قرار منع تعقیب
تمامی پروندهها در دادگاه، مورد برسی قضات قرار گرفته و در خصوص آنها رای صادر میشود. آرا صادره توسط دادگاه در دو قالب حکم و قرار هستند. در صورتی رای صادر شده توسط دادگاه حکم است که در رابطه با ماهیت دعوی بوده و یا قاطع دعوا باشد. یعنی پس از صدور حکم جریان و روند رسیدگی به پرونده متوقف گردد. ختم دعوا در دعاوی حقوقی به صورت فصل خصومت بوده و در دعاوی کیفری نیز سبب تعیین مجازات و میزان آن، خواهد گردید. حکم تنها توسط قاضی صادر میشود. یکی دیگر از اشکال آرای صادره توسط محاکم به صورت قرار است. قرار اثری موقت داشته و کاربرد آن برای یک محدوده زمانی مشخصی است. مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که رای صادر شده از دادگاه نسبت به ماهیت دعوا نبوده و قاطع آن نباشد، قرار خواهد بود. بنابراین هر رایی که در دادگاه صادر میشود، اگر دارای خصوصیات حکم نباشد، قرار است. لازم به ذکر است که حکم تنها توسط قاضی صادر میشود اما قرار میتواند توسط قاضی، دادستان، دادیار و امثالهم صادر شود.
موارد صدور قرار منع تعقیب
قرارهای مقدماتی
قرارهایی هستند که جهت آماده کردن مقدمات صدور حکم و همچنین رسیدگی به دلایل اصحاب دعوی صادر میشوند، این قرارها به قرار اعدادی نیز معروف هستند. از انواع این قرارها میتوان به قرار برسی اصالت کالا، قرار ارجاع به کارشناسی و… اشاره کرد.
قرارهای نهایی
قرارهایی هستند که پایان یافتن انجام تحقیقات مقدماتی را سبب گردیده و منجر به بایگانی شدن پرونده و یا ارسال آن به دادگاه میگردد. قرار نهایی قراری است که سبب خروج دعوا از چرخه رسیدگی و یا انتقال آن از مرحله ای به مرحلهی دیگر میشود. قرار مزبور در رابطه با وقوع جرم و دلایل آن اظهار نظر میکند. با توجه به این که تعریف مشخص و دقیقی از قرار نهایی، توسط قانون گذار پیش بینی نشده است، شاهد اختلاف نظرهایی در این موضوع که چه قرارهایی جز قرار نهایی هستند، میباشیم. از نظر عدهای تنها قرار جلب به دادرسی و موقوفی تعقیب و قرار منع تعقیب را میتوان قرار نهایی دانست. عدهای دیگر علاوه بر قرارهای مزبور قرار عدم صلاحیت را نیز قرار نهایی میدانند.
قرارهای نهایی دادسرا
- قرار منع تعقیب.
- قرار بایگانی پرونده.
- قرار موقوفی تعقیب.
- قرار توقف تحقیقات.
- قرار جلب به دادرسی.
قرار منع تعقیب
صدور قرار منع تعقیب توسط بازپرس و یا دادیار به این معنا است که از نظر مرجع رسیدگی کننده دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد و یا اصلا موضوعی که بابت آن شکایت مطرح گردیده است بر طبق قوانین جرم تلقی نمیشود. به عنوان مثال شخصی شکایتی را مبنی بر کلاهبرداری علیه شخص دیگری طرح مینماید اما قادر به اثبات مانور متقلبانه متهم نمیباشد و عدم تقلب و فریب برای دادگاه محرز میشود. در این موارد اگر اتهام دیگر بر اقدامات شخص منتسب نشود، دادسرا قرار منع تعقیب را صادر خواهد کرد.
موارد صدور قرار منع تعقیب
جرم نبودن عمل، اولین مورد صدور قرار منع تعقیب است. یعنی این عمل جرم انگاری نشده باشد. و یا عمل جرم بوده باشد اما در پرونده تحت رسیدگی ارتکاب پیدا نکرده باشد. مانند اتهام آدم ربایی در مواقعی که عاقل و بالغ بودن فرد و نیز تصمیم شخصی او برای رفتن با متهم محرز گردد. دومین مورد در صدور قرار منع تعقیب مربوط به پروندههایی است که موضوع آن جرم بوده اما دلایل کافی برای انتساب آن جرم به متهم وجود نداشته باشد. مانند پروندهی قتلی که مقتول وجود دارد اما تحقیقات نشان دهنده این است که متهم مرتکب این جرم نشده است.
اعتراض به قرار منع تعقیب
در قانون آیین دادرسی کیفری در نظر گرفته شده تا اعتراض به قرار منع تعقیب امکان پذیر باشد. افرادی که مقیم ایران هستند برای اعتراض به قرار منع تعقیب صادره از دادسرا مهلتی ده روزه داشته که این مهلت برای افراد مقیم خارج یک ماه از تاریخ ابلاغ میباشد. مطابق ماده 274 قانون آیین دادرسی کیفری در صورتی که اعتراض شاکی توسط دادگاه موجه دانسته شود، میتواند قرار جلب به دادرسی صادر کرده تا پرونده به دادسرا اعاده شده و تحقیقات لازم تکمیل گردد. در غیر این صورت قرار مورد تایید قرار خواهد گرفت که این نظر قطعی بوده و قابل اعتراض نمیباشد.
سوالات متداول درمورد قرار منع تعقیب
قرار منع تعقیب چیست؟
قرار منع تعقیب یکی از انواع قرارهای صادره توسط دادسرا است که به معنای این است که دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد یا موضوع شکایت طبق قوانین جرم تلقی نمیشود.
چه کسانی میتوانند قرار منع تعقیب را صادر کنند؟
قرار منع تعقیب معمولاً توسط بازپرس یا دادیار صادر میشود و این اقدام نشاندهنده نبود دلایل کافی برای ادامه رسیدگی است.
چه مواردی باعث صدور قرار منع تعقیب میشوند؟
موارد صدور قرار منع تعقیب شامل: 1) جرم نبودن عمل مورد ادعا، 2) جرم بودن عمل اما عدم وقوع آن در پرونده، و 3) وجود عمل جرم اما نبود دلایل کافی برای انتساب آن به متهم میباشد.
آیا امکان اعتراض به قرار منع تعقیب وجود دارد؟
بله، شاکیان میتوانند نسبت به قرار منع تعقیب اعتراض کنند. افراد مقیم ایران مهلت 10 روزه و افراد مقیم خارج مهلت یک ماهه از تاریخ ابلاغ برای اعتراض دارند.
چه اتفاقی میافتد اگر دادگاه اعتراض به قرار منع تعقیب را موجه بداند؟
در صورتی که دادگاه اعتراض شاکی را موجه بداند، میتواند قرار جلب به دادرسی صادر کرده و پرونده را برای تکمیل تحقیقات به دادسرا اعاده نماید.
آیا قرار منع تعقیب قابل اعتراض است؟
پس از مهلت اعتراض، اگر دادگاه قرار را تایید کند، این قرار قطعی شده و دیگر قابل اعتراض نخواهد بود.
شنیدم قرار منع تعقیب یعنی اینکه متهم بی گناهه. این درسته؟
قرار منع تعقیب به معنای احراز بیگناهی مطلق متهم نیست، بلکه به این معناست که یا عمل انجام شده اساسا جرم نیست و یا اینکه دلایل کافی برای اثبات انتساب جرم به متهم وجود ندارد. این قرار به طور موقت مانع از ادامه تعقیب کیفری متهم میشود.
اگه از یه نفر شکایت کرده باشم و دادسرا به نفع متهم قرار منع تعقیب صادر کنه، چیکار میتونم بکنم؟
شما به عنوان شاکی میتوانید به قرار منع تعقیب اعتراض کنید. مهلت اعتراض برای افراد مقیم ایران ده روز و برای افراد مقیم خارج از کشور یک ماه از تاریخ ابلاغ است.
اگه با قرار منع تعقیب موافقت نشه، پرونده کاملا بسته میشه؟
در صورتی که اعتراض شاکی به قرار منع تعقیب توسط دادگاه مورد تایید قرار نگیرد، این قرار قطعی شده و پرونده از لحاظ پیگیری کیفری مختومه میشود و نمیتوان مجددا به آن اعتراض کرد.
قرار منع تعقیب چه فرقی با قرار موقوفی تعقیب داره؟
قرار منع تعقیب به این دلیل صادر میشود که یا عمل جرم نیست و یا دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد. اما قرار موقوفی تعقیب در مواردی مانند فوت متهم، مرور زمان، یا عفو عمومی صادر میشود که در این موارد وقوع جرم توسط متهم فرض میشود، اما به دلایل قانونی امکان پیگیری آن وجود ندارد.
آیا ممکنه که بعد از صدور قرار منع تعقیب، دوباره پرونده باز بشه؟
اگر قرار منع تعقیب به دلیل عدم کفایت دلایل صادر شده باشد و دلیل جدیدی کشف شود، میتوان با اخذ مجوز از دادگاه، مجددا پرونده را به جریان انداخت.
یه نفر از من شکایت کرده، ولی من هیچ کار خلافی انجام ندادم. آیا به من قرار منع تعقیب میدن؟
در صورتی که تحقیقات دادسرا نشان دهد که عمل شما جرم نبوده و یا دلایل کافی برای انتساب جرم به شما وجود ندارد، بازپرس یا دادیار قرار منع تعقیب را صادر خواهد کرد.
چه کسی قرار منع تعقیب رو صادر میکنه؟
قرار منع تعقیب توسط بازپرس یا دادیار در دادسرا صادر میشود.
اگر قاضی به جای حکم، قرار صادر کنه، یعنی پرونده هنوز تموم نشده؟
بله، همانطور که در متن اشاره شده، قرار اثری موقت دارد و به روند رسیدگی پرونده خاتمه نمیدهد، بلکه اغلب برای آماده سازی پرونده جهت صدور حکم نهایی صادر میشود.
چه چیزی باعث میشه که اعتراض من به قرار منع تعقیب پذیرفته بشه؟
اعتراض شاکی زمانی پذیرفته میشود که دلایل جدید یا مدارک و مستندات قویتری را به دادگاه ارائه کند که نشان دهد دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود دارد و نظر دادسرا صحیح نبوده است.
آیا قرار منع تعقیب برای یک جرم آدم ربایی هم صادر میشه؟
بله، اگر تحقیقات دادسرا ثابت کند که عمل متهم جرم نبوده (برای مثال، فرد بالغ و عاقل با رضایت شخصی همراه متهم رفته باشد) یا دلایل کافی برای اثبات آن جرم علیه متهم وجود نداشته باشد، میتواند قرار منع تعقیب صادر شود.