قرارداد فروش الکترونیک
قالب اصلی توافقات در رابطه تاجر با مصرف کننده قرارداد فروش است. ماده 14 قانون اعتمادسازی در اقتصاد دیجیتالی سال 2004 فرانسه فروش از راه دور را مطرح کرده که از مدت‌ها پیش شناخته شده است. در این زمینه می‌توان از فروش مکاتبه‌ای، خرید تلویزیونی، خرید‌های تلفنی و خرید از طریق مینی تل نام برد. برای اینکه شیوه فروش از راه دور شکل بگیرد کافی است که دو طرف قرارداد به طور همزمان در یک محل حضور نداشته باشند. زمانی پرسش مطرح بود که آیا فروش ازرا اینترنت می‌تواند به بازاریابی در محل تشبیه شود؟ هر چند هدف از چنین تشبیهی جستجوی راهی برای تقویت حمایت از مصرف کننده بود، ولی این دیدگاه به نفع نهاد فروش از راه دور گذاشته شد.
در شبکه‌های اینترنتی از آنچه که فقط شکل خاصی از فروش سنتی بود یک روش اساسی برای تجارت الکترونیک بنا گذاشته شد. دستورالعمل اروپایی راجع به حمایت از مصرف کنندگان در زمینه قراردادهای از راه دور سال 1997 پایه‌های چارچوب مدرن برای فروش از راه دور را بنیان نهاد است. این دستورالعمل با دستور مورخ 23 اوت سال 2001 مبنای مقررات فرانسوی قرار گرفت و قانون مصرف کننده را در جهت سازماندهی حمایت هم در زمینه فروش و هم ارائه خدمات اصلاح کرد.
مفهوم و ارکان حقوقی قرارداد فروش الکترونیک
رویارویی حرفهای / مصرف کننده
این رویارویی در ماده 15 قانون اعتماد سازی در اقتصاد دیجیتالی سال 2004 فرانسه، که ماده 3-20-120 قانون مصرف کننده آن کشور را اصلاح کرد، ملاحظه میشود. از آنجا که شخص حرفهای در یک بخش اقتصادی می‌تواند به یک مصرف کننده ساده تمام عیار در یک بخش دیگر تبدیل شود (به عنوان مثال خرید یک رایانه توسط یک کتابفروش) رویارویی در مورد بحث نیاز به توضیح دارد. به ویژه این پرسش مطرح است که آیا یک حرفهای در بخش اقتصادی را که کالا یا خدمات مورد مطالعه از آن سرچشمه می‌گیرد می‌توان در مقوله مصرف کننده وارد کرد؟ پاسخ مثبت را می‌توان از دستورالعمل اروپایی سال 1997 هفت استنباط کرد که براساس آن مصرف کننده هر شخص حقیقی است که در قراردادهای ناشی از این دستورالعمل مصرفی را تعقیب میکند که در قلمرو فعالیت حرفهای وی نمی‌گنجد. از این رو، همین که شخص در چارچوب قرارداد تجارت الکترونیکی از چنین ویژگی برخوردار باشد به عنوان مصرف کننده علاوه بر بهره مندی از مقررات حقوق عام مصرف کننده از حمایت‌های اعطا شده توسط مواد 16-121 تا 10-20-121 قانون مصرف کننده بهره مند خواهد شد. به هر صورت، برای آن که مصرف کننده نتواند از حق انصراف خود بهره برداری کند قاعده این است طرف حرفهای اطلاعات ضروری مرتبط با قرارداد را در هر لحظه از روند تشکیل قرارداد به مصرف کننده منتقل کند.
اطلاعات مرتبط با هویت فروشنده
فروشنده که به تجارت الکترونیکی می‌پردازد مسئولیت سنگینی از حیث اطلاعات بر دوش دارد زیرا در زمان قرارداد، خریدار کالای مورد علاقه خود را از نزدیک نمی‌بیند؛ کالا صرفا به صورت مجازی، که در بهترین حالت سه بعدی است به او نشان داده میشود. ماده 19 قانون اعتمادسازی در اقتصاد دیجیتالی مصوب سال 2004 فرانسه فروشنده را به ارائه اطلاعات زیر مکلف میکند:
- اگر فروشنده شخص حقیقی است نام و نام خانوادگی او و اگر شخص حقوقی است، عنوان و قالب آن.
- نشانی محل استقرار، نشانی پست الکترونیک، همینطور شماره تلفن فروشنده.
- در صورتی که فروشنده مکلف به رعایت تشریفات ثبت در دفتر ثبت تجارتی یا در دفتر ثبت شرکت یا در فهرست مشاغل است، شماره ثبت، میزان سرمایه و نشانی مرکز اصلی آن.
- چنانچه فروشنده مکلف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده است و در اجرای این قانون عمومی مالیات دارای شماره فردی است، ارائه این شماره فردی شناسایی.
- اگر فعالیت نیاز به مجوز خاصی دارد، نام و نشانی مقامات ای که این مجوز را صادر کردند.
- در صورتی که عضو حرفه دارای مقررات خاص است، ارجاع به قواعد حرفهای قابل اعمال، عنوان حرفه‌اش، دولت عضو اتحادیه اروپا که مجوز را اعطا کرده، همچنین نام نظام یا سازمان حرفهای که اسم وی در آن ثبت شده است.
- به علاوه، تاییدیه کتبی این اطلاعات باید حداکثر زمان تحویل کالا به خریدار ارسال شود.
حق انصراف
مشتری ناراضی زمانی می‌تواند حق انصراف خود اول خود را اعمال کند که کالای خریداری شده نقصی نیافته باشد، فاکتور خرید در اختیار او باشد و موارد انصراف با شرایط کلی فروش که مورد قبول مشتری قرار گرفته مغایرت نداشته باشد. اصل حق انصراف در ماده 20 و 121 قانون مصرف کننده فرانسه به رسمیت شناخته شده است. به موجب این ماده، خریدار هفت روز مهلت دارد تا حق انصراف خود را اعمال کند. در صورتی که اطلاعات پیش قراردادی به خریدار منتقل نشده باشد، این مهلت به سه ماه افزایش خواهد یافت. در مورد برخی کالاها که می‌توان حدس زد استفاده کننده درصدد حفظ آن است (مثل بیشتر خدمات غیر مادی که قبلا انجام شدهاند).
سوالات متداول درمورد قرارداد فروش الکترونیک
قرارداد فروش الکترونیک چیست؟
قرارداد فروش الکترونیک توافقی است میان فروشنده و خریدار که از طریق اینترنت یا شبکه‌های الکترونیکی منعقد میشود و کالا یا خدمات بدون حضور فیزیکی طرفین فروخته میشود. این قراردادها نوعی از فروش از راه دور هستند و تحت قوانین حمایت از مصرفکننده قرار دارند.
چه کسانی در قرارداد فروش الکترونیک مصرفکننده محسوب میشوند؟
مصرفکننده هر شخص حقیقی است که کالای خریداری شده یا خدمات را برای مصرف شخصی خود و خارج از چارچوب فعالیت حرفهای یا تجاری خود تهیه میکند. حتی اگر شخص در زمینه اقتصادی فعال باشد، زمانی که خرید خارج از فعالیت حرفهای انجام شود، مصرفکننده محسوب میشود.
فروشنده در فروش الکترونیک چه اطلاعاتی باید ارائه دهد؟
فروشنده باید اطلاعات هویتی و محل استقرار، شماره تماس، ایمیل، شماره ثبت تجاری، میزان سرمایه، شماره مالیاتی، مجوزهای لازم و ارجاع به قواعد حرفهای مربوطه را ارائه دهد. این اطلاعات باید قبل از تحویل کالا به خریدار ارائه شود.
حق انصراف در قرارداد فروش الکترونیک چگونه اعمال میشود؟
خریدار هفت روز مهلت دارد تا از خرید خود صرف نظر کند، مشروط بر اینکه کالا نقص نداشته باشد و فاکتور خرید در اختیار او باشد. اگر اطلاعات پیش قراردادی به خریدار منتقل نشده باشد، این مهلت به سه ماه افزایش می‌یابد.
آیا تمامی کالاها شامل حق انصراف میشوند؟
خیر، برخی کالاها مانند خدمات غیرمادی که قبلاً انجام شدهاند یا کالاهایی که امکان بازگرداندن آنها به دلیل استفاده محدود نیست، مشمول حق انصراف نمیشوند.
چگونه قرارداد فروش الکترونیک از فروش سنتی متفاوت است؟
در فروش الکترونیک، خریدار و فروشنده به طور همزمان در یک مکان حضور ندارند و قرارداد بر بستر اینترنت یا شبکه‌های الکترونیکی منعقد میشود. این تفاوت، الزامات بیشتری برای اطلاع‌رسانی و حمایت از مصرفکننده ایجاد میکند.
من آنلاین یه وسیله خریدم ولی به دستم نرسیده. الان باید برم شکایت کنم؟
در صورت عدم دریافت کالا، پیش از هر اقدام حقوقی، ابتدا باید با فروشنده تماس گرفته و وضعیت ارسال را پیگیری کنید. اگر فروشنده پاسخگو نبود یا کالا را ارسال نکرد، می‌توانید با ارائه مدارک خرید، از طریق مراجع قانونی مانند اتحادیه‌های صنفی یا مراجع قضایی اقدام به طرح دعوا نمایید.
اگه یه محصولی رو اینترنتی خریدم و خوشم نیومد، می‌تونم پسش بدم؟
بله، طبق قوانین مربوط به قراردادهای فروش الکترونیک، مشتری دارای “حق انصراف” است که به او اجازه می‌دهد ظرف مدت معینی، معمولاً هفت روز، از خرید خود انصراف دهد. البته این حق در مورد برخی کالاها و خدمات خاص محدودیت‌هایی دارد.
از یه سایت خرید کردم ولی هیچ اطلاعاتی از فروشنده پیدا نکردم، این درسته؟
خیر، طبق قوانین، فروشنده در تجارت الکترونیک موظف است اطلاعات کامل هویتی خود شامل نام، آدرس، شماره تماس و در صورت لزوم شماره ثبت را به صورت شفاف در سایت خود درج کند. عدم ارائه این اطلاعات تخلف محسوب میشود.
من یه کتابفروشم و یه کامپیوتر برای مغازه‌ام خریدم. الان اگه ازش راضی نباشم، می‌تونم از حق انصراف استفاده کنم؟
بله، حتی اگر شما یک فرد حرفهای باشید، در صورتی که کالای خریداری شده (کامپیوتر) ارتباطی به حوزه فعالیت حرفهای شما (کتابفروشی) نداشته باشد، به عنوان یک مصرفکننده محسوب می‌شوید و می‌توانید از حقوق مربوط به مصرف‌کنندگان، از جمله حق انصراف، بهره‌مند شوید.
فروشنده یه کالایی رو اینترنتی به من نشون داده ولی اون چیزی که فرستاده با عکسش فرق داره، چیکار کنم؟
اگر کالای تحویل داده شده با مشخصات یا تصویر ارائه شده در سایت تفاوت اساسی داشته باشد، این موضوع می‌تواند به عنوان نقض تعهدات فروشنده تلقی شود. شما می‌توانید با استناد به این مغایرت، درخواست فسخ قرارداد و بازگرداندن کالا را داشته باشید.
اگه فروشنده اطلاعات کامل رو نداده باشه، مهلت انصراف من بیشتر میشه؟
بله، طبق قوانین، اگر فروشنده اطلاعات پیش‌قراردادی ضروری را به درستی و به موقع به شما ارائه نکرده باشد، مهلت قانونی برای اعمال حق انصراف شما ممکن است تا سه ماه افزایش یابد.
یه سایت از من پول رو گرفته ولی بعدش پیام داده که کالایی که می‌خواستم رو تموم کرده، می‌تونم شکایت کنم؟
بله، دریافت وجه از مشتری و سپس اعلام موجود نبودن کالا، می‌تواند تخلف محسوب شود. در این شرایط شما حق دارید پول خود را به صورت کامل پس بگیرید و در صورت عدم همکاری فروشنده، می‌توانید از طریق مراجع قضایی اقدام به طرح دعوا کنید.
یه سایت شرط گذاشته که اگه محصول رو باز کنم، حق پس دادن ندارم. این شرط قانونیه؟
خیر، چنین شرطی می‌تواند با حق قانونی انصراف مصرفکننده در تضاد باشد. اگر باز کردن کالا برای بررسی آن ضروری باشد، این شرط نمی‌تواند مانع از اعمال حق انصراف شما شود. البته برخی کالاها به دلیل شرایط بهداشتی یا ماهیت خاص خود از این قاعده مستثنی هستند.
اگه یه خدمات غیرمادی رو از طریق اینترنت خریدم و استفاده کردم، می تونم بعدش انصراف بدم؟
خیر، حق انصراف معمولا در مورد خدماتی که به صورت کامل ارائه شدهاند یا کالاهایی که ماهیت غیرمادی دارند و پس از استفاده قابل بازگشت نیستند، اعمال نمی‌شود. برای مثال، خرید یک نرم‌افزار که بلافاصله دانلود و نصب شده است.
اگه سایت فروشنده، من رو به یه سایت دیگه منتقل کنه و از اونجا خرید کنم، مسئولیت با کیه؟
مسئولیت اصلی بر عهده سایتی است که قرارداد فروش را با شما منعقد کرده و وجه را از شما دریافت نموده است. با این حال، باید به دقت بررسی کنید که قرارداد فروش نهایی با کدام فروشنده منعقد شده است، زیرا مسئولیت ممکن است به فروشنده نهایی منتقل شود.