دعوی الزام به فک رهن
عقد رهن یک عقد لازم است که بین طلبکار (مرتهن) و بدهکار (راهن) منعقد می‌شود. در این عقد مال مرهونه تا زمان تسویه کامل بدهی بدهکار نزد مرتهن باقی مانده تا در صورت عدم پرداخت بدهی توسط بدهکار، شخص مرتهن قادر به دریافت طلب خود از محل مال مرهونه باشد. ممکن است رابطه‌ای که بین طلبکارو بدهکار برقرار است جهت اخذ وام و یا بدهی معمولی باشد. در صورت پرداخت تمامی اقساط وام توسط بدهکار و یا تسویه تمامی بدهی با طلبکار، مال مرهونه که به عنوان وثیقه به رهن گذاشته شده آزاد می‌شود. امروزه بسیاری از افراد در پی افزایش صعودی قیمت‌ها، از طریق به رهن گذاشتن وثیقه نزد بانک و دریافت وام، امور خود را در زمینه‌های مختلف از جمله ساخت و ساز، به گردش می‌اندازند.
شرایط قانونی طرح دعوای الزام به فک رهن
فک رهن
فک رهن عملی است که فرد وام گیرنده بعد از رفع بدهی باید نسبت به وثیقه‌ی به رهن گذاشته انجام دهد. در فک رهن آزاد سازی مال مرهونه با تسویه بدهی یا پرداخت کامل و ابراء دین اتفاق میافتد. همچنین در صورتی که ملک از بین رود و یا طلبکار از ملک به رهن برداشته صرف نظر کند فک رهن اتفاق افتاده و وثیقه آزاد می‌شود. در صورت خودداری طلبکار از تسلیم مال با وجود دریافت طلب و عدم فک رهن در موعد مقرر، مالک مال مرهونه قادر به اقامه دعوی در دادگاه از طریق تنظیم دادخواست مبنی بر الزام فک رهن می‌باشد. اتفاق افتادن فک رهن ممکن است به خودی خود از طریق حاصل شدن بعضی از شرایط بوده و نیاز به اقدامی از سمت بدهکار جهت پس گرفتن مال رهنی خود نباشد و یا ممکن است برای الزام طلبکار بنابر بروز برخی اختلافات، نیاز به حکم قانونی و قضایی باشد.
فک رهن چه شرایطی دارد؟
فک رهن در مرحله اول نیازمند تنظیم دادخواستی مبتنی بر الزام مرتهن جهت فک مال مرهونه است. نکته قابل توجه در تمامی دعاوی ملکی این است که اقامه چنین دعواهایی مستلزم تقدیم دادخواست به دادگاه محل وقوع ملک است. زیرا مطابق قانون آیین دادرسی مدنی همیشه دادگاه محل وقوع ملک در دعاوی مرتبط با اموال غیر منقول مانند آپارتمان و زمین، به عنوان دادگاه صالح در نظر گرفته شده‌اند.
مدارک مورد نیاز جهت ثبت چنین دادخواستی، شامل تصویر مصدق اسناد مبنی بر پرداخت دین، تصویر مصدق سند رهنی، سند پرداخت بدهی و قراردادی است که مال بر اساس آن به وثیقه گذاشته شده. همچنین نیاز به کارت ملی جهت احراز هویت ضمن پرداخت هزینه‌های دادرسی می‌باشد. پس از تقدیم دادخواست به دادگاه صالح جلسه رسیدگی تشکیل می‌شود. در این دعوا عنوان خواهان به شخصی که درخواست فک رهن داشته و عنوان خوانده نیز به شخص متعهد به فک رهن اطلاق می‌گردد.
در جلسه رسیدگی هر یک از اصحاب دعوا می‌بایست محق بودن خود را ضمن ارائه دلایل و مدارک اثبات نماید. این اثبات برای خواهان میتواند از طریق شهادت شهود، تحقیقات محلی، درخواست استعلام و جلب نظر کارشناسی، سوگند و… باشد. بنابراین خواهان دعوی (بدهکار یا راهن) ملزم به اثبات وجود دین میان او و طلبکار و همچنین فراهم شدن مقدمات فک رهن است. در چنین حالاتی بدهکار بدهی خود را تسویه نموده اما طلبکار از فک رهن خودداری می‌نماید.
در صورتی که دادگاه حکم به فک رهن را در پی رسیدگی‌های مربوطه صادر نماید، محکوم و علیه یا طلبکار موظف به انجام مقدمات آزاد سازی مال مرهونه و تحویل آن به محکوم له می‌باشد. در غیر این صورت محکوم له میتواند شخصا حکم توقیف اموال محکوم علیه را گرفته و متقاضی فروش اموال او باشد تا هزینه های مرتبط با فک رهن از این طریق فراهم شده و مال مرهونه از قید وثیقه آزاد شود. در صورتی که محکوم علیه مالی نداشته باشد، خواهان میتواند خود هزینه مربوط به فک رهن را پرداخت نموده و سپس علیه طلبکار یا مرتهن اقامه دعوی نموده و هزینه‌های تقبل شده را باز پس گیرد.
استقلال فک رهن
فک رهن میتواند مقوله‌ای مستقل باشد و محقق شدن آن به محض آزاد شدن وثیقه باشد و یا محقق شدن آن ضمن التزام به تنظیم سند رسمی باشد که در این صورت فروشنده باید در مکان و تاریخ مقرر حاضر شده و سند را به طور رسمی به نام خریدار بزند. در صورتی که چندین وثیقه برای یک دین واحد گذاشته شود، همه آن ها به یک دین تعلق داشته و آزاد شدن تمامی وثیقه‌ها مستلزم پرداخت کامل بدهی می‌باشد. در صورتی که تعهد خریدار به موجب بیع نامه عادی انجام شده باشد، قادر به تقاضای الزام به تنظیم سند رسمی قبل از انجام تعهد و فک رهن از ملک نمی‌باشد.
سوالات متداول دعوی الزام به فک رهن
دعوی الزام به فک رهن چیست؟
دعوی الزام به فک رهن، شکایتی است که مالک مال مرهونه (بدهکار یا راهن) علیه طلبکار (مرتهن) مطرح می‌کند تا پس از پرداخت بدهی یا تسویه دین، مال مرهونه از رهن آزاد شود.
فک رهن چه زمانی رخ میدهد؟
فک رهن زمانی اتفاق میافتد که بدهی یا دین تسویه شده باشد، یا طلبکار از حق خود صرف نظر کرده و یا مال مرهونه از بین رفته باشد.
چه شرایطی برای طرح دعوی الزام به فک رهن لازم است؟
برای طرح این دعوی باید دادخواست به دادگاه محل وقوع ملک تقدیم شود و مدارک پرداخت دین، سند رهن و سایر مستندات ارائه گردد. خواهان باید اثبات کند که دین تسویه شده و مقدمات فک رهن فراهم است.
دادگاه چگونه به دعوی الزام به فک رهن رسیدگی می‌کند؟
دادگاه با بررسی مدارک، شهادت شهود، تحقیقات محلی و در صورت لزوم نظر کارشناسی، بررسی می‌کند که آیا بدهی تسویه شده و فک رهن باید انجام گیرد. در صورت اثبات، حکم به آزادسازی مال مرهونه صادر می‌شود.
اگر طلبکار از اجرای حکم فک رهن خودداری کند چه اتفاقی میافتد؟
در این صورت محکومله میتواند درخواست توقیف اموال محکومعلیه را بدهد یا هزینه فک رهن را پرداخت کرده و سپس علیه مرتهن اقامه دعوی کند تا هزینهها بازپس گرفته شود.
آیا فک رهن میتواند مستقل از سایر تعهدات باشد؟
بله، فک رهن میتواند مستقل از سایر تعهدات باشد و با آزادسازی مال مرهونه محقق شود. اگر چند وثیقه برای یک دین واحد وجود داشته باشد، همه آنها باید پس از تسویه کامل بدهی آزاد شوند.
فک رهن یعنی چی و چه زمانی اتفاق میفته؟
فک رهن به آزاد شدن مال مرهونه گفته می‌شود و زمانی رخ میدهد که بدهی بدهکار به طلبکار کاملاً پرداخت شده یا طلبکار از حق رهن صرف نظر کند.
اگر طلبکار از تحویل مال مرهونه خودداری کنه، چی میشه؟
در این صورت بدهکار میتواند دادخواست الزام به فک رهن به دادگاه محل وقوع ملک ارائه دهد و دادگاه پس از بررسی مدارک، طلبکار را ملزم به آزادسازی مال مرهونه می‌کند.
چه مدارکی برای طرح دعوی الزام به فک رهن لازمه؟
مدارک مورد نیاز شامل سند رهن، اسناد پرداخت دین، قرارداد اولیه، کارت ملی و پرداخت هزینه دادرسی است.
دادگاه برای این دعوا کجا صالحه؟
دادگاه محل وقوع ملک مرهونه صالح به رسیدگی است، زیرا دعوا مربوط به اموال غیرمنقول است.
فک رهن می تونه مستقل از سایر تعهدات باشه؟
بله، فک رهن میتواند مستقل باشد و به محض آزاد شدن وثیقه یا طبق تعهد طرفین انجام شود.
آیا اگر چند مال به رهن گذاشته شده باشه، همه با هم آزاد میشن؟
اگر چند وثیقه برای یک دین واحد گذاشته شده باشد، آزاد شدن همه آنها منوط به پرداخت کامل بدهی است.
می تونم خودم هزینه فک رهن رو بدم و بعد از طلبکار پس بگیرم؟
بله، اگر طلبکار امتناع کند، می‌توان هزینه فک رهن را پرداخت و سپس علیه طلبکار اقامه دعوی کرد تا هزینهها بازگردانده شود.
آیا برای الزام به فک رهن باید حتما جلسه دادگاه برگزار بشه؟
بله، دادگاه جلسه رسیدگی تشکیل میدهد و طرفین می‌بایست مدارک و دلایل خود را ارائه کنند تا حکم صادر شود.
آیا امکان درخواست توقیف اموال طلبکار هست؟
بله، اگر حکم الزام به فک رهن صادر شود و طلبکار همکاری نکند، محکوم له میتواند درخواست توقیف اموال او را برای اجرای حکم بدهد.
آیا بیع نامه عادی مانع فک رهن میشه؟
خیر، اگر تعهد به موجب بیع‌نامه عادی انجام شده باشد، امکان الزام به تنظیم سند رسمی و فک رهن قبل از تحقق تعهد محدود است.