مالکیت معنوی
پیچیدگی نهادی حقوق بینالملل ورزش در زمینه حل و فصل اختلافات باعث سردرگمی میشود. در سالهای اخیر، این سردرگمی با محو شدن تفکیک بین ورزشکاران حرفهای و غیر حرفهای مضاعف شده است. به لحاظ تاریخی هر یک از گروههای ورزشکاران حرفهای و غیر حرفهای، رژیم حقوقی خود را ایجاد کرده است ولی این امر در حال تغییر است. برای مثال، نهضت المپیک ابتدا محدود به رقابت بین ورزشکاران غیر حرفهای بود، اکنون به نحو روز افزونی بر فعالیتهای ورزشی ورزشکاران حرفهای تاثیر گذار است. لذا بیش از همیشه از یک طرف تداخل اختیارات و تقارن صلاحیت بین نهادهای ملی و فدراسیونهای بینالمللی نظیر فیفا و از طرف دیگر بین کمیته بین المللی المپیک و کمیتههای ملی المپیک قواعدی را برای تعیین اولویت میطلبد. نقش دادگاههای ملی نیز در این فرایند مشکل آفرین است.
چالشهای نوین در حفاظت از مالکیت معنوی
تصمیم گیریهای سازمانی و حل و فصل اختلافات توسط نهادها در چارچوب حقوق بین الملل ورزش بیشتر از این که یک سلسله مراتب جامع را به تصویر بکشد، شبکههای از اختیارات را تشکیل میدهد. قواعد تعیین اولویت در راستای خطوط زیر توسعه یافته است:
نهادهای ملی
سازمانهای ورزش ملی دارای مسئولیت اولیه و اصلی جهت جلوگیری و حل و فصل اختلافات سازمانی و اختلافات میان دو طرف میدان بازی هستند و به همین ترتیب در اعمال مجازاتها صلاحیت دارند. اختلاف نظرها بین ورزشکاران و نهادهای ورزشی ذیربط آنان به طور نوعی از طریق آیین بازنگری مدیریتی داخلی توسط یک حاکمیت مستقل یا توسط روشی مرکب از هر دو شیوه فیصله مییابد. به طور کلی نهادهای ملی تابع قواعد فدراسیونهای ورزشی ذیربط خود با هر متغیری که ممکن است به موجب مقررات اجباری قوانین ملی تجویز شده باشد، هستند.
فدراسیونهای بین المللی
فدراسیونهای بینالمللی تصمیمات نهادهای ملی را در باره طیف گستردهای از مسائل مربوط به تخلفات میدان بازی و صلاحیت فردی ورزشکاران مورد بازنگری قرار میدهند. داوری، معمولا اختلافات بین فدراسیونهای بینالمللی و نهادهای ملی را حل و فصل میکند. عموما اختلافات ناظر بر صلاحیت بین فدراسیونهای بینالمللی و کمیتههای ملی المپیک، توسط خود کمیته بینالمللی المپیک یا دادگاه داوری ورزش حل و فصل میشوند. نتیجه تصمیمات، معمولا به نفع فدراسیونهای بینالمللی است . یک مثال، نظریه مشورتی دادگاه داوری ورزش است که تصمیمات کمیته ملی المپیک را در مورد دوپینگ ورزشکاران، تابع صلاحیت اولیه فدراسیونهای بینالمللی قرار داد. نهایتا قواعد منشور المپیک توافق دارند اما در چارچوب فرآیند کلی حقوق بینالملل ورزش، تا حدی معلوم نیست چه زمانی تصمیمات کمیته بین المللی المپیک، تصمیمات فدراسیون بینالمللی را کنار میزند.
کمیتههای ملی المپیک
کمیتههای ملی المپیک ممکن است در اختلافات ناظر بر شرکت ورزشکاران در رقابتهای تحریم شده دخالت کنند. گاهی قوانین ملی، صلاحیت انحصاری کمیتههای ملی المپیک را جهت تحریم یک رقابت بین المللی و تشخیص صلاحیت ورزشکاران برای ورود به رقابت میپذیرد. این قوانین گاهی صلاحیت قاعده گذاری کمیته ملی المپیک در زمینه موضوعات خاصی همانند مدت تمرین المپیک، انتخاب شرکت کنندگان و رقابتها را محدود میسازد. اختلافات ناظر و نهضت المپیک در ارتباط با کمیتههای سازمان دهی بازیهای المپیک معمولا با مشورت میان کمیته بین المللی المپیک و کمیتههای ملی المپیک ذیربط حل و فصل میشود.
کمیته بین المللی المپیک
کمیته بینالمللی المپیک به ابتکار خود، طیف گسترده از تصمیمات کمیتههای ملی المپیک را مورد بازنگری قرار میدهد. براساس قاعده شماره 28 منشور المپیک، کمیته بینالمللی المپیک، اختیار انحصاری کمیتههای ملی المپیک را جهت نمایندگی کشورهای خود در راستای اجرای تعهد خود مبنی بر اعزام ورزشکاران به رقابتهای تحریم شده به رسمیت میشناسد. ولی قاعده شماره 27 اختیار تعیین معیارهای صلاحیت و تعیین مسئولیت جهت کنترل فنی و راهبری ورزشهای خود به فدراسیونهای بینالمللی اعطا میکند. معهذا کمیته بینالمللی المپیک به عنوان داور نهایی اختلافات مربوط به نهضت المپیک اختیاراتی را برای خود محفوظ میدارد.
دادگاههای ملی
اقتدار حقوق بین الملل ورزش با وادار کردن دادگاههای ملی به شناسایی و اجرای قواعد و تصمیمات نهادهای ذیصلاح ملی و فدراسیونهای بینالمللی شکل گرفته است.
میانجی گری
با توسعه ورزش طی دهههای اخیر و تبدیل آن به یک صنعت بزرگ و پرمخاطب، شاهد پیچیدهتر شدن و نیز غامضتر شدن مباحث حقوقی مربوط به آن بودهایم. با توجه به شرایط و مقتضیات منحصر به فردی که عرصه ورزش دارا است، قواعد حقوقی ویژهای به آن تعلق گرفته است. که آن را در بسیاری از ابعاد، از دادگاهها و محاکم عمومی متمایز میسازد. وجود میانجیگری در محاکم ورزشی نوعی مزیت برای ورزش محسوب میگردد که طرفین مشکلات خود را از طریق آن و بدون حضور در مجامع رسمی دادگاهی، با منطق و عدالت میان خود حل و فصل مینمایند. از دیگر روشهای حل و فصل اختلافات ورزشی میتوان به داوری اشاره کرد.
سوالات متداول درمورد مالکیت معنوی
مالکیت معنوی در ورزش شامل چه مواردی میشود؟
مالکیت معنوی در ورزش شامل علائم تجاری، حق پخش، حق طراحی و اختراعات مرتبط با تجهیزات ورزشی و سایر آثار فکری مرتبط با فعالیتهای ورزشی است.
چالشهای حقوقی در مالکیت معنوی ورزش چیست؟
پیچیدگی نهادهای ورزشی بینالمللی و ملی، تداخل صلاحیتها و اختلاف در قوانین ملی و بینالمللی، از مهمترین چالشهای حقوقی در حفاظت از مالکیت معنوی ورزشکاران و فدراسیونها است.
نقش نهادهای ملی در حفاظت از مالکیت معنوی ورزش چیست؟
نهادهای ملی مسئول رسیدگی اولیه به اختلافات سازمانی و میان ورزشکاران هستند و اجرای مجازاتها و تضمین اجرای قوانین فدراسیونهای ورزشی ذیربط بر عهده آنهاست.
فدراسیونهای بینالمللی چگونه اختلافات را حل میکنند؟
فدراسیونهای بینالمللی، تصمیمات نهادهای ملی را بازنگری کرده و در موارد اختلاف بین فدراسیونها و کمیتههای ملی المپیک، داوری و کمیته بینالمللی المپیک وارد عمل میشوند.
کمیتههای ملی المپیک چه اختیاراتی دارند؟
کمیتههای ملی المپیک میتوانند در صلاحیت ورزشکاران و شرکت آنها در رقابتهای تحریم شده دخالت کنند و در برخی موارد قوانین ملی، صلاحیت قاعدهگذاری آنها را محدود میسازد.
کمیته بینالمللی المپیک چه نقشی در مالکیت معنوی ورزش دارد؟
کمیته بینالمللی المپیک، بازنگری تصمیمات کمیتههای ملی المپیک را انجام میدهد و به عنوان داور نهایی اختلافات نهضت المپیک، اختیارات گستردهای برای حفظ انسجام و حقوق ورزشکاران دارد.
دادگاههای ملی چه نقشی در حقوق بینالملل ورزش دارند؟
دادگاههای ملی موظف به شناسایی و اجرای قواعد و تصمیمات نهادهای ذیصلاح ملی و فدراسیونهای بینالمللی هستند و نقش حمایتی در اجرای مالکیت معنوی ورزش دارند.
میانجیگری در حل اختلافات ورزشی چه اهمیتی دارد؟
میانجیگری اجازه میدهد اختلافات ورزشی بدون حضور در مجامع رسمی دادگاهی و با منطق و عدالت حل شود و یکی از روشهای موثر حفاظت از حقوق مالکیت معنوی ورزشکاران و فدراسیونهاست.
من یه ورزشکارم که با فدراسیون ملی خودم به مشکل خوردم. اول باید به کجا مراجعه کنم؟
بر اساس رویه حقوق بینالملل ورزش، نهادهای ملی ورزشی دارای صلاحیت اولیه برای حل و فصل اختلافات سازمانی و اختلافات میان ورزشکاران هستند. بنابراین، ابتدا باید از طریق آییننامههای داخلی و فرایند بازنگری مدیریتی نهاد ملی خود برای حل مشکل اقدام کنید.
اگه فدراسیون ملی منو محروم کنه، میتونم به فدراسیون بین المللی شکایت کنم؟
بله، فدراسیونهای بینالمللی صلاحیت بازنگری در تصمیمات نهادهای ملی را دارند. اگر از تصمیم فدراسیون ملی خود ناراضی هستید، میتوانید از طریق آییننامههای داخلی و سپس به واسطه دادگاه داوری ورزش (CAS)، از فدراسیون بینالمللی مربوطه درخواست بازنگری کنید.
توی متن گفتین دادگاههای ملی نقش مشکلآفرینی دارن. چرا؟
نقش دادگاههای ملی در حقوق بینالملل ورزش به این دلیل مشکلآفرین است که قوانین بینالمللی ورزش تلاش میکنند تا صلاحیت اختصاصی نهادهای ورزشی را حفظ کنند و دخالت دادگاههای ملی در این روند را به حداقل برسانند. با این حال، در برخی موارد، دادگاههای ملی قوانین ملی خود را بر مقررات بینالمللی ورزشی ترجیح میدهند که این امر باعث تضاد و سردرگمی میشود.
فرق بین ورزشکار حرفهای و آماتور توی حل اختلافات ورزشی چیه؟
به لحاظ تاریخی، ورزشکاران حرفهای و غیرحرفهای رژیمهای حقوقی متفاوتی داشتهاند. اما در سالهای اخیر، با حرفهای شدن ورزش و محو شدن این تفکیک، تداخل اختیارات و صلاحیتها بین نهادهای مربوط به هر دو گروه افزایش یافته و این امر موجب پیچیدگی در روند حل و فصل اختلافات شده است.
کمیته ملی المپیک چه وظیفهای داره و چطور میتونه به یه ورزشکار کمک کنه؟
کمیتههای ملی المپیک در مسائل مربوط به شرکت ورزشکاران در رقابتهای تحریم شده و همچنین اعزام ورزشکاران به بازیهای المپیک نقش کلیدی ایفا میکنند. این کمیتهها گاهی صلاحیت انحصاری برای تأیید صلاحیت ورزشکاران جهت شرکت در رقابتها را دارند.
اگه یه ورزشکار متخلف از دوپینگ باشه، اول فدراسیون بین المللی باهاش برخورد میکنه یا کمیته ملی المپیک؟
بر اساس یک نظریه مشورتی دادگاه داوری ورزش که در متن به آن اشاره شده، در موارد مربوط به دوپینگ، صلاحیت اولیه با فدراسیونهای بینالمللی است. هرچند کمیتههای ملی المپیک نیز در این زمینه دخالت دارند، اما تصمیمات آنها تابع صلاحیت اولیه فدراسیونهای بینالمللی قرار میگیرد.
نقش کمیته بینالمللی المپیک تو حل اختلافات ورزشی چیه؟
کمیته بینالمللی المپیک به عنوان داور نهایی اختلافات مربوط به نهضت المپیک عمل میکند. این کمیته با استفاده از منشور المپیک و بر اساس اختیارات خود، میتواند تصمیمات کمیتههای ملی المپیک را بازنگری کرده و به حل و فصل اختلافات بپردازد.
یه ورزشکار چطور میتونه مطمئن بشه که دادگاه ملی از حقوقش در برابر یه فدراسیون دفاع میکنه؟
اقتدار حقوق بینالملل ورزش بر اساس وادار کردن دادگاههای ملی به شناسایی و اجرای قواعد و تصمیمات نهادهای ورزشی بینالمللی شکل گرفته است. در نتیجه، انتظار میرود که دادگاههای ملی در راستای حقوق بینالملل ورزشی عمل کرده و حقوق ورزشکاران را در چارچوب آن به رسمیت بشناسند و از آن دفاع کنند.
میانجیگری تو ورزش چه مزیتی داره؟
میانجیگری به طرفین اجازه میدهد که اختلافات خود را به صورت غیررسمی و خارج از فضای دادگاهها و محاکم عمومی حل و فصل کنند. این روش با توجه به ماهیت ورزش که نیاز به سرعت و عدالت دارد، به طرفین کمک میکند تا با منطق و عدالت، مشکلات خود را بدون پیچیدگیهای قضایی حل نمایند.
اگه کمیته بین المللی المپیک یه تصمیمی بگیره و با تصمیم فدراسیون بین المللی تضاد داشته باشه، کدوم اولویت داره؟
این تضاد در ساختار حقوق بینالملل ورزش به عنوان یک شبکه از اختیارات شناخته میشود. هرچند کمیته بینالمللی المپیک به عنوان داور نهایی شناخته شده است، اما در چارچوب کلی حقوق بینالملل ورزش، تعیین اولویت بین تصمیمات این دو نهاد به وضوح مشخص نیست و بستگی به مورد و شرایط خاص آن دارد.