موارد بری شدن ضامن

موارد بری شدن ضامن

با وقوع عقد ضمان، ضامن در مقابل بستانکار مسئولیت می‌یابد و همین امر یک تضمین برای بستانکار است. ولی ضامن به دلایل مختلف از این مسئولیت بری می‌گردد. اوضاع و احوالی که باعث سقوط تعهد بدهکار اصلی شود، روی تعهد ضامن اثر می‌گذارد. افزون بر آن، وثیقه‌ بودن تعهد ضامن، موجب می‌گردد در موارد مختلفی، دین بر ذمه مدیون اصلی باقی بماند ولی مسئولیت ضامن ساقط گردد.

چالش‌های اثبات برائت ضامن در محاکم قضایی

با توجه به این ویژگی‌ها پاره‌ای از موارد مهم را که باعث سقوط ضمانت ضامن می‌شود مورد بحث قرار می‌دهیم.

• بری شدن بدهکار اصلی به علت اجرای تعهد: هنگامی که دین توسط بدهکار به بستانکار پرداخت شود، ذمه بدهکار بری می‌شود و دیگر موضوع و هدف از عقد زمان پایان می‌پذیرد. بنابراین پرداخت بدهی و هر آنچه در حکم پرداخت یا انجام تعهد است باعث بری شدن ضامن نیز است.
• ابراء بدهکار اصلی به وسیله بستانکار: هنگامی که بستانکار و بدهکار اصلی را ابرا می‌کند، ضامن نیست که تعهد او تبعی است، بری می‌شود. همچنین در موردی که بستانکار و بدهکار، تعهد اولیه را تبدیل به تعهد جدیدی می‌کنند، تعهد قبلی ساقط می‌گردد. در این مورد نیز ضامن بری می‌شود مگر اینکه در قرارداد عدم برائت ضامن تصریح شود، (ماده 293 قانون مدنی).
• بری شدن ضامن به علت نقض قرارداد به وسیله بستانکار: در موردی که بستانکار، قرارداد مبنای ضمان را نقض می‌کند، بدهکار اصلی که طرف قرارداد است بری می‌شود و ضامن نیز دیگر نباید بر‌اساس قراردادی که بستانکار آن را نقض کرده است، مسئولیتی در مقابل بستانکار داشته باشد.
• خودداری بستانکار از دریافت طلب از ضامن: بر طبق ماده 409 قانون تجارت، باحال شدن دین، ضامن میتواند بستانکار را به دریافت طلب، ملزم سازد، هر چند که ضمان موجل بوده و زمان پرداختن نرسیده باشد. ماده 410 قانون تجارت نیز ضمانت اجرا در خصوص خودداری بستانکار از دریافت طلب را مقرر ساخته و خودداری بستانکار از دریافت طلب را فورا و به خودی خود موجب بری شدن ضامن دانسته است.
• بستانکار از تسلیم وثایق دین خودداری نماید: قبول تعهد از طرف ضامن هرچند به قصد ارفاق و کمک به بدهکار اصلی است، اما رایگان نیست. زمان عقد معوض است. ضامن با پرداخت دین، جانشین بستانکار می‌شود و باید بتواند به طور موثر طلب خود را از بدهکار اصلی دریافت کند. تسلیم وثایق دین به ضامن، شرط اصلی فراهم شدن موجبات این جانشینی است‌. در این صورت هرگاه بستانکار از تسلیم وثیقه به ضامن خودداری کند، حق جانشینی ضامن به خطر می‌افتد. همین امر باعث شده است که ماده 410 قانون تجارت امتناع بستانکار از تسلیم وثیقه به ضامن را در صورتی که دین با وثیقه باشد، موجب بری شدن فوری ضامن بداند.
• حق ضامن نسبت به وثایق دین: ضامن با پرداخت دین، از امتیاز جانشینی بستانکار برخوردار می‌شود. این جانشینی شامل بهره گیری ضامن از وثایق دین است که به بدهکار اصلی تعلق دارد. بنابراین با پرداخت بدهی، ضامن حق دارد این وثایق را در اختیار گیرد تا برتری او در استیفای طلب نسبت به سایر بستانکاران بدهکار اصلی، حفظ گردد. ماده 411 قانون تجارت حق ضامن نسبت به وثایق را به طور کل به رسمیت شناخته است.