مالکیت معنوی و اهمیت آن
امروزه حقوق مالیکت معنوی به عنوان یکی از ابزارهای مهم و اساسی برای رشد اقتصادی و مسائل زیربنائی سیاست نوین اقتصادی و باارزش ترین سرمایه در داد و ستدهای تجاری و معاملات تلقی میگردد. تمرکز بر ایجاد و حفظ داراییهای خلاقانه و دانش بنیان مانند عوامل دیگر از جمله سرمایه گذاری بر روی نیروی انسانی، خدمات، کیفیت کالاها و گسترش محصولات خود، پیشرفت کسب و کار اشخاص را سبب میگردد. همچنین توسعه سریع کشورها در دهههای گذشته به دلیل بهره گیری از داراییهای فکری بوده است. درواقع ایجاد نظام حقوقی متوازن در مورد داراییهای فکری به کشورها کمک میکرد تا از خلاقیتهای اشخاص حمایت کرده و با در نظر داشتن منافع جامعه خود، سرمایه گذاریهای خارجی را جذب کنند.
اهمیت حمایت قانونی از حقوق مالکیت معنوی
شرح مالکیت معنوی
حقوق مالکیت معنوی عنوانی است که به مجموعهای از حقوق انحصاری و غالبا موقت اطلاق میگردد. در واقع این حقوق به پدید آورنده و یا صاحب یک محصول فکری اعطا میشود. به عنوان مثال یک مخترع قادر است تا به مدت 20 سال از حق اختراع خود استفاده کند. همچنین میتواند این حق خود را به دیگری واگذار کرده و مبلغی را در ازای آن دریافت نماید. همچنین این حق برای صاحب حق اختراع در نظر گرفته شده که بتواند دیگران را از استفاده غیر مجاز و بدون اذن قانونی، منع کند. غیر مادی بودن موضوع مالکیت فکری سبب تمایز آن با مالکیت سنتی گردیده است. از این رو اصولا حوادث طبیعی نظیر زلزله، سیل و… موضوع مالکیت فکری را از بین نمیبرد. اما به راحتی قابل کپی برداری، سرقت و تکثیر است. تولید اولیه اموال فکری معمولا دشوار و پر هزینه است اما تکثیر آن کم هزینه و آسان است.
تعریف مالکیت معنوی
برای دانستن مفهوم دقیق مالکیت معنوی، میبایست تعاریفی ساده و جامع را به شرح ذیل ارائه دهیم:
- مالکیت معنوی حقی است که برای افراد هنرمند، خلاق و ایده پرداز به واسطه چیزی که از فکر او ناشی شده و خلق کرده است وجود دارد.
- مالکیت معنوی به حق و حقوقی اطلاق میگردد که وظیفهی محافظت از مخاطرات پیش روی آثار خلاقانه، نوآوریها و اعتبار کسب و کارها را دارد.
به عنوان مثال حقی که نویسندگان به خاطر اثری که خلق کردهاند نسبت به آن دارند را حق مالکیت فکری میگویند.
تقسیم بندی مالکیت فکری
بر مبنای ماهیت
- مالکیت معنوی: این نوع از مالکیتها دارای جنبه معنوی و اعتباری هستند. به عنوان مثال نویسنده در واقع پدید آورندهی آن اثر است و حق انتشار و تکثیر برای او محفوظ است.
- مالکیت مادی: کلیه حقوق و جنبههای مالی اثر و همچنین بهره مندی از سود و زیان آن اثر را مالکیت مادی میگویند.
بر مبنای مصادیق
- مالکیت ادبی و هنری: تالیف کتاب، موسیقی، آثار سینمایی و نرمافزارهای رایانهای (کپی رایت).
- مالیت صنعتی: طرح صنعتی، اختراع، نشانهای جغرافیایی، نام و علامت تجاری.
مالکیت ادبی و هنری
حقوق مالکیت ادبی و هنری اصطلاحی است که حکایت از انحصار موقت بهره برداری مالی از اثر متعلق به هنرمند یا نویسنده دارد. در واقع کلیه حقوق مادی و غیر مادی شناخته شده را برای پدید آورنده آثار فکری، در بر میگیرد.
مالکیت صنعتی
این نوع از مالکیت از قرن 16 میلادی تحت عنوان صنعت و اختراع، از اهمیت بسیاری برخوردار گردید. از اینرو قانون گذاران و حقوق دانان مقرراتی را جهت حفظ آثار صنعتی و اختراعها تصویب کردند. مالکیت صنعتی حقوق و اقتدار بار شده بر موضوعات مختلف صنعتی میباشد. از جمله این موضوعات میتوان به اختراعات و پدیدههای خلق شدهای که خصوصیات تجاری و صنعتی دارند، اشاره کرد.
چندین نمونه از موارد تحت حمایت حقوق مالکیت صنعتی به شرح ذیل است:
- علائم تجاری: علائم و یا برند تجاری نشانی است که تمایز محصولات بنگاههای تجاری و یا شخصیتهای حقوقی را سبب گردیده و به یک فعالیت یا خدمات آن اشاره دارد. از جمله ویژگیهایی که علائم تجاری باید داشته باشند میتوان به شرح ذیل نام برد:
-
- علامت تجاری باید جدید باشد.
- این علامت نباید موجبات گمراهی مشتریان را فراهم نماید.
- این نان میبایست ابتکاری و دارای وجه تمایز باشد.
- حق اختراع
- مدلهای مصرفی: منظور از مدلهای مصرفی اختراعات کوچک با ابتکاراتی ساده میباشند.
- طرحهای صنعتی: این طرحها در تولیدات صنعتی و صنایع دستی کاربرد بسیاری دارد از جمله جواهر آلات، ساعتها، ابزار آلات پزشکی، لوازم الکترونیکی، وسایل نقلیه، طرحها و پارچههای بافتنی و…
- نشانههای جغرافیایی.
- گونههای جدید گیاهی.
- اسرار تجاری.
سوالات متداول درمورد مالکیت معنوی و اهمیت آن
مالکیت معنوی چیست و چه کاربردی دارد؟
مالکیت معنوی به مجموعهای از حقوق انحصاری اطلاق میشود که برای پدید آورنده یا صاحب یک محصول فکری مانند اختراع، اثر هنری یا نرمافزار اعطا میگردد. این حقوق به صاحب اثر امکان بهرهبرداری اقتصادی، انتقال و جلوگیری از استفاده غیرمجاز دیگران را میدهد.
مالکیت معنوی چه تفاوتی با مالکیت سنتی دارد؟
مالکیت معنوی غیرمادی است و شامل آثار فکری، هنری و نوآوریها میشود. برخلاف مالکیت سنتی، حوادث طبیعی مانند زلزله یا سیل باعث از بین رفتن آن نمیشوند، اما قابلیت سرقت و کپی شدن آن بالا است.
انواع مالکیت فکری کدامند؟
مالکیت فکری بر اساس ماهیت شامل مالکیت معنوی (حقوق ناشی از اثر هنری یا فکری) و مالکیت مادی (حقوق مالی و بهرهبرداری اقتصادی) میشود. همچنین بر اساس مصادیق به مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی تقسیم میشود.
مالکیت ادبی و هنری شامل چه مواردی است؟
این نوع مالکیت شامل آثار نویسندگان، هنرمندان و نرمافزارهای رایانهای است و حقوق مادی و غیرمادی پدید آورنده اثر را دربر میگیرد. به عبارتی، استفاده، تکثیر و انتشار اثر تنها با اجازه صاحب اثر امکانپذیر است.
مالکیت صنعتی چه مفهومی دارد؟
مالکیت صنعتی حقوق مربوط به اختراعات، طرحهای صنعتی، علائم تجاری و سایر نوآوریهای صنعتی را شامل میشود. هدف آن حمایت از خلاقیتهای صنعتی و ایجاد انگیزه برای نوآوری در تولید و تجارت است.
نمونههای مهم حقوق مالکیت صنعتی کدامند؟
موارد تحت حمایت مالکیت صنعتی شامل علائم تجاری، حق اختراع، مدلهای مصرفی، طرحهای صنعتی، نشانههای جغرافیایی، گونههای جدید گیاهی و اسرار تجاری است.
چرا حمایت قانونی از مالکیت معنوی اهمیت دارد؟
حمایت قانونی از مالکیت معنوی موجب تشویق به نوآوری و خلاقیت، حفظ سرمایهگذاری در آثار فکری، جلوگیری از استفاده غیرمجاز دیگران و جذب سرمایهگذاری خارجی میشود و در توسعه اقتصادی و رشد کسبوکار نقش اساسی دارد.
چه فرقی بین مالکیت معنوی و مالکیت سنتی وجود داره؟
مالکیت معنوی به دارایی های غیر مادی مثل ایده ها و نوآوری ها اشاره داره در حالی که مالکیت سنتی به دارایی های مادی و قابل لمس مثل خانه یا ماشین مربوط میشه.
چرا مالکیت فکری برای رشد اقتصادی مهمه؟
حقوق مالکیت فکری به افراد و شرکتها اجازه میده از خلاقیت و دانششون پول دربیارن که این موضوع باعث تشویق به نوآوری و در نتیجه رشد اقتصادی میشه.
یه مخترع تا چند سال میتونه از اختراعش استفاده کنه؟
یک مخترع میتونه تا ۲۰ سال از حق انحصاری اختراعش استفاده کنه و حتی اون رو به دیگری واگذار کنه.
چرا میگن اموال فکری به راحتی قابل سرقت و کپی هستن؟
چون تولید اولیه آثار فکری معمولا سخته ولی کپی کردن و تکثیر اونها به راحتی و با هزینه کم امکان پذیره به همین خاطر حمایت قانونی ازشون خیلی مهمه.
حقوق مالکیت ادبی و هنری شامل چه چیزهایی میشه؟
این حقوق شامل کتابها موسیقی آثار سینمایی و نرمافزارهای رایانهای میشه که بهشون کپی رایت هم میگن.
آیا یه طرح صنعتی مثل طرح یه جواهر هم شامل مالکیت فکری میشه؟
بله طرحهای صنعتی مثل جواهرات و وسایل الکترونیکی جزء حقوق مالکیت صنعتی محسوب میشن.
فرق بین مالکیت معنوی و مادی یک اثر چیه؟
مالکیت معنوی به جنبههای اعتباری یک اثر مثل نام پدیدآورنده مربوط میشه ولی مالکیت مادی به جنبههای مالی و سود و زیان اون اشاره داره.
نشانههای جغرافیایی تو حقوق مالکیت صنعتی چه نقشی دارن؟
نشانههای جغرافیایی برای مشخص کردن محصولاتی استفاده میشن که کیفیت و ویژگی های خاص اونها به منطقه جغرافیایی خاصی که در اون تولید میشن بستگی داره.
یه علامت تجاری برای اینکه ثبت بشه چه ویژگیهایی باید داشته باشه؟
علامت تجاری باید جدید باشه باعث گمراهی مشتری نشه و ابتکاری و دارای وجه تمایز باشه.
آیا حقوق مالکیت فکری با حوادث طبیعی مثل زلزله از بین میره؟
خیر چون موضوع مالکیت فکری غیر مادیه حوادث طبیعی نمیتونن اون رو از بین ببرن.