حکم تعلیقی
دادگاه صادر کننده حکم قادر است تا اجرای تمام یا بخشی از حکم و مجازات را در رابطه با جرایم تعزیری درجه سه تا هشت، معلق نماید. امکان تقاضای تعلیق مجازات پس از گذشت یک سوم از مدت مجازات، از طرف دادستان و محکوم علیه وجود دارد. در واقع به تاخیر انداختن اجرای تمام یا بخشی از مجازات برای مدت یک تا پنج سال را تعلیق مجازات میگویند. تعلیق مجازات از این جهت میتواند برای جامعه کارآمد باشد که به اصلاح مجرمان و بازگشت آنها به جامعه کمک کرده و کمتر شدن جمعیت زندانها را سبب گردد. به این ترتیب مجرم از تاثیرات محیط زندان، مصون خواهد ماند. مطابق با مواد 46 تا 59 قانون مجازات اسلامی، صدور حکم معلق مستلزم این است که شرایط و ضوابطی را مد نظر قرار داد.
شرایط صدور حکم تعلیقی
شرایط تعلیق حکم و مجازات
تنها جرایم تعزیری درجه سه تا هشت مشمول تعلیق مجازات میشوند و صدور تعلیق حکم و مجازات در مورد جرائم حدی، دیه و قصاص، امکان پذیر نمیباشد. تعزیر مجازاتی است که مبنای جرم انگاری آن منافع و مصالح جامعه است (در شرع اسلام نیامده). تعلیق حکم و مجازات، تنها جنبه عمومی جرم را در بر میگیرد و جنبه خصوصی جرم به قوت خود باقی خواهد ماند. اگر متهم در مدت تعلیق اجرای مجازات جرم جدیدی را مرتکب نشود، علاوه بر برداشتن اجرای مجازات بر وی، آثار تبعی جرم نیز از سجل کیفری آن فرد پاک میشود. مطابق با ماده 40 قانون مجازات اسلامی، قاضی زمانی میتواند اجرای مجازات را تعلیق نماید که شرایط ذیل وجود داشته باشد.
- وجود جهات تخفیف: طبق ماده 38 قانون مجازات اسلامی ایران این جهات عبارتاند از:
- گذشت شاکی و یا مدعی خصوصی.
- همکاری موثر متهم برای به دست آوردن ادله یا کشف اموال و اشیاء حاصل از جرم و شناسایی متهم.
- احوال خاص موثر در ارتکاب به جرم.
- اعلام متهم پیش از تعقیب.
- حسن سابقه، ندامت و یا وضع خاص متهم مانند بیماری و یا کهولت سن.
- اقرار موثر متهم حین تحقیق و رسیدگی.
- اقدام متهم جهت جبران زیان ناشی از جرم و تلاش او برای تخفیف آثار جرم.
- خفیف بودن نتایج زیانبار جرم و یا زیان وارد شده به بزه دیده.
- مداخله ضعیف معاون و یا شریک جرم.
- پیش بینی اصلاح مرتکب.
- جبران ضرر و زیان ناشی از جرم و یا برقراری ترتیبات جبران.
- نداشتن سابقه کیفری موثر.
چه کسانی قادر به درخواست تعلیق حکم و مجازات است؟
مطابق ماده 46 قانون مجازات اسلامی دادستان میتواند پس از گذارندن یک سوم مجازات، تعلیق اجرای مابقی مجازات را از دادگاه صادر کننده حکم قطعی، تقاضا نماید. این امکان برای محکوم علیه نیز پیش بینی شده است.
جرائم غیر قابل تعلیق
طبق ماده 47 قانون مجازات اسلامی، تعلیق اجرای مجازات در مورد جرائم ذیل صدق نمیکند:
- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور.
- جرایم سازمان یافته.
- جرایم علیه عفت عمومی.
- تشکیل و اداره مراکز فساد و فحشا.
- ایجاد مزاحمت با چاقو.
- سرقت مسلحانه.
- اسید پاشی.
- آدم ربایی.
- قاچاق عمده مواد مخدر و یا روانگردان، اسلحه، مهمات، مشروبات الکلی و یا قاچاق انسان.
- تعذیر بدل از قصاص نفس.
- محاربه و افساد فی الارض.
- معاونت در قتل عمدی.
- جرایم اقتصادی با موضوع جرم بیش از 100 میلیون ریال.
انواع تعلیق حکم و مجازات
تعلیق مجازات مطابق با ماده 48 قانون مجازات اسلامی ممکن است به صورت ساده و یا مراقبتی باشد.
تعلیق ساده
متهم تعهد به عدم انجام جرم در مدت تعلیق مینماید.
تعلیق مراقبتی
در این نوع از تعلیق محکوم علاوه بر رعایت شرایط تعلیق ساده، میبایست دستوراتی را که دادگاه تعیین میکند را در مدت تعلیق انجام دهد. از جمله این دستور میتوان به شرح ذیل نام برد:
- حضور به موقع محکوم در زمان و مکانی که مددکار اجتماعی و یا مقام قضایی تعیین مینماید.
- ارائه اطلاعات، اسناد و مدارک، جهت تسهیل نظارت بر اجرای تعهدات محکوم.
- محکوم میبایست هرگونه تغییرات شغلی، اقامتگاه و یا جابه جایی در مدتی کمتر از 15 روز را به مددکار اجتماعی اعلام کرده و گزارشی از آن را به او ارائه دهد.
- محکوم میبایست برای خروج از کشور به منظور مسافرت، از مقام قضایی اجازه کسب نماید.
در صورتی که محکوم از تاریخ صدور قرار تعلیق، تا پایان مدت آن مرتکب یکی از جرایم حدی و تعزیر تا درجه 7 شود، دادگاه قرار تعلیق او را لغو خواهد کرد.
سوالات متداول درمورد حکم تعلیقی
حکم تعلیقی چیست؟
حکم تعلیقی به معنای به تعویق انداختن اجرای تمام یا بخشی از مجازات برای مدت یک تا پنج سال است. این حکم تنها شامل جرایم تعزیری درجه سه تا هشت میشود و هدف آن کمک به اصلاح مجرمان و کاهش جمعیت زندانها است.
شرایط صدور حکم تعلیقی چیست؟
برای صدور حکم تعلیقی باید شرایطی مانند وجود جهات تخفیف (گذشت شاکی، همکاری متهم، ندامت، جبران خسارت و...)، نداشتن سابقه کیفری مؤثر و پیشبینی اصلاح مرتکب وجود داشته باشد. همچنین قاضی باید بر اساس مواد 38 و 40 قانون مجازات اسلامی این شرایط را احراز کند.
چه کسانی میتوانند تقاضای تعلیق مجازات کنند؟
مطابق ماده 46 قانون مجازات اسلامی، دادستان پس از گذراندن یکسوم مجازات میتواند از دادگاه درخواست تعلیق اجرای بقیه مجازات را بدهد. همچنین محکومعلیه نیز حق دارد چنین درخواستی ارائه کند.
کدام جرایم شامل تعلیق مجازات نمیشوند؟
بر اساس ماده 47 قانون مجازات اسلامی، جرایمی مانند جرایم علیه امنیت کشور، سازمانیافته، علیه عفت عمومی، سرقت مسلحانه، اسیدپاشی، آدمربایی، قاچاق عمده مواد مخدر یا سلاح، محاربه، افساد فیالارض و جرایم اقتصادی با مبلغ بیش از 100 میلیون ریال مشمول تعلیق مجازات نمیشوند.
تعلیق مجازات چه انواعی دارد؟
تعلیق مجازات به دو صورت ساده و مراقبتی است. در تعلیق ساده، محکوم فقط تعهد میدهد که در مدت تعلیق جرم جدیدی مرتکب نشود. اما در تعلیق مراقبتی علاوه بر این، موظف به اجرای دستوراتی مانند حضور در محل تعیینشده، اعلام تغییرات شغلی یا اقامتی و گرفتن مجوز خروج از کشور است.
در صورت ارتکاب جرم جدید در مدت تعلیق چه اتفاقی میافتد؟
اگر محکوم در طول مدت تعلیق مرتکب یکی از جرایم حدی یا تعزیری تا درجه 7 شود، دادگاه قرار تعلیق را لغو کرده و اجرای کامل مجازات به جریان میافتد.
من یه جرم غیر عمدی مرتکب شدم. آیا دادگاه میتونه به جای زندان رفتن، حکم تعلیقی بهم بده؟
بله. در جرائم تعزیری که مجازاتشان از درجه ۳ تا ۸ است، دادگاه میتواند با توجه به شرایط شما و وجود جهات تخفیف، اجرای حکم زندان را برای مدت ۱ تا ۵ سال به صورت معلق درآورد.
اگه بهم حکم تعلیقی دادن، آیا دیگه سابقه کیفری ندارم؟
اگر در مدت تعلیق، جرم جدیدی مرتکب نشوید، علاوه بر اینکه مجازات شما اجرا نمیشود، آثار تبعی جرم نیز از سابقه کیفری شما پاک خواهد شد و میتوانید به زندگی عادی بازگردید.
چه جُرم هایی رو نمیشه تعلیق کرد؟
برخی از جرائم به دلیل اهمیت و خطر آنها برای جامعه، غیر قابل تعلیق هستند. این جرائم شامل موارد زیر است:
جرائم علیه امنیت کشور
جرائم سازمانیافته
سرقت مسلحانه
قاچاق عمده مواد مخدر
آدمربایی
اسیدپاشی
چه کسی میتونه درخواست تعلیق مجازات من رو از دادگاه بخواد؟
هم دادستان و هم محکومعلیه (خود شما) میتوانند پس از گذشت یکسوم از مدت مجازات، درخواست تعلیق اجرای باقیمانده مجازات را از دادگاه صادرکننده حکم قطعی داشته باشند.
آیا تعلیق مجازات، جنبه خصوصی جُرم رو هم تحت تاثیر قرار میده؟
خیر. تعلیق مجازات تنها جنبه عمومی جرم (مثلا مجازات زندان) را در بر میگیرد و جنبه خصوصی (مثلاً جبران خسارت به شاکی) به قوت خود باقی خواهد ماند و شما ملزم به پرداخت خسارت هستید.
تعلیق ساده و تعلیق مراقبتی چه فرقی با هم دارن؟
در تعلیق ساده، محکومعلیه تنها تعهد به عدم ارتکاب جرم در مدت تعلیق را میدهد. اما در تعلیق مراقبتی، علاوه بر آن، محکومعلیه باید دستورات ویژهای را که توسط دادگاه تعیین میشود، مانند حضور منظم نزد مددکار اجتماعی، رعایت کند.
اگه به من حکم تعلیقی دادن، میتونم از کشور خارج بشم؟
در تعلیق مراقبتی، شما برای خروج از کشور به منظور مسافرت باید از مقام قضایی اجازه بگیرید. همچنین موظف هستید هرگونه تغییر در محل اقامت یا شغل خود را به مددکار اجتماعی اطلاع دهید.
اگر در مدت تعلیق، یه جرم دیگه ای مرتکب بشم چی میشه؟
اگر در مدت تعلیق، مرتکب یکی از جرائم حدی یا تعزیری (تا درجه ۷) شوید، دادگاه قرار تعلیق شما را لغو میکند و مجازات قبلی اجرا خواهد شد.
قاضی بر اساس چه شرایطی میتونه به من حکم تعلیقی بده؟
قاضی در صورتی میتواند حکم تعلیقی صادر کند که جهات تخفیف مانند گذشت شاکی، همکاری مؤثر با مقامات قضایی، اقرار به جرم، تلاش برای جبران ضرر و زیان، و نداشتن سابقه کیفری مؤثر وجود داشته باشد.
حکم تعلیقی برای تمام جرایم قابل اجراست؟
خیر. حکم تعلیقی فقط برای جرائم تعزیری قابل اجراست و شامل جرائم حدی (مانند سرقت حدی)، قصاص و دیه نمیشود.