رژیم حقوقی هوا
عهدنامه پاریس اولین عهدنامه بین المللی است که در مورد رژیم حقوقی هوا بحث میکند. این عهدنامه اصل حاکمیت کامل کشورها بر فضای هوای بالای قلمرو خود (قلمرو خاکی و دریای سرزمینی) را پذیرفته است و عبور و مرور در فضای بالای دریای آزاد اعلام کرده و برای هواپیماهای غیر نظامی کشورهای عضو، آزادی عبور بی ضرر را با محدودیتهایی مورد شناسایی قرار داده است. همچنین کشورهای عضو را از انعقاد معاهده با کشورهای غیر عضو منع کرده است.
حل اختلافات بینالمللی در حقوق هوا
پس از تجدیدنظر در عهدنامه و براساس پروتکل اصلاحی 1929 الحاق کشورهای ثالث به عهدنامه آزاد اعلام شد و امتیازات خاصی که برای کشورهای بزرگ در نظر گرفته شده بود، حذف گردید. همچنین حق کشورهای عضو به انعقاد معاهده با کشورهای غیر عضو به رسمیت شناخته شد. پس از انعقاد عهدنامه شیکاگو در 1944 عهدنامههای سابق در زمینه هواپیمای از جمله عهدنامه پاریس و هاوانا نسخ گردیدند. این عهدنامه که در سال 1947 لازم الاجرا گردید، مورد پذیرش بسیاری از کشورها قرار گرفته است. به طور کلی نکات اصلی مندرج در عهدنامه شیکاگو به قرار زیر هستند:
- پذیرش حاکمیت کامل کشورها بر فضای بالای قلمرو خود (زمین و دریای سرزمینی و مناطق تحت الحمایه).
- پذیرش اصل آزادی پرواز بر فراز دریای آزاد.
- منع فرود و پرواز هواپیماهای دولتی کشورهای عضو از فضای یکدیگر مگر در صورت انعقاد موافقت نامه خاص یا اجازه مخصوص (رای دیوان بینالمللی دادگستری در قضیه آمریکا و نیکاراگوئه).
- منع استفاده از اسلحه علیه هواپیماهای غیر نظامی در حال پرواز.
- آزادی پرواز و فرود برای هواپیماهای غیر دولتی کشورهای عضو به استثنای هواپیماهایی که در خدمت سرویسهای منظم هوایی میباشند.
- انحصار امتیاز حمل و نقل هوایی داخلی در دست کشور های عضو و غیر قابل انتقال بودن آن.
- آزادی وضع محدودیت و ممنوعیتهای لازم و بدون تبعیض توسط کشورهای عضو.
- پذیرش حق بازرسی هواپیماها و مدارک مربوطه.
- آزادی عمل کشورهای عضو در هنگام بروز جنگ.
- تاسیس سازمانی با نام سازمان بینالمللی هوایی کشوری.
به طور کلی میتوان گفت که آزادیهای زیر مورد پذیرش جامعه بینالمللی قرار گرفته است:
- آزادی پرواز برفراز کشورهای عضو بدون توقف و فرود.
- آزادی فرود و توقف برای مقاصد غیر بازرگانی.
- حق تخلیه بار و محمولههای پستی و پیاده کردن مسافر.
- حق بارگیری کالا و محمولههای پستی و سوار کردن مسافر.
کنوانسیون 1970 لاهه اولین سند بین المللی است که در زمینه سرکوب هواپیما ربایی منعقد شده است. براساس این کنوانسیون دولت محل ثبت هواپیمای ربوده شده صلاحیت رسیدگی به جرم را دارا است و در صورتی که هواپیما به صورت بینالمللی و یا مشترک ثبت شده باشد، دولت ذینفع یک دولت صالح را برای رسیدگی تعیین میکند.
سوالات متداول درمورد حقوق بینالملل هوا
رژیم حقوقی هوا چیست؟
رژیم حقوقی هوا مجموعه قواعد و اصول بینالمللی است که بر استفاده و حاکمیت کشورها بر فضای بالای قلمرو خود و آزادی عبور و مرور هواپیماها حاکم است. این رژیم از عهدنامههای بینالمللی مانند عهدنامه پاریس و عهدنامه شیکاگو ناشی میشود.
اصل حاکمیت کشورها بر فضای هوایی چگونه است؟
بر اساس عهدنامه پاریس و شیکاگو، هر کشور دارای حاکمیت کامل بر فضای هوای بالای قلمرو خاکی و دریای سرزمینی خود است و میتواند محدودیتها و مقررات لازم را وضع کند.
آزادی پرواز بر فراز دریای آزاد چه معنایی دارد؟
آزادی پرواز بر فراز دریای آزاد به این معنا است که هواپیماهای غیر نظامی کشورهای عضو میتوانند بدون توقف و با رعایت قوانین بینالمللی، از فضای بالای دریاهای آزاد عبور کنند.
حق کشورهای عضو برای پرواز و فرود هواپیماهای غیر دولتی چیست؟
هواپیماهای غیر دولتی کشورهای عضو میتوانند در قلمرو یکدیگر پرواز و فرود کنند، به جز هواپیماهایی که در خدمت سرویسهای منظم هوایی هستند و باید مجوز خاص داشته باشند.
کنوانسیون لاهه 1970 چه موضوعی را پوشش میدهد؟
کنوانسیون لاهه 1970 اولین سند بینالمللی است که به سرکوب هواپیما ربایی میپردازد. بر اساس این کنوانسیون، دولت محل ثبت هواپیمای ربوده شده صلاحیت رسیدگی به جرم را دارد و در ثبت مشترک، دولت ذینفع یک دولت صالح برای رسیدگی تعیین میکند.
آزادیهای مورد پذیرش جامعه بینالمللی در حقوق هوا کدامند؟
این آزادیها شامل پرواز بر فراز کشورهای عضو بدون توقف، فرود و توقف برای مقاصد غیر تجاری، تخلیه بار و مسافر، و بارگیری کالا و مسافر است.
حل اختلافات بینالمللی در حقوق هوا چگونه انجام میشود؟
حل اختلافات بینالمللی بر اساس پروتکلهای اصلاحی و عهدنامهها مانند عهدنامه شیکاگو انجام میشود و کشورهای عضو میتوانند برای جلوگیری از سوء استفاده و اختلافات، موافقتنامههای خاص با یکدیگر منعقد کنند.
آیا هر کشوری اختیار کامل روی فضای هوایی بالای خاکش داره؟
بله طبق عهدنامههای بینالمللی هر کشور حاکمیت کامل بر فضای بالای قلمرو زمینی و دریای سرزمینی خود دارد.
پرواز هواپیماها روی دریای آزاد چه حکمی داره؟
بر اساس عهدنامه شیکاگو اصل آزادی پرواز بر فراز دریای آزاد پذیرفته شده است.
هواپیماهای دولتی میتونن بدون اجازه روی کشورهای دیگه پرواز کنن؟
خیر پرواز و فرود هواپیماهای دولتی نیازمند اجازه ویژه یا انعقاد موافقتنامه خاص است.
کشورها حق دارن به هواپیمای غیرنظامی در حال پرواز شلیک کنن؟
استفاده از اسلحه علیه هواپیماهای غیرنظامی در حال پرواز ممنوع است.
آیا هر کشوری میتونه پروازهای داخلیشو به شرکتهای خارجی بده؟
خیر حمل و نقل هوایی داخلی به طور انحصاری در اختیار همان کشور است و قابل واگذاری به دیگران نیست.
کشورها میتونن محدودیت پرواز بذارن؟
بله کشورها حق دارند محدودیت یا ممنوعیتهای لازم را بدون تبعیض برای پروازها وضع کنند.
بازرسی هواپیماها قبل از پرواز حق کدوم مرجعه؟
کشورهای عضو حق بازرسی هواپیماها و مدارک مربوط به آنها را دارند.
در زمان جنگ تکلیف پروازها چی میشه؟
کشورهای عضو در زمان جنگ آزادی عمل دارند و میتوانند مطابق شرایط خود تصمیم بگیرند.
کنوانسیون لاهه در مورد هواپیما ربایی چه میگه؟
این کنوانسیون دولت محل ثبت هواپیمای ربوده شده را صالح برای رسیدگی به جرم میداند.
سازمان بین المللی هوانوردی کشوری چه وظیفهای داره؟
این سازمان برای نظارت، هماهنگی و اجرای مقررات بینالمللی پروازهای غیرنظامی ایجاد شده است.