اعاده دادرسی کیفری
اعاده به معنی از سر گرفتن، دوباره، بازگشت و دادرسی؛ عبارت از رسیدگی، محاکمه کردن است. اعاده دادرسی یعنی مجدد و دوباره رسیدگی کردن و از سر گرفتن یک دعوای کیفری که منتهی به حکم قطعی شده به استناد یک یا چند جهت از جهات مصرح قانونی با موافقت دیوان عالی کشور در یکی از شعب هم عرض به تقاضای محکوم علیه، دادستان کل کشور و یا دادستان مجری حکم را اعاده دادرسی در امور کیفری گویند. به عبارت دیگر به اعاده دادرسی یکی از طرق فوق العاده رسیدگی به اعتراض نسبت به احکام قطعیت یافته بنابر درخواست محکوم علیه یا نماینده قانونی او یا دادستان کل کشور و دادستان مجری حکم است. همچنین گفته شده اعاده دادرسی عبارت از رسیدگی مجدد ماهوی نسبت به احکام قطعی دادگاهها بنابر یک یا چند جهت مقرر قانونی است.
بررسی آرای وحدت رویه و نظرات دکترین درباره اعاده دادرسی
انواع اعاده دادرسی در امور کیفری
از حیث متقاضیان
به استناد ماده 475 قانون آیین دادرسی کیفری:
- محکوم علیه یا وکیل یا نماینده قانونی او و در صورت فوت یا غیبت محکوم علیه، همسر و وارث قانونی و وسیع و حق درخواست اعاده دادرسی دارند.
- دادستان کل کشور.
- دادستان مجری حکم.
بنابراین از جهت اعاده دادرسی در امور کیفری به سه دسته تقسیم میگردد.
از حیث انطباق با جهات قانونی یا موازین شرعی
اعاده دادرسی از این حیث به دو دسته تقسیم میشود:
- اعاده دادرسی کیفری موضوع ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری که فقط در خصوص احکام قطعی و بنابر یک یا چند مورد از جهات هفتگانه مذکور در ماده مزبور قابل درخواست و مقید به مصلحت میباشد.
- اعاده دادرسی کیفری خلاف بین شرع موضوع ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری که شامل رای اعم از حکم و قرار است و مقید به زمان نمیباشد و مبتنی بر تشخیص رئیس قوه قضاییه میباشد.
از حیث زمان
- قبل اجرای حکم.
- بعد از اجرای حکم (حکم آنی – حکم مستمر).
از حیث عام و خاص
- اعاده دادرسی عام موضوع مواد 272 قانون آیین دادرسی کیفری 1378 و 474 قانون آیین دادرسی کیفری 1392.
- اعاده دادرسی خاص موضوع ماده 18 قانون اختیارات رئیس قوه و ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 این نوع اعاده دادرسی را اعاده دادرسی خواص نیز به صورت کنایه گفته شده است.
ترتیب درخواست اعاده دادرسی
درخواست اعاده دادرسی توسط شخص محکوم علیه یا وکیل یا قائم مقام قانونی او به پیوست دادنامه موضوع اعاده دادرسی (بدوی و تجدید نظر) بالایی حاکی از جهات و دلایل درخواست به قسمت اداری مربوط به دیوان عالی کشور واقع در ضلع شمال شرقی کاخ دادگستری تبدیل میشود. ابتدا مدارک و مستندات توسط کارشناسان مربوطه بررسی اولیه میشود، چنانچه مدارک و مستندات کافی باشد با ذکر سابقه ثبت و به نظر معاونت ارجاع دیوان عالی کشور ارسال میدارند، اداره مربوطه رسیدی مشتمل بر تاریخ و ساعت وصول درخواست، شماره پرونده و شماره رمز و طریقه ورود به سایت www.adliran.ir جهت اطلاع از آخرین وضعیت پرونده به متقاضی تسلیم میدارند. با ارجاع پرونده به یکی از چند شعب مشخص شده برای رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی، مرجع یاد شده پس از احراز انطباق درخواست با یکی از موارد مندرج در ماده 272 قانون آیین دادرسی کیفری با قبول و پذیرش درخواست اعاده دادرسی، رسیدگی مجدد را به دادگاه هم عرض صادرکننده حکم قطعی ارجاع مینماید.
وظیفه شعبه دیوان عالی کشور پس از ارجاع درخواست اعاده دادرسی
- تعیین وقت نظارت و مطالبه پرونده استنادی یا گزارش پرونده.
- در صورتی که درخواست رسیدگی خارج از نوبت شود با احراز شرایط نسبت به رد یا قبول تقاضای رسیدگی خارج از نوبت اقدام نماید.
- پرونده به یکی از اعضا هیأت شعبه به عنوان عضو ممیز ارجاع تا گزارش کامل تهیه شود.
- در جلسه شور، گزارش و لایحه درخواست اعاده دادرسی و جهات استنادی بررسی و نهایتا با درخواست اعاده دادرسی موافقت و قرار قبولی یا رد اعاده دادرسی صادر گردد.
- با تجویز اعاده دادرسی، رسیدگی مجدد را به دادگاه هم عرض دادگاه صادرکننده حکم قطعی، ارجاع نماید.
سوالات متداول درمورد اعاده دادرسی کیفری
اعاده دادرسی کیفری چیست؟
اعاده دادرسی کیفری به معنای رسیدگی مجدد و از سر گرفتن یک پرونده کیفری است که منتهی به حکم قطعی شده، به استناد یک یا چند جهت قانونی با موافقت دیوان عالی کشور انجام میشود.
چه کسانی حق درخواست اعاده دادرسی دارند؟
مطابق ماده 475 قانون آیین دادرسی کیفری، محکوم علیه یا وکیل/نماینده قانونی او، دادستان کل کشور و دادستان مجری حکم میتوانند درخواست اعاده دادرسی بدهند.
انواع اعاده دادرسی کیفری کداماند؟
از نظر جهات قانونی و شرعی، اعاده دادرسی شامل دو دسته است: 1. موضوع ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری (محدود به احکام قطعی و جهات هفتگانه)، 2. خلاف بین شرع موضوع ماده 477 که شامل احکام و قرارها بوده و زمانبندی ندارد.
اعاده دادرسی از نظر زمان چگونه تقسیم میشود؟
اعاده دادرسی از حیث زمان به دو نوع تقسیم میشود: قبل از اجرای حکم و بعد از اجرای حکم (اعم از حکم آنی یا مستمر).
اعاده دادرسی عام و خاص چیست؟
اعاده دادرسی عام بر اساس مواد 272 و 474 قانون آیین دادرسی کیفری است، در حالی که اعاده دادرسی خاص طبق ماده 18 قانون اختیارات رئیس قوه و ماده 477 همان قانون صورت میگیرد.
چگونه درخواست اعاده دادرسی ثبت میشود؟
درخواست توسط محکوم علیه یا وکیل او به پیوست دادنامه قطعی به دیوان عالی کشور تحویل داده میشود، مدارک بررسی و در صورت احراز انطباق با موارد قانونی، پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه همعرض ارجاع میشود.
وظایف شعبه دیوان عالی کشور پس از ارجاع درخواست چیست؟
شعبه دیوان وظیفه دارد وقت نظارت تعیین کند، پرونده را بررسی کرده، گزارش تهیه و در جلسه شور بررسی کند، سپس با اعاده دادرسی موافقت یا رد نماید و در صورت موافقت، پرونده را به دادگاه همعرض ارجاع دهد.
آیا اعاده دادرسی تنها به درخواست محکوم علیه امکانپذیر است؟
خیر، اعاده دادرسی میتواند توسط محکوم علیه، وکیل یا نماینده قانونی او، دادستان کل کشور و دادستان مجری حکم درخواست شود.
من به خاطر یه جرمی محکوم شدم و حکم قطعی هم گرفتم. بعدش یه مدرک جدید پیدا کردم که بیگناهم. میتونم دوباره پروندهام رو باز کنم؟
بله شما میتوانید با استناد به دلایل و مدارک جدیدی که پیدا کردهاید، درخواست اعاده دادرسی بدهید. در صورت موافقت دیوان عالی کشور، پرونده شما مجددا مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
برای اعاده دادرسی حتما باید خودم برم دادگاه یا وکیلم هم میتونه این کار رو انجام بده؟
شما یا وکیل قانونی شما و یا نماینده قانونیتان میتوانید درخواست اعاده دادرسی را ارائه دهید. در صورت فوت محکومعلیه، همسر یا وراث قانونی او نیز این حق را دارند.
اگه حکمی که گرفتم خلاف شرع باشه، چطوری میتونم اعتراض کنم؟
شما میتوانید با استناد به ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری، درخواست اعاده دادرسی به دلیل خلاف بین شرع بودن حکم را به رئیس قوه قضاییه ارائه دهید.
من محکوم شدم ولی هنوز حکمم اجرا نشده. میتونم برای اعاده دادرسی اقدام کنم؟
بله امکان درخواست اعاده دادرسی قبل از اجرای حکم نیز وجود دارد و با موافقت دیوان عالی کشور، پرونده شما مجددا مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
دادستان کل کشور هم می تونه برای اعاده دادرسی اقدام کنه؟
بله یکی از متقاضیان قانونی برای اعاده دادرسی، دادستان کل کشور است که میتواند در صورت لزوم درخواست رسیدگی مجدد به پروندهای را مطرح نماید.
من از کجا بفهمم درخواستم برای اعاده دادرسی قبول شده ؟
پس از ثبت درخواست، رسیدی با شماره پرونده و شماره رمز به شما داده میشود که میتوانید از طریق سامانه عدل ایران، وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید.
اگه دیوان عالی کشور درخواستم رو قبول کنه، پرونده میره کجا؟
خیر پس از قبول درخواست توسط دیوان عالی کشور، پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه همعرض دادگاه صادرکننده حکم قطعی ارجاع داده میشود.
درخواست اعاده دادرسی به کجا باید تحویل داده بشه؟
درخواست اعاده دادرسی باید به همراه مدارک و مستندات مربوطه به قسمت اداری دیوان عالی کشور تحویل داده شود.
اینکه گفته شده اعاده دادرسی کیفری مقید به مصلحت است یعنی چی؟
این عبارت به این معناست که اعاده دادرسی باید بر اساس یکی از جهات هفتگانه قانونی در ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری انجام شود و هر دلیلی برای درخواست آن پذیرفته نمیشود.
من یه پرونده حقوقی دارم و به حکم اعتراض دارم. اعاده دادرسی برای پرونده من هم امکان پذیره؟
بله اعاده دادرسی یکی از روشهای فوقالعاده اعتراض به احکام قطعی است و علاوه بر پروندههای کیفری، در امور حقوقی نیز کاربرد دارد.