شرایط منع اشتغال زوجه
امروزه افراد با مشکلات اقتصادی بسیاری مواجه هستند. با پایین آمدن ارزش پول کشور و عدم ثبات قیمتها، علاوه بر مردان بسیاری از خانمها نیز شاغل میباشند تا از این طریق بتوانند بخشی از هزینهها و مشکلات خود و یا زندگی مشترک را برطرف سازند. از این رو اکثر خانمها شاغل بودن را به خانه داری ترجیح میدهند. اما گاهی ممکن است اشتغال خانم مشکلاتی را در زندگی مشترک او به وجود آورد. مطابق با اصل 28 قانون اساسی این حق برای افراد پیش بینی شده تا شغلی که بدان مایل بوده و خلاف اسلام، حقوق دیگران و مصالح عمومی نیست را برگزیده و به آن اشتغال داشته باشند. اما قانون مدنی این اصل را با استثنائاتی روبه رو ساخته که عدم اشتغال زن را توسط همسر او به دنبال دارد (در صورت احراز وجود شرایطی).
نقش دادگاه در بررسی منع اشتغال زوجه
موارد منع اشتغال زوجه
ماده 1117 قانون مدنی این اختیار را به مرد میدهد تا در برخی موارد خاص بتواند مانع از اشتغال همسر خود شود. مطابق با ماده مزبور در مواردی که شغل یا حرفهی زن منافی مصالح خانوادگی و یا حیثیت مرد یا خود زن باشد، مرد میتواند همسر خود را از اشتغال منع نماید. شایان ذکر است که قانون این حق را برای زن نیز در نظر گرفته است. یعنی در مواردی که حرفهی مرد منافی مصالح خانوادگی باشد زن نیز میتواند همسر خود را از اشتغال منع نماید. دادگاه نیز در صورتی حکم به منع اشتغال مرد میدهد که مشکلی در امر معیشت خانواده ایجاد نشود. تشخیص این موضوع که چه شغلی منافی مصلحت خانواده است، بسته به عرف و منافات خانوادهها، با یکدیگر متفاوت است. از این رو قاضی رسیدگی کننده صلاحیت تشخیص چنین امری را خواهد داشت.
برخی از موارد شغل منافی مصلحت به شرح ذیل است:
- حرفهای که اشتغال به آن مستلزم انجام امری غیر قانونی یا حرام باشد.
- حرفهای که از نظر شرع برای شان انسان مناسب نمی باشد.
نکته: در صورتی که اشتتغال زوجه ضمن عقد ازدواج و یا عقد لازم دیگری شرط شده باشد، شوهر نمیتواند مانع از اشتغال همسر خود شود (دست کم تا زمان اتمام قرارداد کار زوجه). البته در صورتی که شغل او منافی مصلحت خانوادگی باشد، شوهر میتواند به حکم دادگاه مانع از اشتغال همسرش شود.
نکته: در صورتی که زن به واسطه شغل خود (اشتغال در منزل یا خارج از منزل) قادر به تمکین از شوهر خود نباشد، علاوه بر عدم استحقاق نفقه، مرد میتواند او را از شغل وی باز دارد.
مرد در چه مواردی قادر به ممانعت از اشتغال زن است؟
در صورتی که مرد پیش از ازدواج نسبت به اشتغال زن آگاهی داشته و یا این موضوع ضمن عقدی شرط شده و مرد آن را پذیرفته باشد، نمیتواند زوجه را از اشتغال باز دارد. مگر در مواردی که ذیلا به برسی آن خواهیم پرداخت.
- در مواردی که صلاح خانواده پس از عقد نکاح، تغییر نموده و متضاد با اشتغال زن باشد. به عنوان مثال ساعات کاری مرد پیش از عقد نکاح به گونهای بوده که نبود زن را در خانه جبران مینمود در واقع قادر به جبران نبودن زن در خانه بوده اما پس از عقد مشغله کاری زیاد اجازهی رسیدگی به امور را نداده و حضور زن در این شرایط الزامی باشد.
- در مواردی که عناصری حیثیتی از جمله وضعیت اقتصادی، تحصیلات و جایگاه اجتماعی، پس از عقد تغییر کرده و مخالف با حیثیات مرد و یا زن باشد.
تشخیص منافات استغال زوجه
مرد به تنهایی نمیتواند با مراجعه به محل کار همسر خود درخواست منع اشتغال او را داشته باشد. مرد میبایست از طریق دادگاه دادخواستی را مبنی بر عدم اشتغال زوجه مطرح کرده و پس از صدور حکم آن را به محل کار زن برده و مانع از اشتغال او گردد. در واقع مرد نمیتواند به صرف ادعایی که دارد مانع از اشتغال همسرش شود. بدیهی است که اگر شغل زن منافی مصالح خانوادگی و حیثیت خود و همسرش نباشد، مرد قادر به منع کردن او از اشتغال نمیباشد.
چه ملاک هایی برای تشخیص مشاغل منافی حیثیت یا مصالح وجود دارد؟
- شرایط زندگی.
- وضع اجتماعی زن و مرد.
- سطح خانواده زوجین.
- موقعیت اجتماعی، اقتصادی و یا مذهبی زوجین.
سوالات متداول درمورد شرایط منع اشتغال زوجه
آیا زن حق اشتغال دارد؟
بله. طبق اصل 28 قانون اساسی هر فرد میتواند شغلی را انتخاب کند که مخالف اسلام، حقوق دیگران و مصالح عمومی نباشد. اما این حق در قانون مدنی با استثنائاتی روبهرو شده است.
شوهر در چه شرایطی میتواند مانع اشتغال همسر خود شود؟
مطابق ماده 1117 قانون مدنی، اگر شغل زن منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت مرد یا زن باشد، شوهر میتواند مانع از اشتغال او شود. البته تشخیص این موضوع بر عهده دادگاه است.
اگر شغل زن ضمن عقد ازدواج شرط شده باشد، آیا شوهر میتواند مانع شود؟
خیر. اگر اشتغال زن در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگری شرط شده باشد، شوهر نمیتواند مانع کار او شود مگر اینکه شغل او منافی مصلحت خانوادگی تشخیص داده شود.
آیا زن هم میتواند مانع اشتغال همسر خود شود؟
بله. قانون این حق را برای زن نیز در نظر گرفته است. اگر شغل مرد منافی مصالح خانوادگی باشد، زن میتواند از دادگاه تقاضای منع اشتغال همسرش را داشته باشد.
ملاک تشخیص مشاغل منافی مصالح خانوادگی چیست؟
تشخیص با دادگاه است و معیارهایی مانند شرایط زندگی، سطح اجتماعی، وضعیت اقتصادی، جایگاه مذهبی و فرهنگی زوجین در نظر گرفته میشود.
آیا مرد بدون مراجعه به دادگاه میتواند همسر خود را از اشتغال منع کند؟
خیر. مرد باید دادخواستی در دادگاه مطرح کند و پس از صدور حکم، آن را به محل کار زن ارائه دهد. صرف ادعای مرد برای منع اشتغال کافی نیست.
مرد میتونه به صورت خودسرانه و بدون حکم دادگاه جلوی کار کردن همسرش رو بگیره؟
خیر، مرد به تنهایی و صرفا با ادعای خود نمیتواند مانع از اشتغال همسرش شود. مرد باید از طریق دادگاه دادخواستی مبنی بر منع اشتغال زوجه مطرح کرده و تنها پس از صدور حکم قضایی، قادر به ممانعت از اشتغال همسر خود خواهد بود.
اگه شغل خانمم باعث بشه که نتونه به امور خونه رسیدگی کنه، میتونم از کار کردن منعش کنم؟
بله، در صورتی که اشتغال زن در داخل یا خارج از منزل موجب عدم تمکین او از شوهر شود، علاوه بر اینکه حق دریافت نفقه را از دست میدهد، مرد نیز میتواند به حکم دادگاه او را از شغل خود باز دارد.
اگه قبل از ازدواج به شغل خانمم راضی بودم، بازم میتونم بعد از ازدواج بگم دیگه سر کار نرو؟
خیر، اگر مرد پیش از ازدواج از اشتغال زن اگاهی داشته یا این موضوع در عقد ازدواج شرط شده و او ان را پذیرفته باشد، نمیتواند مانع از اشتغال وی شود. مگر اینکه پس از عقد، شغل زن منافی با مصالح جدید خانواده تشخیص داده شود.
اگه کار کردن من برای خانواده مشکل درست کنه، خانمم هم میتونه مانع از کار کردنم بشه؟
بله، مطابق قانون مدنی، اگر حرفه مرد منافی مصالح خانوادگی باشد، زن نیز میتواند با مراجعه به دادگاه، همسر خود را از اشتغال منع نماید.
چه ملاکهایی برای تشخیص اینکه یه شغل منافی با حیثیت خانواده است وجود داره؟
تشخیص اینکه یک شغل منافی با حیثیت یا مصالح خانواده است، بر اساس شرایط زندگی، موقعیت اجتماعی، اقتصادی و مذهبی زوجین صورت میگیرد. قاضی رسیدگی کننده با توجه به این ملاکها، در مورد هر پرونده به صورت جداگانه تصمیم میگیرد.
اگه شغل خانمم از نظر شرعی مناسب نباشه میتونم جلوی کار کردنش رو بگیرم؟
بله، مشاغلی که از نظر شرع و عرف برای شان انسان مناسب نیستند یا مستلزم انجام امری غیر قانونی یا حرام باشند، از جمله موارد منافی حیثیت محسوب میشوند و مرد میتواند با طرح دعوا در دادگاه، از اشتغال زن به ان حرفه ممانعت به عمل اورد.
اگه شغل همسرم با وضعیت اقتصادی جدید ما سازگار نباشه میتونم بگم سر کار نرو؟
بله، در صورتی که وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده پس از ازدواج تغییر کرده و شغل زن با حیثیات جدید خانواده منافات داشته باشد، مرد میتواند از طریق دادگاه مانع از اشتغال همسرش شود.
من میخواستم برای خانمم شرط ضمن عقد بذارم که بتونه سر کار بره، این شرط قابل تغییره؟
شرط اشتغال زوجه در ضمن عقد ازدواج، یک شرط لازم و معتبر است که مرد را از منع اشتغال همسرش باز میدارد. تنها در صورتی که دادگاه تشخیص دهد شغل زن با مصالح خانوادگی منافات دارد، این شرط قابل تغییر و فسخ خواهد بود.
یعنی اگه زنی نفقه نخواد میتونه هرکاری که خواست انجام بده؟
خیر، رابطه نفقه و اشتغال یک طرفه نیست. در صورتی که اشتغال زن باعث عدم تمکین او شود، حق نفقه از او سلب میشود و همچنین مرد میتواند با حکم دادگاه، وی را از اشتغال منع کند.
من به شغل خانمم مشکوکم ولی نمیدونم دقیقا چیه، میتونم بگم سر کار نرو تا بفهمم؟
خیر، مرد تنها بر اساس شک و گمان نمیتواند همسرش را از اشتغال منع کند. ممانعت از اشتغال تنها در صورتی ممکن است که شغل زن به صورت واضح و اثبات شده منافی با مصالح خانوادگی یا حیثیات او یا همسرش باشد و دادگاه نیز این موضوع را تایید کند.