حقوق و اخلاق ورزشی
اخلاقیات مجموعه قواعدی است که برای رسیدن به کمال لازم است. اخلاق قانون فردی زندگی است اما اجرای این قواعد را جز وجدان بیدار و خوی اخلاقی و گاه ترس از عکس العمل دیگران چیز دیگری پشتیبانی نمیکند. برعکس قواعد حقوقی بر قدرت دولت تکیه زده است و هرجا مورد تجاوز قرار گیرد با واکنشی سخت مانند مجازات کیفری روبه رو میشود. در ارتباط حقوق و اخلاق گفتن همین بس که حقوق بسیاری از قواعد اخلاقی را در مجموعههای قانون گردآورده و برای آن ضمانت اجرا تعیین کرده؛ اما جای تردید نیست که همه قواعد اخلاقی نمیتوانند به قانون تبدیل شوند. ورزش ایرانی هر چقدر هم به سوی حرفهای شدن برود باز هم متاثر از فرهنگ اخلاقی ایرانی خواهد ماند، برای همین هنوز منش پهلوانی گاه و بیگاه در در زمینهای ورزشی جلوه میکند تا خاطرات بد مربوط به بداخلاقیهای ورزشی را التیام دهد. در سطح بین المللی نیز تمسک به اخلاقیات ارزش است به روشهای مختلف ترویج میشود. fairplay شعار رایج مستطیلهای سبز است و در هر مسابقه ورزشی بتیم اخلاق جایزه اعطا میشود. دلیل ترویج اخلاق این است که پایبندی به موازین اخلاقی اگر درونی شود در کاهش جرایم تاثیر بیشتری دارد نسبت به وضع قواعد و مقرراتی که افراد به آن اعتقاد واقعی ندارند.
مبانی حقوقی و فلسفه اخلاق در ورزشهای حرفهای
حقوق ورزش
در تقسیم بندی کلاسیک جایی برای حقوق ورزش وجود نداشت اما اخیرا با رویکرد کاربردی، گرایشهایی در حقوق به وجود آمده که از یافتههای رشتههای کلاسیک حقوقی برای نظم و ترتیب دادن حوزههای خاص مانند ورزش استفاده میکند. محصول چه رویکردی به وجود آمدن زمینههای مطالعاتی مانند حقوق اقتصادی یا حقوق ورزش، آن قسمتهایی از حقوق خصوصی، حقوق جزا، حقوق عمومی و حقوق بین الملل و… که مرتبط با مقوله ورزش است مورد استفاده قرار میگیرد.
حقوق ورزش در ایران
در گذر تاریخ حقوق ورزش در ایران سه مرحله را پشت سر گذاشته؛ در دوران قبل از انقلاب مشروطیت مقررات شرعی و عرفی در رسیدگی به امور قضایی استفاده میشد و محکم و قانون به شکل امروزی وجود نداشت. بعد از مشروطه نیز تا مدتها سابقهای از مسئولیتهای مدنی و کیفری ورزشی نبود و قانونی در این زمینه وجود نداشت. تا اینکه سال 1339 فرا میرسد و قانون مسئولیت مدنی به تصویب میرسد. از این زمان به بعد نسخه قانونی خاصی وجود داشت که در مورد صدمات ورزشی میشد از آنها استفاده کرد اما باز رسیدگی به مسئولیتهای جزایی ورزشکاران تابع قانونی نبود. این مشکل نیز در سال 1352 به موجب ماده 42 قانون مجازات اسلامی مرتفع شد که مقرر میکرد حوادث ناشی از عملیات ورزشی به شرط آن که سبب آن، نقض قوانین مربوط به آن ورزش نباشد جرم تلقی نمیشود.
ورزش در قانون اساسی
منشا صلاحیت و مشروعیت تمام نهادها و مقامات در ایران قانون اساسی است که مادر تمام قوانین به حساب میآید. توجه به تربیت جسم در اصول اولیه این قانون مورد تایید قرار گرفته است. اصل دوم قانون اساسی اهداف جمهوری اسلامی را بیان میدارد. برای رسیدن به این اهداف اصل سوم قانون اساسی، ابزارهایی را معرفی میکند، تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح یکی از این ابزارها است. قانون اساسی از ورزش غافل نبوده و لزوم توجه به آن را مورد تاکید قرار داده. بعد از آن نوبت قوانین عادی است که با تصویب قوانین کارا و موجز و مختصر به بهترین شکل به توسعه ورزش کمک کند. قطعا تصویب قوانین در حوزه ورزش به صورت چشم بسته جز هدر دادن هزینه و ایجاد تورم حقوقی تاثیری ندارد بنابراین اگر سخن از وضع قانون میرود مراد قوانین مختصر و مفید است.
حقوق خصوصی و ورزش
این قاعده عادلانه از دیرباز وجود داشته است که هر کس به دیگری آسیب برساند باید آن را جبران کند. ورود خسارت در زمینهای ورزشی ممکن است ابعاد و جهات مختلفی داشته باشد. ممکن است از سوی بازیکنان به یکدیگر، به داور یا تماشاچیان باشد. ممکن است خسارت در نتیجه عدم اجرای قرارداد باشد. بخش مهمی از خسارات در اثر آسیب به ورزشگاهها از سوی تماشاگران است. همه این خسارات تحت نظامات گام قانون مدنی و قانون مسئولیت مدنی قابل تغییر و رسیدگی است. خسارات یا در نتیجه نقض قرارداد و عدم اجرای کامل قرارداد است یا منشاء غیر قراردادی دارد. در مورد خسارات مربوط به دسته اخیر باید گفت که هرکس بدون مجوز قانونی عمدا در نتیجه بی احتیاطی به جان، مال، آزادی و... دیگران لطمه وارد کند مسئول جبران خسارت ناشی از آن عمل است. بنابراین در محیط ورزشی به صورت عام میتوان گفت که چنانچه ورود خسارت به شخصی در نتیجه تقصیر باشد فردی که دچار تعدی و تفریط شده، مسئول است و در صورت امکان باید به گونه جبران خسارت کند که وضعیت خسارت دیده به وضع سابق برگردد؛ اما در حوزه ورزش باید متوجه بود که حادثه جزو ماهیت ورزش است، بنابراین حادثه سبب مسئولیت خسارت زننده خواهد شد که در اثر نقض مقررات به وجود آمده باشد. فرد خسارت دیده نیز برای جبران خسارت خود باید قواعد عام حقوقی را رعایت کند و به دادگاه صالح برای جبران خسارت خود مراجعه کند.
حقوق جزا و ورزش
پیشگیری از جرم و مقابله با آن از اهداف اصلی حقوق جزا است. ورزشی خصوصیتی ندارد که جرم در آن واقع نشود؛ بنابراین علاوه بر امکان ارتباط جرائم موضوع قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین عام کیفری ممکن است برخی جرایم نیز در حوزه ورزش واقع شود که مختص آن است. به طور مثال جرائم و محرومیتهایی که در فوتبال پیش بینی شده براساس قوانین و آیین نامههای اختصاصی این حوزه است. در واقع کسی که مرتکب عملی شبکه قانون جرم شناخته و برای آن مجازات تعیین کرده، مجرم نامیده میشود.
سوالات متداول درمورد حقوق و اخلاق ورزشی
حقوق و اخلاق ورزشی چه تفاوتی با هم دارند؟
اخلاقیات مجموعهای از قواعد درونی و فرهنگی است که فرد را به کمال و رفتار صحیح سوق میدهد و اجرای آن بیشتر بر وجدان فرد متکی است. در حالی که حقوق ورزش قواعدی الزامآور هستند که با اتکا به قدرت دولت ضمانت اجرا دارند و عدم رعایت آنها منجر به مجازات قانونی میشود.
حقوق ورزش در ایران از چه زمانی شکل گرفت؟
حقوق ورزش در ایران سه مرحله تاریخی دارد: قبل از مشروطیت که مقررات شرعی و عرفی حاکم بود، پس از مشروطیت که مسئولیتهای مدنی و کیفری محدود بود، و پس از تصویب قانون مسئولیت مدنی در سال 1339 و ماده 42 قانون مجازات اسلامی در سال 1352 که رسیدگی به حوادث ورزشی را قانونی نمود.
قانون اساسی ایران چه جایگاهی برای ورزش قائل است؟
قانون اساسی ایران ورزش را بخشی از تربیت بدنی و اهداف جمهوری اسلامی میداند. اصل سوم قانون اساسی تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح را یکی از ابزارهای تحقق اهداف جمهوری اسلامی معرفی میکند و بر توجه به ورزش تأکید دارد.
حقوق خصوصی چه نقشی در ورزش دارد؟
حقوق خصوصی به جبران خسارات ناشی از فعالیتهای ورزشی میپردازد. این خسارات میتواند ناشی از اقدام بازیکنان، داور، تماشاگران یا آسیب به اماکن ورزشی باشد و شامل خسارات قراردادی و غیر قراردادی است که مطابق قانون مسئولیت مدنی قابل پیگیری است.
حقوق جزا چگونه با ورزش مرتبط است؟
حقوق جزا به پیشگیری و مقابله با جرم در ورزش میپردازد. برخی جرایم عمومی طبق قانون مجازات اسلامی و برخی جرایم خاص ورزشی بر اساس قوانین و آییننامههای اختصاصی رشتههای ورزشی قابل رسیدگی و مجازات هستند.
چرا اخلاق در ورزش حرفهای اهمیت دارد؟
پایبندی به اخلاق ورزشی باعث کاهش جرایم و بداخلاقیها میشود و فرهنگ fairplay را تقویت میکند. وقتی اخلاقیات درونی شوند، اثر آنها در کاهش رفتارهای ناپسند و ارتقای امنیت و سلامت روان ورزشکاران و جامعه ورزشی بیشتر از قواعد قانونی است.
اصلا چرا تو قانون برای مزاحمت خانم ها مجازات سنگین تری در نظر گرفتن؟
قانونگذار با توجه به لطافت و آسیبپذیری بیشتر بانوان، سیاستهای کیفری حمایتی در نظر گرفته است. به همین منظور، در مواردی که بزه دیدگی بانوان رخ میدهد، مجازات مرتکب تشدید شده تا از تکرار رفتارهای ناهنجار جلوگیری شود.
اگه تو کوچه به یه خانمی مزاحمت کنم ولی هیچ کسی اونجا نباشه بازم جرم حساب میشه؟
بله. شرط تحقق این جرم، وقوع آن در اماکن عمومی و معابر است، اما این به معنای لزوم مشاهده صحنه جرم توسط افراد دیگر نیست. بنابراین، حتی در صورت عدم حضور افراد دیگر، جرم مزاحمت برای بانوان محقق شده است.
مزاحمت برای خانم ها فقط با حرف زدن اتفاق میفته؟
خیر. مزاحمت برای بانوان میتواند به صورت فیزیکی (مانند تعقیب، سد راه شدن یا نگاههای نامعقول) و یا لفظی (مانند توهین و تهدید) باشد.
اگه یکی به یه آقا توهین کنه همون مجازات رو داره؟
خیر. توهین به آقایان مشمول ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی است که مجازات آن تا ۷۴ ضربه شلاق و جزای نقدی است، در حالیکه مجازات مزاحمت برای بانوان در ماده ۶۱۹ علاوه بر شلاق، حبس نیز در پی دارد. این نشاندهنده حمایت افتراقی قانونگذار از بانوان است.
چه جاهایی جزو اماکن عمومی و معابر حساب میشه؟
اماکن عمومی شامل مکانهایی مانند بازارها، ادارات دولتی، رستورانها و حتی سینماها میشود. معابر نیز شامل مکانهای رفتوآمد عمومی مثل خیابانها، کوچهها و بزرگراهها است. وقوع جرم در هر یک از این مکانها مشمول قانون است.
اگه با چاقو برام مزاحمت ایجاد کنن زندانی داره؟
بله. در صورتیکه آزار و اذیت بانوان با استفاده از اسلحه یا چاقو انجام شود، دادگاه میتواند قرار بازداشت موقت متهم را صادر کند که یکی از حمایتهای قانونی از بانوان است.
برای اثبات مزاحمت برای یه خانم چه مدارکی رو میتونیم ارائه بدیم؟
برای اثبات جرم مزاحمت علیه بانوان میتوانید از مدارکی مانند صدای ضبطشده، حضور شاهد در صحنه جرم، پیامهای ارسالی و تصاویر ضبطشده توسط دوربینهای مداربسته استفاده کنید.
برای شکایت از مزاحم باید چیکار کرد؟
برای رسیدگی به جرم مزاحمت، باید ابتدا توسط شاکی (فردی که مورد آزار قرار گرفته) شکایت رسمی طرح شود. پس از آن، پرونده برای تحقیق از متهم و در نهایت صدور حکم به دادگاه صالح ارجاع میگردد.
دادگاهی که به جرم مزاحمت رسیدگی میکنه باید کدوم شهر باشه؟
دادگاه صالح برای رسیدگی به این جرم، دادگاهی است که جرم در محدوده قضایی آن اتفاق افتاده است. یعنی دادگاه محل وقوع جرم، مسئول رسیدگی به آن خواهد بود.
اگه فقط با نگاه کردن برای یه خانمی مزاحمت ایجاد کنم مجازات داره؟
بله. نگاهها و اشارات نامعقول نیز میتواند از مصادیق مزاحمتهای فیزیکی محسوب شود. در متن هم اشاره شده که حتی در صورت عدم بهکارگیری الفاظ، تعقیب کردن یک خانم با قصد مزاحمت، قابل مجازات است.