دعوی دریایی و شرایط توقیف کشتی
در دیگر متون حقوق دریایی این تعریف از دعوی دریای شده و نه ذکری از مصادیق آن به میان آمده است.
مبانی حقوقی توقیف کشتی در نظام قضایی ایران و کنوانسیونهای بین المللی
کنوانسیون 1999 بین المللی توقیف کشتیها، اولین سندی است که مقرر میدارد دعوی دریای دعوای است که ناشی از یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
- تلف یا خسارت ناشی از عملیات کشتیها است.
- تلف جان یا صدمات بدنی خواه در خشکی و خواه در دریا اتفاق افتاده باشد باید مستقیما مرتبط با عملیات کشتی باشد.
- عملیات نجات یا هر قرارداد نجات که در هر صورت قابلیت اعمال مشتمل بر خسارت خاص مربوط به عملیات نجات در ارتباط با یک کشتی که وسیله خود کشتی یا محموله آن تهدیدی برای محیط زیست باشد.
- خسارت یا تهدید به ایجاد خسارت به محیط زیست، خطوط ساحلی و منافع مربوطه که ناشی از عملیات کشتی بوده یا اقدامات متخذه برای جلوگیری از خسارات مذکور یا به حداقل رساندن آنها و یا رفع آنها، غرامت برای چنین خساراتی، هزینه معقول برای به حالت اول درآوردن محیط زیست که فی الواقع بر عهده گرفته شده و یا باید بر عهده گرفته شود؛ خسارتی که شخص ثالث متحمل شده و یا محتمل است که متحمل شود و خسارت، هزینهها یا تلفی که دارای ماهیت مشابهی با موارد فوق الذکر باشد.
- هزینه یا مخارج مربوط به راه اندازی، از سر راه برداشتن، بازیافت و انهدام کشتی یا ایمن کردن دریا در جایی که کشتی غرق شده، به گل نشسته و یا متروک است که این اقدامات در خصوص اشیای که روی کشتی است، باید معمول گردد و همینطور هزینه مخارج مربوط به صیانت کشتی متروک و حفاظت و حراست خدمه آن.
- قرارداد و توافق مربوط به استفاده یا اجاره کشتی خواه در قرارداد اجاره کشتی گنجانیده شده باشد یا به نحو دیگری.
- هر قرارداد یا توافق مربوط به حمل کالا یا مسافر روی عرشه کشتی خواه در قرارداد اجاره کشتی گنجانیده شده باشد خواه به نحوه دیگری مورد توافق قرار گرفته باشد.
- تلف یا خسارت به کالا در رابطه با کالایی (مشتمل بر چمدانها) که روی عرشه کشتی حمل شده باشد.
- خسارت مشترک.
- یدک کشی.
- هدایت کشتی.
- کالا، مواد تدارکات، سوخت و تجهیزاتی (مشتمل بر کانتینرها) که عرضه شده یا خدمات انجام شده برای کشتی یا عملیات کشتی، مدیریت کشتی، حفظ کشتی یا تعمیر و نگهداری کشتی.
- ساخت، تجدید ساخت، تعمیر، تبدیل یا تجهیز کشتی هزینههای بندر، کانال، تعمیرگاه، لنگرگاه و دیگر مخارج و مطالبات آبراههای دریایی.
- حقوق یا دیگر بدهیها به فرمانده، افسران و دیگر کارکنان کشتی که مربوط به استخدام و کارکردشان روی کشتی باشد، مشتمل بر هزینههای بازگشت آنها به کشور خود و هزینههای تامین اجتماعی که از جانب آنها قابل پرداخت است.
- پرداختهای به عمل آمده از جانب کشتی یا مالکین کشتی.
- هزینههای پوشش بیمهای پرداخت شده در مورد کشتی از جانب مالک یا در مورد اجاره لخت.
- پرداختهای مربوط به هر گونه کمیسیون، حق العمل کاری، یا نمایندگی که از جانب مالک کشتی یا در مورد اجاره لخت.
- هر گونه اختلاف و دعوای مربوط به مالکیت و تملک کشتی.
- رهن یا ادعایی نسبت به کشتی که دارای ماهیت مشابه رهن باشد.
- هر گونه اختلاف ناشی از قرارداد فروش کشتی.
شرایط توقیف کشتی
علاوه بر موارد ذکر شده تحت عنوان دعاوی دریایی کنوانسیون 1999 دارای ویژگیهای برجسته دیگری است. خصوص این شرایط توقیف یک کشتی که علیه آن دعوای دریایی مطرح شده. به طور کلی این ویژگیها به شرح ذیل هستند:
- مرجع صلاحیت دار برای توقیف و رفع توقیف از کشتی فقط دادگاه کشور عضوی است که از آن تقاضای توقیف شده و به دستور آن توقیف صورت پذیرفته است.
- یک کشتی فقط در مورد یک دعوای دریایی توقیف میشود و نه دعوای دیگر.
- علیرغم مقررات قراردادی که به موجب آن صلاحیت رسیدگی به اختلافات احتمالی به دادگاه خاصی اعطا شده یا به داوری خاصی باید ارجاع شود یک کشتی را میتوان در هر یک از کشورهای عضو برای اخذ تامین توقیف کرد.
- آیین و تشریفات مربوط به توقیف یک کشتی یا رفع توقیف از آن بر طبق مقررات قانون کشوری که دادگاه صلاحیت دار آن کشور برای آن کشتی دستور توقیف صادر کردهاند یا از آنها درخواست توقیف خواهد شد.
- توقیف کشتی یا کشتیهای دیگر لازم است در هنگامی که عمل توقیف صورت گرفته کشتی مورد توقیف تحت مالکیت شخصی است که مسئولیت دعوای دریایی با اوست و او در هنگام طرح دعوی:
- مالکی کشتی است که در مورد آن دعوای دریایی طرح شود.
- مستاجر کشتی به صورت اجاره لخت یا اجاره سفری کشتی است.
- در صورتی میتوان یک کشتی را که متعلق به شخصی که مسئول دعوای دریایی است توقیف کرد که به موجب قانون کشوری که از آن تقاضای توقیف کشتی شده رای صادره را بتوان علیه کشتی از طریق فروش قضایی یا اجباری کشتی اجرا کرد.
- این عهدنامه در مورد کلیه کشتیهایی که در قلمرو دریایی کشورهای عضو این عهدنامه یافت شوند، بدون توجه به اینکه آیا تابعیت یکی از کشورهای عضو را دارا هستند یا نه اعمال میشود.
- شمول مقررات این عهدنامه کشتیهای جنگی و کشتیهایی که در خدمت دولتها برای اعمال حاکمیتی هستند را در بر نمیگیرد.
- مقررات این عهدنامه هیچ گونه اثری بر اقتدار دادگاههای یک کشور در مورد صدور قرار علیه کلیه اموال یک بدهکار نخواهد داشت.
- مقررات این عهد نامه هیچ گونه تاثیری در عهدنامه محدود کردن مسئولیت نخواهند داشت.
- هیچ یک از مقررات این عهد نامه سبب ایجاد یک حق ممتاز دریایی نخواهد شد.
سوالات متداول درمورد دعوی دریایی و شرایط توقیف کشتی
دعوی دریایی چیست؟
دعوی دریایی، دعوایی است که ناشی از عملیات مرتبط با کشتی باشد؛ از جمله خسارت به کشتی، صدمات بدنی، خسارت به محیط زیست، قراردادهای اجاره یا حمل کالا و مسافر، هزینههای بیمه و دریایی و اختلافات مالکیت و رهن کشتی.
چه مواردی جزو دعاوی دریایی محسوب میشوند؟
مواردی مانند خسارت ناشی از عملیات کشتی، صدمات جانی یا مالی، عملیات نجات، خسارت به محیط زیست، هزینههای تعمیر و نگهداری، اختلافات قرارداد اجاره و فروش کشتی، پرداختهای بیمهای و کمیسیونها جزو دعاوی دریایی محسوب میشوند.
چه کسی صلاحیت توقیف کشتی را دارد؟
صلاحیت توقیف کشتی فقط با دادگاه کشور عضوی است که تقاضای توقیف در آن ارائه شده و دستور توقیف صادر شده است.
چه شرایطی برای توقیف کشتی لازم است؟
برای توقیف کشتی باید کشتی متعلق به شخصی باشد که مسئول دعوی دریایی است، تنها برای یک دعوی دریایی توقیف شود، و اجرای رای صادره علیه کشتی در کشور مربوطه امکانپذیر باشد. همچنین توقیف باید مطابق آیین و تشریفات کشور صادر کننده باشد.
آیا کشتیهای جنگی یا دولتی مشمول توقیف میشوند؟
خیر، کشتیهای جنگی و کشتیهایی که در خدمت دولتها برای اعمال حاکمیتی هستند، شامل مقررات توقیف این عهدنامه نمیشوند.
آیا این مقررات حق ممتاز دریایی ایجاد میکنند؟
خیر، هیچ یک از مقررات این عهدنامه سبب ایجاد حق ممتاز دریایی نخواهد شد و بر اقتدار دادگاهها یا محدود کردن مسئولیت اثر نمیگذارد.
من یه کشتی دارم و با یه کشتی دیگه تصادف کردم. آیا این تصادف میتونه منجر به توقیف کشتی من بشه؟
بله. بر اساس کنوانسیون ۱۹۹۹ بینالمللی، خسارت ناشی از عملیات کشتیها یکی از مصادیق دعوای دریایی محسوب میشود و میتواند منجر به توقیف کشتی شما برای تأمین خسارت وارده شود.
قرارداد اجاره کشتی من با طرف مقابل به مشکل خورده. آیا این موضوع میتونه باعث توقیف کشتی بشه؟
بله. هرگونه اختلاف یا قرارداد مربوط به استفاده یا اجاره کشتی، از جمله مصادیق دعوای دریایی است که میتواند به توقیف کشتی منجر شود.
من یه بار حمل کردم و به کالا خسارت وارد شده. آیا صاحب کالا میتونه کشتی من رو توقیف کنه؟
بله. تلف یا خسارت به کالا که در حین حمل روی عرشه کشتی اتفاق افتاده باشد، به عنوان یک دعوای دریایی شناخته میشود و صاحب کالا میتواند برای جبران خسارت، اقدام به توقیف کشتی شما کند.
برای توقیف یه کشتی باید به کدوم دادگاه مراجعه کنم؟
مرجع صلاحیتدار برای توقیف و رفع توقیف از کشتی، فقط دادگاه کشور عضوی است که از آن تقاضای توقیف شده است. به عبارت دیگر، دادگاهی که دستور توقیف را صادر کرده است، تنها مرجع رسیدگی به این موضوع خواهد بود.
اگه کشتی من تو یه بندر خارجی باشه، آیا میشه همونجا توقیفش کرد؟
بله. کنوانسیون ۱۹۹۹ در مورد تمام کشتیهایی که در قلمرو دریایی کشورهای عضو یافت شوند، بدون توجه به تابعیت آنها، اعمال میشود و میتوان در همان کشور برای توقیف کشتی اقدام کرد.
آیا کشتیهای دولتی و نظامی هم قابل توقیف هستند؟
خیر. مقررات این کنوانسیون، کشتیهای جنگی و کشتیهایی که در خدمت دولتها برای اعمال حاکمیتی هستند را در بر نمیگیرد.
من یه کشتی اجاره کردم و خدمه کشتی حقوقشون رو نگرفتن. آیا به این دلیل میشه کشتی رو توقیف کرد؟
بله. حقوق یا بدهیهای مربوط به فرمانده، افسران و دیگر کارکنان کشتی که مرتبط با استخدام آنهاست، از مصادیق دعوای دریایی محسوب میشود و میتواند منجر به توقیف کشتی شود.
اگه به خاطر آلودگی محیط زیست کشتی من توقیف بشه، آیا این جرم هم شامل توقیف کشتی میشه؟
بله. خسارت یا تهدید به ایجاد خسارت به محیط زیست که ناشی از عملیات کشتی باشد، یکی از موارد دعوای دریایی است و میتواند منجر به توقیف کشتی شود.
کشتی من غرق شده. آیا هزینههای بالا آوردن اون رو میشه از مالک گرفت و آیا این کار جزو دعوای دریایی محسوب میشه؟
بله. هزینهها و مخارج مربوط به راهاندازی، بازیافت و انهدام کشتیهای غرقشده، از مصادیق دعوای دریایی است که میتواند برای مطالبه آنها اقدام کرد.
اگه من یه قرارداد فروش کشتی داشتم و با خریدار به مشکل خوردم، میتونم برای حل اختلاف، کشتی رو توقیف کنم؟
بله. هرگونه اختلاف ناشی از قرارداد فروش کشتی نیز از مصادیق دعوای دریایی است و میتواند منجر به توقیف کشتی شود.