رسیدگی به جرایم ایرانیان خارج از کشور
رسیدگی به جرایم ایرانیان در خارج از کشور، یکی از چالشهای قضایی محسوب میشود که مشابه آن در کشورهای دیگر نیز به چشم میخورد. رفع و رجوع این دسته از مسائل در اغلب کشورها از طریق استمداد از مبانی و اصول حقوق بین الملل خصوصی، انجام میشود. البته مسائلی از جمله مقابله با مسائل تهدید کنندهی امنیت نظام و حفظ ارزش و اعتبار دین موجب فاصله گرفتن کشورها از قوانین بینالمللی گردیده و باعث میشود تا کشورها خود را نسبت به جرایمی که خارج از قلمرو آن صورت گرفتهاند نیز دارای حق بدانند.
صلاحیت قضایی ایران در رسیدگی به جرایم اتباع خارج نشین
چگونگی مجازات جرایم ایرانیها در خارج از کشور مطابق قانون مجازات اسلامی
مطابق قوانین جزایی ایران، در صورتی که فردی اعم از ایرانی و غیر ایرانی، خارج از قلمرو حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، مرتکب یکی از جرایم ذیل و یا جرایم مقرر در قوانین خاص گردد، مطابق با قوانین ایران محاکمه میشود. این جرایم به شرح ذیل است:
- اقدام علیه امنیت داخلی و یا خارجی کشور، اقدام علیه نظام و تمامیت ارضی یا استقلال جمهوری اسلامی ایران.
- جعل امضاء،حکم، فرمان و یا دست خط مقام رهبری و یا استفاده از آن.
- جعل امضاء، حکم، فرمان و یا دستخط نمایندگان مجلس شورای اسلامی، روسای سه قوه، رئیس مجلس خبرگان، دادستان کل کشور، رئیس دیوان عالی کشور، اعضای شورای نگهبان، وزرا، رئیس و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، معاونان رئیس جمهور، یا استفاده از آنها.
- جعل آراء مراجع قضایی (آراء صادره از مراجع عمومی، انقلاب و یا اجرائیههای صادره توسط این مراجع و سایر مراجع قانونی و یا استفاده از آن.
- جعل وجه رایج مملکت (ریال).
- جعل اسناد خزانه، اوراق مشارکت صادر شده یا تضمین شده توسط جمهوری اسلامی ایران.
- جعل اسناد تعهد آور بانکی جمهوری اسلامی ایران.
- تهیه و ترویج سکه قلب مرتبط با مسکوکات رایج در کشور.
نکته: در صورتی که رسیدگی به این جرایم در خارج از ایران صورت گرفته و حکم محکومیت صادر شده و به اجرای حکم منتهی شده باشد، دادگاه ایران در تعیین مجازات تعزیری، به محاسبه میزان محکومیت اجرا شده پرداخته و آن را از میزان مجازات تعیین شده کسر مینماید.
جرایم ماموران سیاسی و کنسولی و مستخدمان دولت در خارج از ایران
مستخدمان دولتی و همچنین ماموران سیاسی و کنسولی خارج از کشور، ماموران و کارکنان سفارتخانهها، خبرنگاران و افرادی که از طرف دولت عازم سایر کشورها شدهاند، از نهادها و افرادی هستند که همواره در معرض اتهامات جزایی در خارج از کشور هستند. این موضوع نه تنها در خصوص ایران بلکه در رابطه با تمامی کشورهایی که ماموران خود را عازم سایر کشورها کردهاند نیز صدق میکند. رسیدگی به جرایم این افراد باید مطابق با قوانین جمهوری اسلامی ایران باشد. از این رو در صورت وقوع جرمی از جانب افراد مزبور، باید به مراجع قضایی ایران تحویل داده شوند.
ارتکاب جرم در خارج از ایران توسط اتباع ایرانی
منظور ازاین عنوان، ارتکاب جرایم غیر سیاسی ایرانیانی که در مشاغل فوق الذکر مشغول نیستند است. محاکمه و مجزات ابن افراد در صورت یافت شدن در ایران و یا اعاده به ایران، مطابق قوانین جمهوری اسلامی ایران است. البته برای مجازات این دسته از افراد، وجود شرایط ذیل لازم است. این شرایط عبارتاند از:
- محکومیت مورد نظر میبایست براساس قانون ایران باشد.
- اگر جرم فرد از جرایم تعزیری باشد، محاکمه او در ایران مشروط به عدم محاکمه و تبرئه وی در محل وقوع جرم است. و یا در صورت محکومیت باید مجازات بعضا یا کلا درباره او اجرا نشده باشد. این مسئله قابلیت اجرا در خصوص جرایم مستوجب حد، دیه و قصاص را ندارد.
- مطابق با قوانین جمهوری اسلامی ایران، موجبی برای موقوفی تعقیب و اجرای مجازات و یا منع و سقوط آن نباشد.
نکته:
- در صورت محاکمه شدن فرد در کشور محل وقوع جرم، مجددا در ایران قابل محاکمه نخواهد بود (نسبت به همان اتهام).
- در صورتی که یکی از ایرانیان در خارج از ایران مرتکب جرمی شود که براساس قوانین ایران مستوجب حد شرعی باشد، قابلیت تعقیب و مجازات در ایران را خواهد داشت.
سوالات متداول درمورد رسیدگی به جرایم ایرانیان خارج از کشور
آیا ایران میتواند به جرایم ایرانیان در خارج از کشور رسیدگی کند؟
بله، مطابق قوانین جزایی ایران، ایرانیان در خارج از کشور در صورت ارتکاب جرایمی که علیه امنیت، نظام، یا سایر موارد مشخص شده در قانون مجازات اسلامی باشند، مشمول رسیدگی و محاکمه در ایران میشوند.
چه جرایمی مشمول رسیدگی در ایران هستند؟
جرایمی مانند اقدام علیه امنیت داخلی یا خارجی، جعل امضا و اسناد رسمی، جعل آراء قضایی، جعل وجه رایج و اوراق مالی دولتی، و تهیه و ترویج مسکوکات جعلی، از جمله جرایم قابل رسیدگی در ایران هستند.
آیا رسیدگی به جرایم خارج از ایران تاثیری بر میزان مجازات دارد؟
در صورتی که فرد در خارج از ایران محاکمه و مجازات شده باشد، دادگاه ایران میزان مجازات اجرا شده را از میزان مجازات تعیین شده کسر خواهد کرد.
جرایم ماموران سیاسی و کنسولی چگونه رسیدگی میشود؟
ماموران سیاسی، کنسولی، مستخدمان دولتی و خبرنگارانی که از طرف دولت در خارج از کشور فعالیت میکنند، در صورت ارتکاب جرم، باید به مراجع قضایی ایران تحویل داده شده و مطابق قوانین جمهوری اسلامی ایران رسیدگی شوند.
اتباع ایرانی غیر سیاسی در خارج از کشور چگونه مجازات میشوند؟
اتباع ایرانی غیر سیاسی، در صورت یافت شدن یا اعاده به ایران، مطابق قوانین جمهوری اسلامی ایران محاکمه میشوند، به شرط آن که جرم تعزیری بوده و در محل وقوع جرم محاکمه نشده باشد یا مجازات آن اجرا نشده باشد.
آیا ایرانیان در خارج از کشور میتوانند دو بار برای همان جرم محاکمه شوند؟
خیر، در صورتی که فرد در کشور محل وقوع جرم محاکمه شده باشد، در ایران مجدداً برای همان اتهام قابل محاکمه نیست، مگر جرائم مستوجب حد شرعی که قابلیت تعقیب و مجازات در ایران را دارند.
اگه یه ایرانی خارج از کشور یه جرم غیرسیاسی مرتکب بشه و اونجا محاکمه بشه، وقتی برگرده ایران دوباره محاکمه میشه؟
خیر. مطابق با قوانین ایران، اگر یک ایرانی در کشور محل وقوع جرم محاکمه شده و نسبت به همان اتهام حکم دریافت کند، دیگر در ایران قابل محاکمه مجدد نخواهد بود. اصل بر این است که یک فرد برای یک جرم، دوبار محاکمه نشود.
اگه یه نفر تو خارج جعل پول بکنه، بعد بیاد ایران، بازم به جرمش رسیدگی میشه؟
بله. جعل وجه رایج مملکت (ریال) یکی از جرایمی است که مستقیماً علیه امنیت و حاکمیت کشور محسوب میشود. بنابراین، فردی که مرتکب این جرم شده، حتی اگر در خارج از کشور باشد، در صورت بازگشت به ایران تحت قوانین ایران محاکمه و مجازات خواهد شد.
اگه یه دیپلمات ایرانی خارج از کشور جرمی مرتکب بشه، تو همون کشور محاکمه میشه یا تو ایران؟
رسیدگی به جرایم مأموران سیاسی و کنسولی و مستخدمان دولتی ایران در خارج از کشور، مطابق با قوانین جمهوری اسلامی ایران است. به همین دلیل، در صورت وقوع جرم، این افراد باید برای محاکمه به مراجع قضایی ایران تحویل داده شوند.
اگه یه ایرانی تو خارج یه جرمی مرتکب بشه و محکوم بشه، ولی مجازاتش رو کامل اجرا نکنه، وقتی بیاد ایران دوباره محاکمه میشه؟
بله. در صورتی که فردی مرتکب جرم تعزیری شود و در محل وقوع جرم محکوم شده باشد اما مجازات به طور کامل یا جزئی اجرا نشده باشد، در ایران قابل محاکمه خواهد بود. در این صورت، دادگاه ایران میزان مجازات اجرا شده در خارج را از مجازات تعیین شده در ایران کسر میکند.
یه جرم که مستوجب حد شرعیه، اگه توسط یه ایرانی خارج از کشور انجام بشه، تو ایران قابل پیگیریه؟
بله. مطابق با قوانین جمهوری اسلامی ایران، در صورتی که یک ایرانی در خارج از کشور مرتکب جرمی شود که بر اساس قوانین ایران مستوجب حد شرعی باشد، این جرم در ایران قابل تعقیب و مجازات خواهد بود.
جعل امضای مسئولان رده بالای کشور خارج از ایران چه حکمی داره؟
جعل امضا، حکم یا دستخط مقام رهبری، رؤسای سه قوه، وزرا و سایر مسئولان رده بالای حکومتی، از جمله جرایم مهمی است که علیه امنیت و حاکمیت کشور محسوب میشود. مرتکبین این جرایم، چه ایرانی باشند چه غیرایرانی، در صورت ارتکاب در خارج از کشور، مطابق قوانین ایران محاکمه خواهند شد.
اگه یه خارجی علیه امنیت ایران تو کشور خودش اقدام کنه، ایران میتونه اون رو محاکمه کنه؟
بله. بر اساس قوانین جزایی ایران، در صورتی که فردی اعم از ایرانی و غیرایرانی، خارج از قلمرو ایران مرتکب جرمی علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور شود، مطابق با قوانین ایران محاکمه خواهد شد.
اگر یه جرم تو خارج از کشور رخ بده، قانون ایران چطوری تعیین میکنه که مجازاتش چقدر باشه؟
قانون ایران در مواردی که مجازات تعزیری برای فرد تعیین میکند، میزان محکومیت اجرا شده در کشور خارجی را در نظر گرفته و آن را از مجازات تعیین شده در ایران کسر مینماید. این رویکرد به منظور جلوگیری از مجازات مضاعف برای یک جرم واحد است.
فرق جرم سیاسی با جرم غیرسیاسی تو این بحث چیه؟
در مورد جرایم غیرسیاسی ایرانیان خارج از کشور (که در مشاغل دولتی نیستند)، محاکمه و مجازات آنها در ایران مشروط به عدم محاکمه یا تبرئه در کشور محل وقوع جرم است. اما در مورد جرایم سیاسی و جرایم علیه امنیت ملی، قوانین سختگیرانهتر هستند و اغلب فرد در ایران محاکمه میشود.
اگه یه ایرانی خارج از کشور جرمی انجام بده، چه شرایطی باید وجود داشته باشه تا تو ایران محاکمه بشه؟
برای محاکمه یک ایرانی در ایران به دلیل جرمی که در خارج از کشور مرتکب شده، باید شرایطی وجود داشته باشد: ۱) جرم بر اساس قوانین ایران مجازات داشته باشد، ۲) اگر جرم تعزیری است، فرد در محل وقوع جرم تبرئه یا محاکمه نشده باشد و مجازات اجرا نشده باشد و ۳) موجبی برای موقوفی تعقیب یا سقوط مجازات در قوانین ایران وجود نداشته باشد.