افزایش و کاهش سرمایه در شرکت‌های سهامی

افزایش و کاهش سرمایه در شرکت‌های سهامی

مطابق با ماده 157 لایحه اصلاحیه قانون تجارت افزایش سرمایه در شرکت سهامی به دو شکل امکان‌پذیر است:

• افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام و صدور سهام جدید.
• در افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی چه اکثریتی لازم است.

حقوق سهامداران در فرآیند تغییر سرمایه

باید بین دو مورد تمایز قائل شد:

• مورد اول: هرگاه افزایش سرمایه از طریق بالابردن مبلغ اسمی، موجب ایجاد تعهد برای سهامداران شود، در این حالت به موجب ماده 159 لایحه اصلاحی قانون تجارت اتفاق آرا سهامداران شرط است. موجب ایجاد تعهد شود یعنی اینکه در شرکت، سود تقسیم شده یا اندوخته اختیاری وجود ندارد و سهامداران باید این مبلغ افزایش یافته را از حساب خود پرداخت نمایند.
• مورد دوم: هر گاه افزایش سرمایه از طریق بالابردن مبلغ اسمی، موجب ایجاد تعهد برای سهامداران نشود. یعنی مبلغ افزایش یافته، از محل سود تقسیم نشده و یا اندوخته اختیاری شرکت، برداشت شود، در این حالت اکثریت لازم همان است که در مجمع عمومی فوق العاده در مواد 84 و 85 گفته شده است.
  • در افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی، مبلغ افزایش یافته باید نقدا پرداخت شود.
  • در افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید، وجه سهام جدید به ترتیب زیر پرداخت می‌شود.

نحوه پرداخت در ماده 158 لایحه اصلاحی قانون تجارت بیان شده است:

• پرداخت نقدی بابت سهام جدید.
• تبدیل مطالبات حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید که شامل سه قسمت است:
  • تبدیل سود تقسیم نشده به سرمایه.
  • تبدیل اندوخته اختیاری و سرمایه.
  • تبدیل عواید حاصل از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه.
• تبدیل اوراق قرضه به سهام جدید.

هرگاه شرکت بخواهد سهام ‌جدیدی را به اشخاص ثالث بفروشد و به دلایلی حق تقدم سهامداران سابق را سلب نماید، سهام جدید به مبلغ واقعی فروخته می‌شود. مابه التفاوت مبلغ اسمی و مبلغ واقعی طبق ماده 160 لایحه اصلاحی قانون تجارت یا بین سهامداران تقسیم می‌شود یا بابت آن به سهامداران سابق، سهم داده می‌شود و یا به عنوان اندوخته ذخیره می‌شود. در هنگام تشکیل شرکت (هم در سهامی عام و هم در سهامی خاص) گفته شد، که آورده سهامداران می‌تواند هم آورده نقدی باشد و هم آورده غیر نقدی مثل کالا و ملک.

حال در هنگام افزایش سرمایه نیز می‌توان آورده غیر نقدی ارائه کرد؟

پاسخ به این سوال در شرکت‌های سهامی عام و خاص تفاوت دارد:

• در شرکت‌های سهامی خاص با توجه به منطق تبصره 1 ماده 158 لایحه اصلاحی قانون تجارت آورده می‌تواند ملک نیز باشد.
• با توجه به مفهوم مخالف همین تبصره، در شرکت‌های سهامی عام به هنگام افزایش سرمایه، آورده فقط باید پول باشد.

حق تقدم سهامداران سابق در افزایش سرمایه

سهامداران سابق شرکت به نسبت سهامی که مالک هستند در خرید سهام جدید حق تقدم دارند‌. حق تقدم سهامداران، قابل نقل و انتقال است. طبق ماده 166 و 167 لایحه اصلاحی قانون تجارت این حق نمی‌تواند کم‌تر از 60 روز باشد و مبدا آن روزی است که برای پذیره نویسی تعیین شده است. این حق، قابل سلب از سهامداران است مجمع صالح، مجمع عمومی فوق العاده بوده که اجازه افزایش سرمایه داده است. شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته شده‌اند، هم معامله سهام و هم نقل و انتقال حق تقدم در خرید سهام جدید آن‌ها باید از طریق کارگزاران بورس باشد.

چه مرجعی می‌تواند اجازه افزایش سرمایه را به هیأت مدیره بدهد

برعکس صدور اوراق قرضه که هم مجمع عمومی فوق العاده و هم اساسنامه می‌تواند به هیأت مدیره اجازه صدور اوراق قرضه را بدهد، در باب افزایش سرمایه، طبق ماده 162 لایحه اصلاحی قانون تجارت فقط مجمع عمومی فوق العاده می‌تواند به هیأت مدیره اجازه دهد که در مدت معین (که نباید از 5 سال تجاوز کند) اقدام به افزایش سرمایه نماید. طبق ماده 164 لایحه اصلاحی قانون تجارت، اساسنامه شرکت نمی‌تواند متضمن اختیاری برای هیأت مدیره در مورد افزایش سرمایه باشد.

کاهش سرمایه

کاهش اجباری سرمایه

کاهش اجباری سرمایه آن است که مستند به ماده 141 لایحه اصلاحی قانون تجارت به دلیل زیان‌های وارده، حداقل نصف سرمایه شرکت از بین رفته باشد که در این صورت به درخواست هیأت مدیره مجمع عمومی فوق العاده یا باید در مورد انحلال شرکت، تصمیم گیری کند و یا در مورد کاهش سرمایه، در غیر این صورت هر ذی نفعی می‌تواند انحلال شرکت را از دادگاه صالح بخواهد.

کاهش اختیاری سرمایه

کاهش اختیاری سرمایه آن است که درخواست هیأت مدیره، مجمع عمومی فوق العاده در خصوص کاهش سرمایه اتخاذ تصمیم نماید.

سوالات متداول درمورد افزایش و کاهش سرمایه در شرکت‌های سهامی