حکم موت فرضی چیست و برای چه کسانی صادر میشود؟
قانون، اجازه صدور حکم موت فرضی را تنها در شرایط بخصوصی به قضات داده تا اقدامات لازم را جهت صدور حکم موت فرضی انجام دهند. موت حکمی عنوانی است که در برخی موارد به موت فرضی اطلاق میگردد که براساس آن مرگ مسلم و واقعی فرد اثبات نشده و تنها وضعیت موجود بر عدم حیات فرد دلالت میکند. این حکم آثار موت واقعی را بر زندگی و اموال شخص دارد و چنین شخصی از نظر قانون، متوفی شناخته میشود.
شرایط و مدت زمان لازم برای صدور حکم موت فرضی
حکم موت فرضی غایب مفقود الاثر
قانون مدنی ایران به بیان مواردی در رابطه با صدور حکم موت فرضی غایب مفقود الاثر پرداخته است. مطابق این قانون، صدور حکم موت فرضی پس از مدت زمان تعیین شده در قانون مزبور، امکان پذیر است. این موارد به شرح ذیل است:
- زمانی که غایب مفقود الاثر با گذشت ده سال از غیبت او به سن 75 سال رسیده باشد.
- در مواردی که به مدت سه سال خبری از فردی که در قشون جنگی بوده که به صلح منتهی شده است نباشد. این بی خبری در مورد جنگی که به صلح منتهی نشده باشد، پنج سال از گذشت جنگ میباشد.
- در مواردی که هیچ خبری مبنی بر زنده بودن فردی که مدت سه سال از غرق شدن کشتی او حین سفر دریایی گذشته، نباشد.
دادخواست موت فرضی
برسی دادخواست موت فرضی در بخش رسیدگی به امور محجورین و غایبین مفقود الاثر از دادگاه خانواده انجام میشود. تنظیم این دادخواست از سوی ذینفع و به طرفیت وراث و دادستان است. بنابراین برای تنظیم دادنامه میبایست به یکی از شعبات دفاتر خدمات الکترونیکی مراجعه کرده و اقدامات لازم را انجام دهید. اقامه این دادخواست باید در دادگاه محل زندگی و اقامتگاه غایب مفقود الاثر باشد. شایان ذکر است که رسیدگی به این پرونده نیازمند طی مدت زمانی 18-14 ماهه است.
آثار حکم موت فرضی
از آثار حکم موت فرضی میتوان به آثار مالی و آثار غیر مالی آن اشاره کرد. اغلب کشورها این آثار را به رسمیت میشناسند. متون فقهی و شرع اسلام نیز این آثار را مورد مجادله قرار داده است. مسئله ارث و میراث، از مهمترین آثار مالی مترتب بر اموال شخص غایب (غایب مفقود الاثر) است. از آثار غیر مالی که به شخص غایب تعلق میگیرد رابطه زوجیت او با دیگری است. در واقع این سوال مطرح میگردد که امکان طلاق در چنین شرایطی وجود دارد یا خیر.
اموال موت فرضی
اموال موت فرضی برخی از آثار مالی مترتب بر غایب مفقود الاثر است. اموال غایب مفقود الاثر، پس از صدور حکم موت فرضی، میان وراث او تقسیم میشود. بنابراین مراحل قانونی مربوط به تقسیم ما ترک نیز قابل اعمال است. به همین دلیل تحریر ترکه و نیز تسویه تمام بدهیها و دیون غایب مفقود الاثر ضروری است. بدین ترتیب تقسیم مابقی اموال میان وراث امکان پذیر است. همچنین اگر بنابر دلایل و اسباب قانونی، ارثی پیش از صدور حکم موت فرضی شخص به وی برسد، اموال او مطابق با قانون اموال، به فردی تحت عنوان امین سپرده میشود. به این ترتیب نصب امین در این خصوص یک ضرورت قانونی است. در صورت عدم بازگشت شخص تا قبل از صدور حکم موت فرضی، این اموال نیز در اختیار ورثه قرار خواهد گرفت.
حکم موت فرضی چه تاثیری بر نکاح دارد؟
جنجال برانگیزترین و مهمترین موضوعی که در رابطه با غایب مفقود الاثر همواره مطرح میشود، رابطه زوجیت و تعیین تکلیف آن است. در رابطه با این موضوع باید گفت که این امکان برای زن در نظر گرفته شده که در صورت گذشت چهار سال از غیبت مرد، به دادگاه خانواده مراجعه کرده و درخواست خود را مبنی بر صدور حکم موت فرضی ارائه نماید. پس از برسی این درخواست توسط دادگاه، میبایست آگهی این امر در روزنامه کثیر الانتشار چاپ شود. به این ترتیب فرصتی یکساله برای احتمال بازگشت غایب در نظر گرفته میشود. در صورت عدم رجوع غایب در این مدت، حکم طلاق او صادر شده و زن ملزم به نگه داشتن عده وفات است.
رجوع غایب مفقود الاثر
در صورتی که شخص غایب پس از صدور حکم موت فرضی او باز گردد، قادر به اعتراض نسبت به اموال و طلاق همسر خود نمیباشد. اما مطابق قانون، اموال او در صورت وجود، به مالکیت او باز میگردد. اما در صورتی که بخشی از اموال او بنابر دلایلی از جمله خرید و فروش از بین رفته باشد قابلیت بازگشت به مالکیت فرد را ندارد. لازم به ذکر است که اگر بازگشت فرد در زمان عده باشد، قابلیت تداوم دارد. اما در صورت پایان زمان عده، تداوم رابطه زوجیت بین فرد و همسرش تنها با ازدواج مجدد آنها امکان پذیر است.
سوالات متداول حکم موت فرضی
حکم موت فرضی چیست؟
حکم موت فرضی حکمی است که در آن مرگ فرد به صورت واقعی و مسلم اثبات نشده، اما وضعیت موجود بر عدم حیات او دلالت دارد و آثار مالی و حقوقی مرگ واقعی بر زندگی و اموال او اعمال میشود.
چه کسانی میتوانند درخواست صدور حکم موت فرضی بدهند؟
دادخواست موت فرضی توسط ذینفعان مانند وراث و دادستان به طرفیت غایب مفقود الاثر تنظیم میشود و باید به دادگاه محل زندگی غایب ارائه شود.
چه شرایطی برای صدور حکم موت فرضی لازم است؟
برای صدور حکم موت فرضی، شرایطی مانند گذشت ۱۰ سال از غیبت غایب مفقود الاثر تا سن ۷۵ سالگی، یا نبود خبری از افرادی که در جنگ یا حوادث دریایی بودهاند، وجود دارد.
آثار مالی صدور حکم موت فرضی چیست؟
پس از صدور حکم، اموال غایب میان وراث تقسیم میشود و تحریر ترکه و تسویه بدهیها انجام میگیرد. اگر ارثی پیش از صدور حکم به غایب برسد، اموال به امین سپرده میشود.
آثار غیرمالی حکم موت فرضی چیست؟
یکی از مهمترین آثار غیرمالی، وضعیت نکاح است؛ زن میتواند پس از چهار سال از غیبت همسر، درخواست حکم موت فرضی دهد و در صورت عدم بازگشت مرد، حکم طلاق صادر میشود.
اگر غایب مفقود الاثر بازگردد، چه اتفاقی میافتد؟
غایب نمیتواند نسبت به طلاق یا اموال وارثی اعتراض کند، اما اموال باقیمانده یا برگشتپذیر به مالکیت او باز میگردد. رابطه زوجیت در صورت پایان عده، تنها با ازدواج مجدد امکانپذیر است.
مدت زمان رسیدگی دادگاه برای صدور حکم موت فرضی چقدر است؟
معمولاً رسیدگی به دادخواست موت فرضی بین ۱۴ تا ۱۸ ماه طول میکشد.
دقیقا چه فرقی با مرگ واقعی داره؟
موت فرضی یعنی مرگ از نظر قانونی. فرقش با مرگ واقعی اینه که مرگ واقعی فرد ثابت شده، اما در موت فرضی مرگ فرد مشخص نیست و فقط فرض بر فوت او گذاشته میشه.
برای اینکه حکم موت فرضی صادر بشه، چقدر باید از غیبت اون فرد گذشته باشه؟
به طور کلی ده سال باید از غیبت فرد بگذره. اما تو موارد خاص مثل جنگ یا غرق شدن کشتی، این مدت کوتاهتره.
آثار حکم موت فرضی فقط مالیه یا مسائل دیگه رو هم در بر میگیره؟
هم آثار مالی داره و هم غیرمالی. آثار مالی مثل تقسیم ارث و بدهی و آثار غیرمالی مثل وضعیت ازدواج همسر فرد.
اگه کسی که حکم موت فرضی براش صادر شده، بعدا برگرده، میتونه دوباره به زندگیش برگرده؟
اگه برگرده، اموالش رو میتونه پس بگیره. اما اگه همسرش ازدواج کرده باشه، ادامه زندگی مشترک فقط با ازدواج دوباره امکان پذیره.
وقتی حکم موت فرضی صادر میشه، اموال فرد چی میشه؟
اموال فرد بعد از کسر بدهی ها و دیون، بین ورثه اش تقسیم میشه.
همسر فردی که غایب شده، برای طلاق چقدر باید منتظر بمونه؟
زن میتونه بعد از چهار سال غیبت شوهرش، درخواست طلاق بده. بعد از اون هم یک سال برای پیدا شدن مرد آگهی میشه.
دادخواست موت فرضی رو باید به کدوم دادگاه داد؟
این دادخواست در دادگاه خانواده و در محل زندگی فرد غایب بررسی میشه.
چرا میگن اگه فردی که حکم موت فرضی براش صادر شده برگرده، اموالش رو نمیتونه از دست بده؟
اموالی که هنوز وجود دارن بهش برگردونده میشن. اما اگه اموالش فروخته شده باشن، دیگه نمیتونه اونها رو پس بگیره.
مدت زمان رسیدگی دادگاه به این پرونده ها چقدره؟
رسیدگی به این پرونده ها معمولا بین ۱۴ تا ۱۸ ماه طول میکشه.
چه کسانی میتونن درخواست صدور حکم موت فرضی بدن؟
ذینفعان، مثل ورثه فرد غایب، میتونن این درخواست رو به دادگاه ارائه بدن.