فرجام خواهی از احکام حقوقی
فرجام خواهی روشی فوق العاده در اعتراض به رای دادگاهها است که مرجع رسیدگی به آن، دیوان عالی کشور است.
احکام قابل فرجام و موارد استثنا
فرجام خواهی
همانطور که بیان شد، فرجام خواهی روشی فوق العاده برای اعتراض به رای دادگاه است که مطابق با آن رای مورد درخواست فرجام با موازین شرعی و مقررات قانونی تطبیق داده میشود. دیوان عالی کشور نسبت به دادخواست فرجام خواهی رسیدگی خواهد کرد، که با تایید و یا نقض رای مورد درخواست فرجام، وظیفه خود که نظارت بر حسن اجرای صحیح قوانین است را انجام میدهد. رسیدگی به فرجام خواهی توسط دیوان عالی کشور به این صورت است که یا رای مورد اعتراض را تایید مینماید و یا آن را نقض کرده و به شعبه صادر کننده رای یا شعبه همعرض ارجاع میدهد زیرا رسیدگی مجدد به ماهیت دعوا از وظایف دیوان عالی کشور محسوب نمیگردد. بلکه تنها رای صادره از سوی دادگاه را از جهت انطباق آن با موازین شرع و قانون، مورد برسی قرار خواهد داد. تفاوت تجدید نظر خواهی و واخواهی با فرجام خواهی نیز از این منظر است. چرا که در تجدید نظر خواهی، دادگاه تجدید نظر پرونده را دوباره برسی کرده و به آن رسیدگی میکند و حتی ممکن است رای جدیدی صادر کند که در تناقض با رای پیشین باشد.
آرا و احکام قابل فرجام خواهی
بنابر اصل قانونی، احکام صادره از دادگاهها، در مرحله تجدید نظر قطعیت مییابند و امکان اعتراض مجدد نیز برای آنها وجود نخواهد داشت. اما در برخی از موضوعات و دعاوی حقوقی، حسب اینکه صدور حکم توسط دادگاه تجدید نظر انجام شده باشد یا محاکم بدوی، قابلیت فرجام خواهی برای آن پیش بینی شده است. این احکام عبارتاند از:
احکام صادره توسط دادگاه تجدید نظر
احکامی که در خصوص اصل و فسخ نکاح، نسب، طلاق، وقف و یا حجر صادر میشوند قابل فرجام خواهند بود.
استثنائات:
- در صورتی که صدور این احکام در دادگاه، مستند بر اقرار قاطع دعوا باشد.
- حکم صادر شده مستند به رای کارشناس باشد که طرفین به صورت کتبی آن رای را قاطع دعوا قرار داده باشند.
- طرفین حق فرجام خواهی را از خود ساقط کرده باشند.
قرارهای رد داداخواست، ابطال دادخواست، سقوط دعوا و یا قرار عدم اهلیت یکی از طرفین صادره از دادگاههای تجدید نظر، در صورتی قابلیت فرجام خواهی دارند که اصل حکم مربوط به آنها قابلیت رسیدگی فرجامی را داشته باشند.
احکام قابل فرجام دادگاه بدوی
مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، برخی از احکام صادره از دادگاههای بدوی نیز قابل فرجام هستند، مشروط بر اینکه این احکام قطعیت یافته و از این احکام واخواهی و تجدید نظر خواهی نگردیده باشد.
این احکام به شرح ذیل هستند:
- احکامی با خواسته بیش از 20 میلیون ریال.
- احکامی که در خصوص اصل و فسخ نکاح، نسب، طلاق، حجر، حبس، تولیت، ثلث و وقف باشند.
قرارهای صادره از دادگاه بدوی از جمله قرار سقوط دعوا، عدم اهلیت یکی از طرفین، رد دادخواست، ابطال دادخواست که اصل دعوای آنها قابل فرجام باشد.
فرجام خواهی تبعی
مطابق قانون آیین دادرسی مدنی نوعی دیگر از فرجام خواهی، تحت عنوان فرجام خواهی تبعی وجود دارد که طرح آن تنها از ناحیه فرجام خوانده علیه فرجام خواه امکان پذیر است که ضمن پاسخ به لایحه فرجام خواهی از سوی فرجام خوانده طرح میشود.
مهلت فرجام خواهی
این مهلت برای افرادی که مقیم ایران هستند مدت زمانی 20 روزه پس از ابلاغ، و برای افرادی که خارج از ایران اقامت دارند، ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم است. در صورتی که فرجام خواه دارای عذری موجه برای تاخیر خود باشد، میبایست مدارک و مستندات عذر موجه خود را ضمن لایحه دفاعیه فرجامی خود تقدیم نماید.
چگونگی فرجام خواهی و مراحل آن
ثبت اعتراض فرجام خواهی از طریق دفاتر الکترونیک خدمات قضایی امکان پذیر بوده و فرجام خواه باید دادخواست فرجامی خود را به همراه لایحه فرجامی خود تنظیم کرده و در این دفاتر به ثبت برساند. پس از طی این مراحل، دادخواست به شعبه صادر کننده رای فرجام خواسته ارسال شده و یک نسخه از لایحه و دادخواست مورد نظر به فرجام خوانده ارسال میگردد. مهلتی 20 روزه برای فرجام خوانده در نظر گرفته شده تا بتواند پاسخ دفاعیات فرجام خواه را به صورت کتبی تنظیم کرده و به دادگاه صادر کننده رای فرجام خواسته تقدیم نماید. به این ترتیب پرونده به یکی از شعب دیوان عالی کشور ارسال گردیده تا به آن رسیدگی شود.
سوالات متداول درمورد فرجام خواهی از احکام حقوقی
فرجام خواهی چیست و چه تفاوتی با تجدید نظر دارد؟
فرجام خواهی روشی فوقالعاده برای اعتراض به رأی دادگاه است که در دیوان عالی کشور بررسی میشود. دیوان عالی کشور صرفاً مطابقت رأی با شرع و قانون را بررسی میکند و وارد ماهیت دعوا نمیشود؛ در حالی که در تجدید نظر، دادگاه پرونده را دوباره رسیدگی کرده و حتی میتواند رأی جدید صادر کند.
چه احکامی از دادگاه تجدید نظر قابل فرجام خواهی هستند؟
احکام مربوط به اصل و فسخ نکاح، نسب، طلاق، وقف و حجر در دادگاه تجدید نظر قابلیت فرجام دارند، مگر اینکه بر اساس اقرار قاطع دعوا، توافق کتبی بر نظر کارشناس یا اسقاط حق فرجام خواهی صادر شده باشند.
چه احکامی از دادگاه بدوی قابلیت فرجام خواهی دارند؟
احکامی با خواسته بیش از 20 میلیون ریال و همچنین احکام مربوط به نکاح، فسخ نکاح، نسب، طلاق، حجر، حبس، تولیت، ثلث و وقف، در صورتی که قطعیت یافته باشند و مورد واخواهی یا تجدید نظر قرار نگرفته باشند، قابل فرجام هستند.
فرجام خواهی تبعی چیست؟
فرجام خواهی تبعی زمانی مطرح میشود که فرجامخوانده در پاسخ به لایحه فرجام خواه، علیه او نیز درخواست فرجام دهد. این اقدام فقط در حین پاسخگویی فرجامخوانده امکانپذیر است.
مهلت فرجام خواهی چه مدت است؟
مهلت فرجام خواهی برای افراد مقیم ایران 20 روز از تاریخ ابلاغ و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه است. در صورت داشتن عذر موجه، باید مدارک مربوط به عذر به لایحه فرجامی پیوست شود.
فرجام خواهی چگونه انجام میشود؟
ثبت اعتراض فرجام خواهی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام میگیرد. فرجام خواه باید دادخواست و لایحه فرجامی را تنظیم و ثبت کند. سپس دادخواست به شعبه صادرکننده رأی ارسال و یک نسخه نیز به فرجامخوانده ابلاغ میشود. پس از تبادل لوایح، پرونده برای بررسی نهایی به دیوان عالی کشور فرستاده میشود.
من دادگاه تجدید نظر هم رفتم ولی رای به نفع من صادر نشد، میتونم دوباره اعتراض کنم؟
بله، در برخی موارد خاص، احکام صادره از دادگاه تجدید نظر نیز قابل فرجام خواهی هستند. برای احکام مربوط به موضوعاتی مانند طلاق، نکاح، نسب و حجر، امکان فرجام خواهی وجود دارد.
اگه دادگاه تجدید نظر رای رو تایید کرد، دیوان عالی کشور میتونه رای جدیدی صادر کنه؟
خیر، وظیفه دیوان عالی کشور، تنها تطبیق رای صادره با موازین شرعی و قانونی است. این دیوان به ماهیت پرونده مجددا رسیدگی نمیکند. در صورت نقض رای، پرونده به شعبه همعرض برای بررسی و صدور رای جدید ارجاع داده میشود.
رای دادگاه بدوی که به نفع من نبود رو میتونم مستقیم ببرم دیوان عالی کشور؟
بله، برخی از احکام دادگاههای بدوی نیز مستقیما قابل فرجام خواهی هستند. این احکام مشروط به این که قطعیت یافته باشند و شامل مواردی با خواسته بالای ۲۰ میلیون ریال یا موضوعاتی مانند طلاق، نکاح و وقف باشند.
اگه رای دادگاه تجدید نظر بر اساس نظر کارشناس باشه بازم میتونم اعتراض کنم؟
خیر، اگر رای صادره از دادگاه تجدید نظر بر اساس نظر کارشناسی باشد که هر دو طرف به صورت کتبی ان را قاطع دعوا قرار داده باشند، دیگر قابل فرجام خواهی نخواهد بود.
من خارج از ایرانم، چقدر وقت دارم که به رای دادگاه اعتراض کنم؟
مهلت فرجام خواهی برای افرادی که مقیم خارج از ایران هستند، دو ماه از تاریخ ابلاغ حکم است. در صورتی که نتوانستید در این مهلت اقدام کنید، باید عذر موجه خود را به همراه مدارک مربوطه ارائه دهید.
چه فرقی بین فرجام خواهی و تجدید نظر وجود داره؟
تفاوت اصلی این دو روش در نحوه رسیدگی است. در تجدید نظر خواهی، دادگاه تجدید نظر مجددا به ماهیت پرونده رسیدگی میکند. اما در فرجام خواهی، دیوان عالی کشور تنها رای صادره را از جهت انطباق با قوانین و موازین شرعی بررسی مینماید.
اگه طرف مقابل به رای اعتراض کنه، من هم میتونم همزمان از همون رای فرجام خواهی کنم؟
بله، در صورت اعتراض طرف مقابل، شما میتوانید از طریق فرجام خواهی تبعی، ضمن پاسخ به لایحه او، فرجام خواهی خود را مطرح نمایید. این نوع فرجام خواهی تنها از سوی فرجام خوانده علیه فرجام خواه امکان پذیر است.
اگه به موقع برای فرجام خواهی اقدام نکنم، راهی برای اعتراض دوباره وجود نداره؟
در صورتی که مهلت قانونی فرجام خواهی را از دست دادهاید، میتوانید با ارائه مدارک و مستندات مربوط به عذر موجه خود، از جمله بیماری یا حوادث قهری، درخواست رسیدگی به فرجام خواهی را مطرح نمایید.
مراحل ثبت درخواست فرجام خواهی چیه؟
برای فرجام خواهی، شما باید دادخواست و لایحه فرجامی خود را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نمایید. سپس یک نسخه از ان به طرف مقابل ابلاغ شده و بعد از ان، پرونده برای رسیدگی به دیوان عالی کشور ارسال میگردد.
اگه تو رای دادگاه تجدید نظر طرف مقابل اقرار کرده باشه بازم میتونم فرجام خواهی کنم؟
خیر، اگر حکم صادر شده در دادگاه تجدید نظر مستند به اقرار قاطع دعوای یکی از طرفین باشد، طبق قانون، امکان فرجام خواهی از ان حکم وجود ندارد.