ممانعت از حق چیست؟
یکی از دعاوی مهم در رابطه با اموال غیر منقول، ممانعت از حق است. بنابر اهمیت فراوان موضوع ممانعت از حق، این دعاوی علاوه بر دادگاه کیفری قابلیت پیگیری در دادگاه حقوقی را نیز دارد. در واقع زمانی که اقدامات شخصی، مانع از استفاده صاحب حق از حق مورد نظرش میشود، دعوی الزام به ممانعت از حق مطرح می‌گردد. در این حالت صاحب حق امکان رجوع به دادگاه و طرح خواسته مورد نظر را دارد.
نحوه طرح دعوای ممانعت از حق در محاکم
مفهوم ممانعت از حق
مطابق ماده 159 قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای کسی که رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری می‌خواهد را دعوای ممانعت از حق می‌گویند. در صورت اقامه دعوی در دادگاه حقوقی، صرف اثبات سابقه استفاده از حق کفایت می‌کند. اما در صورت طرح دعوی کیفری و شکایت الزام به رفع ممانعت از حق، احراز مالکیت فرد، امری لازم و ضروری است. بنابراین افرادی که قصد هر گونه اقدام برای رفع ممانعت از حق دارند، چنانچه مالک باشند، قادر به شکایت علیه مرتکب در دادگاه کیفری می‌باشند. در صورتی که تنها صاحب حق استفاده از ملک باشند می‌بایست دعوی خود را در دادگاه حقوقی پیگیری نمایند.
ارکان تشکیل دهنده
مانع شدن کامل
تحقق ممانعت از حق مستلزم این است که شخصی کاملا مانع از استفاده شما از حق مورد نظر شود، مثلا در صورتی که اقدامات شخصی، مانع از ورود شما به ملک خود شود، این موضوع تحت عنوان ممانعت از حق است. اما در صورتی که این شخص تنها مانع استفاده شما از قسمتی از خانه شود، مشمول ممانعت از حق نبوده و تحت عنوان مزاحمت قابل پیگیری است.
سابقه تصرف
اثبات سابقه تصرف از دیگر ارکان تشکیل دهنده ممانعت از حق است. یعنی اقدام در جهت رفع ممانعت از حق، مستلزم داشتن سابقه تصرف میباشد. به این ترتیب شما زمانی قادر به پیگیری رفع ممانعت از حق در دادگاه می‌باشید که سابقا در ملکی حق انتفاع یا ارتفاق داشته و اکنون شخصی مانع بهره مندی شما از حقتان شده است. در صورت احراز محق بودن شما، دادگاه دستور به رفع ممانعت از حق مورد نظر خواهد داد.
اثبات ممانعت از حق
اثبات ممانعت از حق مستلزم این است که سابقه حق خود در ملک مورد نظر را ثابت نمایید. به عنوان مثال در صورتی که شما در طول سال‌های گذشته، برای آبیاری زمین‌هایتان از چاه مستقر در زمین همسایه استفاده کرده باشید و اکنون مالک زمین با دیوار کشی اطراف زمین، مانع استفاده شما از چاه شده باشد، در صورت اثبات سابقه استفاده از این چاه، قادر به درخواست رفع ممانعت از حق در دادگاه می‌باشید شهادت شهود راهی برای اثبات سابقه استفاده از چاه میباشد. در صورت احراز وجود این حق توسط دادگاه، حکم به رفع ممانعت از حق صادر خواهد شد. در دعاوی ممانعت از حق، مزاحمت و تصرف عدوانی،خواهان باید ثابت نماید که موضوع دعوی به صورت غیر قانونی از تصرف وی خارج شده است. (ماده 161 قانون آیین دادرسی مدنی)
انواع ممانعت از حق
این دعوی قابلیت طرح برای رفع ممانعت از حق ارتفاق یا حق انتفاع را دارد. حق ارتفاق حقی است که به موجب آن شخصی، در مال غیر منقول شخصی دیگر حق دارد. مانند حقی که شخصی برای عبور از زمین زراعی همسایه دارد تا از آن طریق به زمین کشاورزی خود برسد. حق انتفاع نیز حقی است جهت بهره مندی شخص از منافع مالی که عین آن متعلق به او نمی‌باشد. به عنوان مثال شخصی حق انتفاع از مال خود را به دیگری می‌دهد در حالی که مالکیت آن به خودش متعلق میباشد.
ممانعت از حق در ملک مشاع
مطابق با قانون زمانی مالکیت یک ملک متعلق به دو یا چند نفر باشد، به این حالت مالکیت مشاعی گفته میشود. در صورتی که یکی از مالکین مانع استفاده مالک دیگر از حق خود شود، اقدام او ممانعت از حق بوده و خواهان نیز قادر به تنظیم دادخواست الزام به رفع ممانعت علیه خوانده میباشد. به عنوان مثال در صورتی که شخصی قفل در ورودی پارکینگ را تعویض نماید و مانع از ورود خودروی همسایه‌های دیگر به پارکینگ شود، ممانعت از حق محقق گردیده و همسایه‌ها میتوانند به دادگاه مراجعه کرده و درخواست خود را مبنی بر رفع ممانعت از حق، مطرح نمایند.
سوالات متداول درمورد ممانعت از حق
ممانعت از حق به چه معناست؟
ممانعت از حق به حالتی گفته میشود که شخصی مانع استفاده صاحب حق از حق خود شود و او را از بهرهمندی از مالکیت یا حق انتفاع خود محروم نماید.
چگونه میتوان دعوی ممانعت از حق را در دادگاه طرح کرد؟
اگر فرد مالک باشد، میتواند در دادگاه کیفری شکایت کند و اگر فقط صاحب حق استفاده از ملک باشد، باید در دادگاه حقوقی اقدام به طرح دعوی رفع ممانعت از حق نماید.
ارکان تشکیل دهنده ممانعت از حق چیست؟
ارکان شامل مانع شدن کامل، سابقه تصرف و اثبات ممانعت از حق است؛ یعنی شخصی باید کاملاً مانع بهرهمندی شما شود و شما سابقه استفاده از حق خود را ثابت نمایید.
انواع ممانعت از حق کدامند؟
این دعوی شامل ممانعت از حق ارتفاق و حق انتفاع میباشد. حق ارتفاق مانند عبور از زمین همسایه و حق انتفاع مانند بهرهمندی از مال بدون مالکیت آن است.
ممانعت از حق در ملک مشاع چگونه است؟
اگر مالک مشاعی مانع استفاده سایر مالکین از حق خود شود، میتوان علیه او دادخواست الزام به رفع ممانعت از حق تنظیم نمود؛ مانند قفل کردن پارکینگ مشترک.
چگونه میتوان سابقه استفاده از حق را اثبات کرد؟
سابقه استفاده از حق میتواند با ارائه مدارک، شهادت شهود یا مستندات قانونی اثبات شود تا دادگاه حکم به رفع ممانعت از حق صادر نماید.
من سالهاست از زمین همسایه برای رفتن به زمین خودم استفاده میکنم. الان همسایه ام دیوار کشیده و نمیذاره عبور کنم. میتونم ازش شکایت کنم؟
بله، شما میتوانید با اثبات سابقه استفاده از حق عبور از ملک همسایه (حق ارتفاق)، دعوای ممانعت از حق را در دادگاه مطرح کرده و درخواست رفع ممانعت را داشته باشید.
ممانعت از حق با مزاحمت از حق چه فرقی داره؟
تفاوت اصلی این دو در این است که در ممانعت از حق، شخص به طور کامل مانع از استفاده شما از حق خود میشود، در حالی که در مزاحمت، فقط بخشی از استفاده شما مختل میشود.
اگه تو یه ملک مشاع یکی از شرکا جلوی ورود بقیه رو بگیره، این ممانعت از حقه؟
بله، در صورتی که یکی از مالکین مانع استفاده مالک دیگر از حق خود شود، این اقدام ممانعت از حق محسوب شده و شرکای دیگر میتوانند علیه او دادخواست رفع ممانعت از حق تنظیم کنند.
من مالک یه ملک نیستم ولی حق استفاده ازش رو دارم، اگه کسی مانع استفاده من بشه، میتونم شکایت کنم؟
بله، اگر شما مالک نیستید اما حق استفاده از ملک (حق انتفاع یا ارتفاق) را دارید، میتوانید دعوای ممانعت از حق را در دادگاه حقوقی مطرح کنید.
برای اثبات ممانعت از حق، باید مالکیت رو ثابت کنم؟
اثبات مالکیت فقط در صورت طرح دعوای کیفری الزامی است. اما اگر دعوای خود را در دادگاه حقوقی مطرح کنید، صرف اثبات سابقه استفاده از حق (نه مالکیت) کافی است.
حق ارتفاق و حق انتفاع چه تفاوتی دارن؟
حق ارتفاق، حقی است که در ملک دیگری به شما تعلق میگیرد، مانند حق عبور از زمین همسایه. اما حق انتفاع، حق بهرهمندی از منافع مالی است که عین آن متعلق به شما نیست.
اگه یه نفر قفل پارکینگ رو عوض کنه و بقیه نتونن وارد شن، این ممانعت از حقه؟
بله، این اقدام به دلیل ممانعت کامل از ورود خودروی دیگر مالکین به پارکینگ، ممانعت از حق محسوب میشود.
دعوای ممانعت از حق در دادگاه کیفری پیگیری میشه یا حقوقی؟
دعوای ممانعت از حق هم در دادگاه حقوقی و هم در دادگاه کیفری قابل پیگیری است. انتخاب نوع دادگاه به این بستگی دارد که شما مالک باشید یا فقط صاحب حق.
برای اثبات سابقه استفاده از حقم، چه مدارکی لازمه؟
برای اثبات سابقه استفاده از حق، میتوانید از مدارکی مانند شهادت شهود یا سایر شواهد موجود استفاده کنید.
اگه کسی مانع استفاده من از حق ارتفاقم بشه، چه حکمی براش صادر میشه؟
در صورت اثبات ممانعت از حق توسط دادگاه، حکم به رفع ممانعت صادر خواهد شد.