اختصاص داده شده است میگیرد و بلند میکند تا زمان تخلیه که آخرین قسمت کالا از چنگال جرثقیل تخلیه، کالا را در اسکله و یا بارانداز یا وسایل حمل دیگری که برای این منظور مورد استفاده قرار گرفته است فرود میآورد تمهیدات متناسب را فراهم کند و در جابجایی و حمل محافظت و مراقبت نمایند. این تعهد متصدی حمل علاوه بر قرارداد در ماده 54 بند یک و دو قانون دریایی به آن تصریح شده است.
معافیت از مسئولیت متصدی حمل و نقل
از بین رفتن و یا خسارت دیدن کالایی که در اختیار مالک کشتی بوده لزوما موجب مسئولیت مالک کشتی نمیشود؛ زیرا مالک کشتی ممکن است به موجب قانون و یا شروط تصریح قرارداد از مسئولیت معاف شده باشد. در قانون دریایی متصدی حمل و نقل کالا مسئول فقدان یا خسارت ناشی از علل زیر نخواهد بود مشروط بر اینکه بتواند اعمال سعی و مراقبت از ناحیه خود را ثابت کند:
- قصور و غفلت و یا عمل فرمانده و راهنمایان و کارکنان و یا مامور مجاز متصدی باربری در حین دریانوردی و اداره امور کشتی.
- آتش سوزی ناشی از فعل و یا خطای متصدی باربری نباشد.
- خطرات و حوادث خطرناک و یا سوانح دریا و آبهای قابل کشتیرانی.
- بلیات طبیعی.
- جنگ و نتایج آن.
- عملیات دشمنان جامعه.
- بازداشت یا متوقف شدن کشتی در نتیجه اقدامات قهریه یا به سبب امر یا عمل حکام یا مردم یا مقامات قضایی.
- فعل یا ترک فعل فرستنده بار یا صاحب بار، عامل یا نماینده او.
- اعتصاب و یا بستن کارگاهها و یا جلوگیری از کار به طور کلی یا جزئی بنابر هر دلیلی.
- شورش و اغتشاش.
- نجات و مجاهدت جهت نجات جان افراد و اموال در دریا.
- کسری و کمبود وزن و حجم کالا و هر نوع خسارت دیگری که از معایب مخفی، ماهیت و نقایص ذاتی کالا ناشی گردد.
- نقایص بسته بندی کالا.
- نقایص علائم و مشخصات.
- عیوب مخفی که با دقت کافی قابل کشف نباشد.
- هر علت دیگری که از فعل و یا تقصیر متصدی باربری و یا تقصیر عامل یا مامور مجاز او ناشی شده باشد ولی در این مورد متصدی باربری و عامل مجاز او باید ثابت کند که تقصیر و فعل آنها تاثیری در فقدان و خسارت و زیان وارده نداشته است.
فرستنده بار در مورد فقدان یا خسارت وارد به متصدی باربری و یا کشتی به هر سبب و علتی که ناشی از عمل تقصیر و یا غفلت فرستنده بار یا عامل و یا مامور مجاز او نباشد مسئولی نخواهد بود.
محدودیت مسئولیت متصدی حمل و نقل کالا
محدودیت مسئولیت یعنی اینکه متصدی حمل و نقل در پرداخت خسارت وارد بر کالا تا سقف معینی مسئولیت داشته باشد و در صورتی که خسارت واقعی بیش از آن سقف وارد شده باشد قابل جبران از طرف متصدی حمل و نقل نخواهد بود. مطابق بند 5 ماده 55 قانون دریایی ایران محدودیت مسئولیت قانونا بر روابط متصدی حمل و نقل و صاحب کالا برقرار میشود متصدی حمل و نقل در صورت فقدان یا خسارت وارد بر کالا در ازای هر بسته کالا یا هر واحد آن بیشتر از 100 لیره استرلینگ مسئولیت ندارد. معیار محاسبه میزان خسارت، بسته یا واحد کالا است.
سوالات متداول درمورد متصدی حمل و نقل دریایی
متصدی حمل و نقل دریایی کیست؟
متصدی حمل و نقل دریایی به مالک یا اجارهکننده کشتی گفته میشود که با فرستنده بار قراردادی برای حمل کالا از طریق دریا منعقد میکند و مسئول انجام وظایف حمل و نقل بر اساس بارنامه دریایی یا قرارداد اجاره کشتی است.
وظایف متصدی حمل و نقل شامل چه مواردی است؟
وظایف متصدی شامل آمادهسازی کشتی، تهیه سوخت کافی، آماده کردن انبارها و سردخانهها، بارگیری و تخلیه کالا با رعایت مراقبتهای لازم برای جلوگیری از خسارت به کالا و اجرای تعهدات مربوط به حمل و نقل در طول سفر است.
چه عواملی متصدی حمل را از مسئولیت معاف میکند؟
متصدی حمل در مواردی مانند حوادث طبیعی، جنگ، اغتشاش، اعتصاب، آتشسوزی غیرقابل پیشبینی، نقایص ذاتی کالا، یا هر فعل یا ترک فعلی که ناشی از فرستنده بار باشد، مسئولیتی نخواهد داشت، مشروط بر اینکه مراقبتهای لازم را اعمال کرده باشد.
محدودیت مسئولیت متصدی حمل به چه معناست؟
محدودیت مسئولیت یعنی مسئولیت متصدی در پرداخت خسارت به کالا تا سقف معینی است. در قانون دریایی ایران، مسئولیت متصدی بیش از 100 لیره استرلینگ برای هر بسته یا واحد کالا نمیباشد، حتی اگر خسارت واقعی بیشتر باشد.
تفاوت متصدی حمل و سایر متصدیان چیست؟
متصدی حمل و نقل دریایی مسئول جابجایی و مراقبت از کالا در طول مسیر دریایی است، در حالی که سایر متصدیان ممکن است تنها خدمات محدود مانند حمل زمینی یا لجستیک غیرمستقیم ارائه دهند.
آیا متصدی حمل میتواند در صورت خسارت کالا مسئول شناخته شود؟
بله، در صورتی که خسارت ناشی از قصور، غفلت یا عدم اجرای تعهدات متصدی باشد و نتواند ثابت کند که مراقبتهای لازم را انجام داده است، مسئولیت جبران خسارت بر عهده متصدی خواهد بود.
اگه کشتی غرق بشه صاحب کالا میتونه از متصدی حمل و نقل خسارت بگیره؟
در صورت غرق شدن کشتی، صاحب کالا میتواند درخواست جبران خسارت کند. با این حال، متصدی حمل میتواند از مسئولیت معاف شود؛ در صورتی که ثابت کند از دست رفتن کالا ناشی از عواملی چون بلایای طبیعی، خطرات دریا یا حوادث غیر قابل پیشبینی بوده و او تمام سعی و مراقبت لازم را به عمل آورده است.
فرق متصدی حمل و نقل دریایی با شرکت حمل و نقل زمینی چیه؟
متصدی حمل و نقل دریایی بر اساس قانون دریایی ایران تعریف شده و به مالک یا اجارهکننده کشتی اطلاق میشود. این متصدی بر اساس بارنامه و قوانین خاص دریایی مسئولیت دارد که با متصدی حمل و نقل زمینی که تابع قوانین و مقررات متفاوتی است، تفاوت اساسی دارد.
اگه بار من تو کشتی آسیب ببینه وظیفه متصدی حمل و نقل چیه؟
متصدی حمل و نقل وظیفه دارد از زمان بارگیری تا تخلیه، از کالا مراقبت و محافظت کند. اگر آسیبی به کالا وارد شود، مسئولیت متصدی است مگر اینکه بتواند ثابت کند آسیب وارد شده ناشی از قصور یا غفلت او نبوده است.
اگر کارگر کشتی به بار من خسارت بزنه من میتونم خسارت بگیرم؟
بله. مسئولیت متصدی حمل شامل اعمال و قصور کارکنان و ماموران مجاز او نیز میشود. بنابراین در صورت اثبات تقصیر از سوی کارگر، متصدی حمل مسئول جبران خسارت خواهد بود.
آیا خراب شدن بسته بندی کالا مسئولیت متصدی حمل و نقل هست؟
خیر. یکی از مواردی که متصدی حمل از مسئولیت معاف میشود، نقایص بسته بندی کالا است. در این شرایط، متصدی مسئول فقدان یا خسارت ناشی از بسته بندی نامناسب کالا نیست.
اگه کشتی برای نجات جون افراد دیگه تو دریا مجبور بشه بار منو در دریا بریزه چی میشه؟
در صورت اقدام متصدی حمل برای نجات جان افراد یا اموال در دریا که منجر به فقدان یا خسارت به کالای شما شود، متصدی از مسئولیت معاف خواهد بود.
اگه قیمت واقعی بارم بیشتر از سقف مسئولیتی باشد که متصدی حمل داره چه اتفاقی میوفته؟
مطابق قانون دریایی، مسئولیت متصدی حمل محدود است و در ازای هر بسته یا واحد کالا بیش از ۱۰۰ لیره استرلینگ مسئول نیست. در صورتیکه خسارت واقعی بیش از این مقدار باشد، قابل مطالبه از متصدی نخواهد بود.
اگه بلایای طبیعی اتفاق بیوفته متصدی حمل و نقل از مسئولیت کاملا معاف میشه؟
بله. در صورت بروز بلایای طبیعی، متصدی حمل میتواند از مسئولیت معاف شود، مشروط بر اینکه ثابت کند تمام سعی و مراقبت لازم را به عمل آورده و تقصیر یا کوتاهی از جانب او در وقوع خسارت نبوده است.
وظیفه متصدی حمل و نقل فقط از وقتی که بار رو میگیره شروع میشه؟
خیر. وظایف متصدی حمل و نقل شامل آماده سازی کشتی، تهیه سوخت و آمادهسازی انبارها نیز میشود که پیش از بارگیری صورت میگیرد. همچنین، مسئولیت او از لحظه بارگیری تا زمان تخلیه کالا ادامه دارد.
اگه بار من به خاطر نقایص خود کالا یا وزن کمش خراب بشه متصدی حمل مسئول نیست؟
خیر. یکی از موارد معافیت متصدی حمل و نقل، فقدان یا خسارت ناشی از کسری و کمبود وزن، حجم و یا هر نوع خسارت دیگری است که از معایب مخفی و نقایص ذاتی کالا ناشی شود. در این شرایط، متصدی مسئولیتی ندارد.