اعتراض به رای داوری
معمولا افراد پس از بروز اختلاف، برای رفع اختلاف ایجاد شده دعوای خود را نزد دادگاه صالح اقامه مینمایند تا از این طریق دادگاه بین آنها به قضاوت پرداخته و حکم صادر نماید. طبق قوانین کشور، مرجع دیگری جهت رفع اختلاف وجود دارد که تا امروزه کمتر مورد توجه عموم قرار گرفته است اما با توجه به مزایایی که دارند همواره شاهد رواج آن هستیم.
در تمامی قراردادها طرفین همیشه به دنبال درج مواردی هستند تا بتواند حضور آنها را در محاکم و دادگستریها کمتر کند؛ زیرا هزینههای بالا برای رسیدگی، شلوغ بودن محاکم، تشریفات پیچیده و طولانی بودن روند دادرسی و به ویژه تخصصی نبودن قضاوت سبب مراجعه طرفین قرارداد به قضات اختصاصی شده و ترجیح آنها به بهره مندی از نهاد داوری جهت حل سریع اختلافات را به دنبال داشته است. با این وجود ممکن است گاهی رای داور نیز مورد رضایت یکی از طرفین واقع نشده و آن شخص به دنبال اعتراض و شکایت از رای داور باشد؛ در حالی که اطلاعی از چگونگی طرح اعتراض ندارد.
شرایط و مهلت اعتراض به رأی داوری
توافق نامههای داوری
در صورتی که قصد ارجاع دعوای خود به داوری را دارید ضروری است که بدانید ارجاع اختلاف به داور به دو صورت قرارداد داوری و شرط داوری است.
قرارداد داوری
قراردادی را که در آن طرفین، بعد از بروز اختلاف ناشی از قرارداد به ارجاع دعوی خود به داوری توافق مینمایند، قرارداد داوری میگویند. اگر دعوای طرفین یک قرارداد در مرحله بدوی و یا تجدید نظر و حتی در مرحله دیوان عالی کشور نیز باشد، طرفین با توافق یکدیگر قادر به ارجاع آن اختلاف و دعوا به داوری میباشند.
شرط داوری
در نوع دیگر توافق نامه داوری معمولا دو طرف یک قرارداد در زمان انعقاد قرارداد و پیش از حادث شدن دعوا و اختلاف، شرطی را ذیل قرارداد خود درج مینمایند که در صورت بروز اختلاف، دعوی را به داوری ارجاع دهند. شرط داوری به دو شکل درج میشود؛ یا در قرارداد اصلی به صورت شرط ضمن عقد درج شده و یا اینکه ذیل یک قرارداد جداگانه بین طرفین منعقد میگردد که در صورت بروز اختلافات احتمالی، دعاوی خود را به داوری ارجاع نمایند. لازم به ذکر است که ممکن است در آینده هیچ دعوایی بین طرفین صورت نگیرد. این شرط با هدف قضاوت داور در صورت بروز اختلاف احتمالی در آینده درج میگردد و طرفین از این طریق رجوع به دادگستری را از خود ساقط مینمایند.
قابلیت اعتراض آرای قضایی
طبق مطالب ذکر شده داوری یک محکمه اختصاصی بوده و داور یک قاضی اختصاصی است. با وجود اینکه در مرحله داوری تشریفات پیچیده دادرسی وجود ندارد؛ اما دارای وجه اشتراکاتی با رای یک قاضی است که در ادامه به هر یک از آنها اشاره خواهیم کرد.
لازم الاجرا بودن
رای داور لازم الاجرا است یعنی وقتی داور رای را صادر مینماید این رای باید اجرا شده و طرفین قادر به سرپیچی از اجرای آن نمیباشند. در صورتی که محکوم علیه رای داور را اجرا نکند، محکوم له قادر به اخذ تقاضای الزام محکوم علیه به اجرای رای داور از دادگاه میباشد. ماده 488 قانون آیین دادرسی مدنی صراحتا به این موضوع اشاره کرده است. طبق ماده 488 قانون آیین دادرسی مدنی در صورتی که محکوم علیه رای داوری را تا بیست روز از تاریخ ابلاغ اجرا ننماید، دادگاه صالح و یا دادگاه ارجاع کننده دعوا به داوری مکلف به صدور برگ اجرایی مطابق رای داور و به درخواست طرف ذینفع میباشد.
قابلیت اعتراض رای داور
رای داور نیز همچون آرای صادره از محاکم قضایی قابلیت اعتراض دارند. در مواد 490 تا 493 قانون آیین دادرسی مدنی به این موضوع پرداخته شده است. مطابق با ماده 493 قانون آیین دادرسی مدنی اعتراض به رأی داور مانع اجرای آن نمیباشد، مگر در صورت قوی بودن دلایل اعتراض. در این صورت دادگاه قرار توقف منع اجرای آن را تا پایان رسیدگی به اعتراض و همچنین صدور حکم قطعی صادر مینماید. رای داور قابلیت اعتراض ازجهات خود قرارداد داوری همچنین موضوع ارجاع شده به داوری را دارد.
اعتراض به رای داور از نظر قرارداد داوری
رای داور در صورتی صحیح است که قرارداد داوری که داور از طریق آن تعیین شده است نیز صحیح باشد، براساس ماده 461 قانون آیین دادرسی مدنی؛ اگر نسبت به اصل معامله و یا قرارداد مربوط به داوری میان طرفین اختلافی باشد دادگاه در مرحله اول به آن رسیدگی و اظهار نظر مینماید. طبق این ماده در صورتی که بین طرفین دعوا اختلافی در رابطه با صحت یا بطلان قرارداد داوری ایجاد شود، دادگاه صحت یا بطلان این قرارداد را تشخیص داده و در صورتی که این قرارداد داوری به تشخیص دادگاه باطل باشد، داور صلاحیت رسیدگی و صدور رای را نخواهد داشت.
سوالات متداول از اعتراض به رای داوری
اعتراض به رأی داوری به چه معناست؟
اعتراض به رأی داوری یعنی یکی از طرفین قرارداد از تصمیم داور ناراضی باشد و بخواهد آن را در دادگاه مورد بررسی و تجدیدنظر قرار دهد. قانون آیین دادرسی مدنی در مواد 490 تا 493 این امکان را پیشبینی کرده است.
مهلت اعتراض به رأی داوری چقدر است؟
طبق ماده 490 قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت اعتراض به رأی داوری 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی است. در این مهلت طرف ناراضی میتواند اعتراض خود را به دادگاه صالح تقدیم نماید.
آیا اعتراض به رأی داور مانع اجرای آن میشود؟
خیر، صرف اعتراض به رأی داور مانع اجرای آن نیست. تنها در صورتی که دلایل اعتراض قوی باشد، دادگاه میتواند قرار توقف اجرای رأی را تا پایان رسیدگی صادر کند.
تفاوت قرارداد داوری و شرط داوری چیست؟
قرارداد داوری پس از بروز اختلاف میان طرفین منعقد میشود، اما شرط داوری هنگام تنظیم قرارداد اصلی درج میشود تا در صورت بروز اختلاف در آینده، موضوع به داور ارجاع گردد.
در چه صورتی رأی داور باطل میشود؟
اگر قرارداد داوری که مبنای انتخاب داور است باطل باشد، یا داور خارج از حدود موضوع مورد توافق رأی صادر کند، دادگاه میتواند رأی داور را بیاعتبار و باطل اعلام نماید.
من تو یه قرارداد، یه بندی داشتیم که اختلاف رو باید از طریق داوری حل کنیم. حالا داور یه رای داده که من قبول ندارم. میتونم بهش اعتراض کنم؟
بله، آرای داوری نیز مانند آرای قضایی قابل اعتراض هستند. شما میتوانید به استناد دلایلی که در قانون ذکر شده، به رای داور اعتراض کنید.
مهلت اعتراض به رای داوری چقدره؟
مهلت اعتراض به رای داوری بیست روز از تاریخ ابلاغ رای است. پس از پایان این مهلت، رای قطعی و لازم الاجرا میشود و امکان اعتراض وجود ندارد.
اگه به رای داور اعتراض کنم، آیا اجرای اون رای متوقف میشه؟
خیر. اعتراض به رای داور مانع اجرای آن نیست، مگر اینکه دلایل اعتراض شما قوی و موجه باشد. در این صورت، دادگاه میتواند قرار توقف اجرای رای را صادر کند.
داوری چه فرقی با دادگاه داره؟
داوری معمولا سریعتر، کم هزینهتر و غیر رسمیتر از دادگاه است. همچنین، داور میتواند فردی متخصص در موضوع اختلاف باشد که این امر به قضاوت دقیقتر کمک میکند.
قرارداد داوری و شرط داوری چه تفاوتی با هم دارن؟
شرط داوری در زمان انعقاد قرارداد اصلی و برای اختلافات احتمالی آینده درج میشود، اما قرارداد داوری پس از بروز اختلاف و برای حل آن منعقد میشود.
اگه داور به نفع طرف مقابل رای بده، آیا میشه گفت داور بی طرف نبوده و اعتراض کرد؟
صرفا به دلیل اینکه رای داور به نفع شما نیست، نمیتوان ادعای عدم بیطرفی کرد. برای ابطال رای، باید دلایل مستند و قانونی ارائه دهید که نشان دهد داور بیطرف نبوده یا خارج از حدود اختیارات خود عمل کرده است.
اگه رای داوری اجرا نشه، باید چیکار کنیم؟
در صورتی که محکوم علیه از اجرای رای داوری خودداری کند، شما میتوانید به دادگاه مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه برای رای داور را داشته باشید.
آیا میتونم به دلیل اینکه داور مدرک حقوقی نداره، به رای اون اعتراض کنم؟
خیر. در داوری، لازم نیست که داور دارای مدرک حقوقی باشد. طرفین میتوانند هر فردی را که مورد اعتمادشان است، به عنوان داور انتخاب کنند.
اگه داور بیشتر از چیزی که ازش خواسته شده رای بده، تکلیف چیه؟
اگر داور خارج از حدود اختیارات خود و خارج از موضوع ارجاع شده به او رای صادر کند، رای او قابل ابطال است و شما میتوانید به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای ابطال رای را داشته باشید.
اگه قرارداد اصلی که داوری توش شرط شده، باطل باشه، رای داور هم باطله؟
بله. اگر قرارداد اصلی که داوری در آن شرط شده، به هر دلیلی باطل باشد، قرارداد داوری نیز باطل میشود و داور صلاحیت رسیدگی نخواهد داشت. در این حالت، دادگاه به این موضوع رسیدگی میکند.