شرکتهای مدنی
در اصطلاح حقوقی شرکت مدنی به تعدادی از افراد می‌گویند که فعالیتی خاص را از جمله فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و تجاری انجام می‌دهند. شرکتهای مدنی فرمول‌های مشخصی را جهت محاسبه مالیات دارا هستند که در ادامه نوشتار به آن خواهیم پرداخت.
معنای لغوی شرکت سهم و قسمت است، با توجه به این معنی شرکت عنوانی است که به همدست شدن، انبار گشتن و یا شریک شدن اطلاق می‌گردد که در آن حقوق تعدادی از شرکا در یک موضوع واحد و مشخص متمرکز می‌گردد. بنابراین تعاریف، مالکیت و شراکت اشتراکی چند نفر در یک ملک، شرکتهای مدنی را تشکیل می‌دهند.
مطابق با ماده 57 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، شرکت تحت عنوان مالکیت و شراکت واحد و اشتراکی چندین نفر در یک ملک، شناخته میشود که هر یک از اعضا در تمامی اجزای مال، مالکیت دارند. به طور کلی شرکت به دو صورت تجاری و غیر تجاری (مدنی) وجود دارد. شرکتهای مدنی از مباحث موجود در حقوق مدنی است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
تعریف شرکت مدنی و تمایز آن با شرکت تجاری
- شرکتهای عقدی: شرکت عقدی در پی مالکیت مشاع حاصل می‌گردد. مانند خرید یک خانه توسط دو نفر. در شرکت عقدی فرد در صورتی قادر به تصرف در زمان مشترک است که اجازه و رضایت طرف دیگر بر این امر باشد. این نوع از شرکت به عنوان عقدی جایز شناخته شده و هر یک از طرفین قادر به انصراف از آن می‌باشند. این موضوع در حالیست که تا زمان تقسیم اموال مشترک، عنوان شرکت همواره باقی خواهد ماند.
- شرکتهای غیر عقدی یا قهری: در این نوع شرکتها مالکیت مشاع از طریق عقد برای شرکا حاصل نشده بلکه ارث یا امتزاج، این مالکیت را برای شرکا به دنبال دارد. ارث تا زمانی که تقسیم نشده باشد دارای حالت اشاعه است.
- امتزاج: اگر مالی به گونه‌ای با هم مخلوط شده باشد که قابلیت تمیز در آن از بین رفته باشد آن را امتزاج می‌گویند.
شرکتهای مدنی دارای چه احکامی هستند؟
- در شرکتهای مدنی نفع و ضرر هر یک از افراد به نسبت سهم او است؛ زیرا شرکتهای مدنی دارای اهدافی از جمله خرید و فروش و تجارت نمی‌باشند. بنابر این سهیم بودن شرکا در نفع و ضرر بسته به سهم آنها است. البته در برخی مواقع سهم زیادتری برای یک یا چند نفر از شرکا در نظر گرفته میشود که از استثنائات است.
- در موضوع اجاره یا فروش اموال شرکت، هر یک از شرکا به میزان سهم خود مستحق دریافت مال الاجاره و ثمن می‌باشد.
تفاوت‌های شرکتهای مدنی و تجاری
شرکتهای تجاری با هدف کسب سود و انجام عملیات تجاری میان دو یا چند شخص حقوقی یا حقیقی تشکیل میشود. در حالی که هدف و انگیزه تشکیل شرکتهای مدنی امور و یا عملیات تجارتی نمی‌باشد. در واقع شرکتهای تجاری و مدنی دارای تفاوت‌هایی به لحاظ ماهیت با یکدیگر هستند که به شرح ذیل است:
- نمایندگی شرکتها: در شرکتهای تجاری وکالت و نمایندگی بر عهده مدیر و یا مدیران منصوب شرکا در زمان مسئولیت آنها می‌باشند. اما در شرکتهای مدنی اداره اموال مشترک شرکت بر عهده جمیع شرکا بوده و تابع شرایط مقرر بین آنها است.
- شخصیت حقوقی: تمامی شرکتهای تجاری براساس ماده 583 قانون تجارت ایران دارای شخصیت حقوقی هستند. اما در قانون مدنی از شخصیت حقوقی شرکتهای مدنی ذکری به میان نیامده است.
- ثبت شرکتها: ثبت شرکتهای تجاری باید در مراجع ثبت شرکتها انجام شود که دارای شماره ثبتی بوده و آن را در تمامی مکاتبات خود درج می‌نمایند. درحالی که هیچ اجباری نسبت به ثبت شرکتهای مدنی وجود ندارد.
- تابعیت و اقامتگاه شرکتها: مواد 590 و 591 قانون تجارت ایران صراحتا شرکتهای تجاری را دارای شخصیت حقوقی دانسته و برای آن اقامتگاه قانونی و همچنین تابعیت مملکتی در نظر گرفته است این در حالی است که در قانون مدنی هیچ اشاره‌ای به اقامتگاه قانونی و یا تابعیت مملکتی شرکتهای مدنی نشده است.
- انحلال شرکتها: شرکتهای تجاری حسب مواد متعدد از قانون تجارت ایران و با اراده جمعی شرکا منحل میشود. در حالی که انحلال شرکتهای مدنی در پی تقاضای افراز و نیز تقسیم اموال از سوی هر یک از شرکا صورت می‌گیرد.
- ورشکستگی شرکتها: براساس ماده 412 قانون تجارت ایران عنوان ورشکستگی تنها به شرکتهای تجاری ویا تاجر تعلق دارد در حالی که این عنوان شامل شرکتهای مدنی نشده و در صورت ایجاد بدهی و یا از دست دادن سرمایه مشمول قاعده عسر و حرج می‌گردند.
سوالات متداول درمورد شرکتهای مدنی
شرکت مدنی چیست؟
شرکت مدنی به توافق چند نفر برای مالکیت و شراکت مشترک در یک ملک یا موضوع مشخص گفته میشود که هدف آن امور تجاری و کسب سود نیست و در حقوق مدنی تعریف شده است.
تفاوت شرکت مدنی و شرکت تجاری چیست؟
شرکت تجاری با هدف کسب سود و انجام فعالیتهای تجاری تشکیل میشود و دارای شخصیت حقوقی و ثبت رسمی است، در حالی که شرکت مدنی برای امور غیر تجاری تشکیل میشود و الزام به ثبت و شخصیت حقوقی ندارد.
شرکتهای مدنی به چند نوع تقسیم میشوند؟
شرکتهای مدنی به دو نوع تقسیم میشوند: ۱) شرکتهای عقدی که از طریق توافق و عقد ایجاد میشوند، و ۲) شرکتهای غیر عقدی یا قهری که مالکیت مشاع از طریق ارث یا امتزاج ایجاد میشود.
چگونه نفع و ضرر در شرکت مدنی تقسیم میشود؟
در شرکت مدنی نفع و ضرر شرکا به نسبت سهم هر یک تقسیم میشود و هر شریک مطابق سهم خود از مال الاجاره یا ثمن فروش اموال شرکت بهرهمند میشود.
آیا شرکت مدنی نیاز به ثبت دارد؟
ثبت شرکت مدنی اجباری نیست و شرکا میتوانند بدون ثبت رسمی فعالیت کنند، در حالی که شرکتهای تجاری حتما باید در مراجع ثبت شرکتها ثبت شوند.
شرکت مدنی شخصیت حقوقی دارد؟
خیر، در قانون مدنی شرکتهای مدنی دارای شخصیت حقوقی شناخته نشدهاند، در حالی که شرکتهای تجاری طبق قانون تجارت دارای شخصیت حقوقی هستند.
انحلال شرکت مدنی چگونه صورت می‌گیرد؟
انحلال شرکت مدنی معمولا از طریق درخواست افراز و تقسیم اموال میان شرکا انجام میشود، برخلاف شرکتهای تجاری که براساس قانون تجارت و اراده جمعی شرکا منحل میشوند.
اگه من و خواهرم یه خونه رو با هم بخریم، این میشه شرکت مدنی؟
در صورتی که شما و خواهرتان به صورت مشترک ملکی را خریداری نمایید، مصداق شرکت مدنی است. مطابق با قوانین، برای هرگونه تصرف در ملک مشاع، از جمله فروش یا اجاره سهم خود، کسب رضایت و اجازه از سایر شرکا ضروری است.
من و دوستم یه مغازه داریم که با هم می‌گردونیم، اینم شرکت مدنی حساب میشه؟
اگر فعالیت شما صرفاً در حد شراکت و اداره مشترک مغازه باشد و قالب فعالیت تجاری نداشته باشد، مصداق شرکت مدنی است. محاسبه مالیات شرکتهای مدنی بر اساس فرمول‌های مشخصی صورت می‌گیرد که در مقاله به آن اشاره شده است.
شرکتهای مدنی هم مثل شرکتهای تجاری ثبت میشن؟
خیر، برخلاف شرکتهای تجاری که ثبت آنها اجباری است، هیچ الزامی برای ثبت شرکتهای مدنی وجود ندارد و این شرکتها دارای شماره ثبت نیستند.
من و برادرم یه زمین کشاورزی داریم که از پدرمون به ارث رسیده، این شرکت مدنی قهریه؟
بله، شرکت مدنی حاصل از ارث، از نوع شرکتهای قهری یا غیرعقدی است. برای فروش یا هرگونه تصرف در زمین، باید رضایت هر دو نفر وجود داشته باشد، در غیر این صورت هر یک از شرکا می‌تواند از طریق دادگاه، تقاضای تقسیم (افراز) مال مشاع را مطرح کند.
اگه یکی از شرکا بدهی بیاره، بقیه شرکا مسئول بدهی‌هاش هستن؟
شرکتهای مدنی از لحاظ قانونی ورشکست نمی‌شوند و عنوان ورشکستگی تنها به تاجر و شرکتهای تجاری تعلق دارد. در صورت بروز بدهی برای شرکت، شرکا به نسبت سهم خود در بدهی‌ها مسئول هستند و در صورت عدم توانایی در پرداخت، مشمول قاعده عسر و حرج می‌گردند.
شرکت مدنی شخصیت حقوقی داره؟
خیر. برخلاف شرکتهای تجاری که به موجب قانون تجارت دارای شخصیت حقوقی هستند، در قانون مدنی به صراحت از شخصیت حقوقی شرکتهای مدنی ذکری به میان نیامده است. بنابراین شرکت مدنی به عنوان یک واحد مجزا از شرکا شناخته نمی‌شود.
اگه من و شریکم توافق کنیم که سهم سود من بیشتر از سهم سرمایه‌ام باشه، این امکان‌پذیره؟
بله، در شرکتهای مدنی تقسیم سود و زیان معمولاً به نسبت سهم هر شریک است. با این حال، همانطور که در متن اشاره شده، در برخی موارد با توافق و به صورت استثنا، می‌توان سهم زیادتری برای یک یا چند نفر از شرکا در نظر گرفت.
تفاوت اصلی شرکتهای مدنی و تجاری در چیه؟
اصلی‌ترین تفاوت در هدف تشکیل آنهاست. شرکت تجاری با هدف کسب سود و انجام عملیات تجاری شکل می‌گیرد (مثلاً یک شرکت تولیدی)، در حالی که شرکت مدنی برای شراکت در یک ملک یا مال مشترک است (مانند شراکت در مالکیت یک آپارتمان).
انحلال شرکت مدنی چطوریه؟
انحلال شرکتهای مدنی با تقاضای تقسیم (افراز) و نیز تقسیم اموال از سوی هر یک از شرکا صورت می‌گیرد. در صورت عدم توافق شرکا، این امر از طریق دادگاه و طی مراحل قانونی انجام می‌پذیرد.
تشکر بابت مقالتون
موفق باشین