واخواهی چیست و چگونه انجام میشود؟
واخواهی یکی از روشهای اعتراض به آرا است که نسبت به حکم غیابی صادره از دادگاه صورت میگیرد. در طول جریان رسیدگی به پرونده اصل بر حضور طرفین دعوا در دادگاه و ارائه دفاعیات خود است. اما در برخی موارد امکان حضور خوانده و یا متهم دعوا در دادگاه و ارسال لایحه از سوی او وجود ندارد. با توجه به اینکه تعطیلی فرآیند رسیدگی به دعوا امکان پذیر نیست، دادگاه میبایست به موضوع پرونده رسیدگی کرده و حکم صادر نماید. این حکم تحت عنوان حکم غیابی شناخته شده که حضور متهم و یا خوانده دعوا صادر شده است. قانون گذار امکان اعتراض و واخواهی از حکم غیابی صادر شده را در نظر گرفته است تا از این طریق از حقوق شخصی که امکان حضور در فرآیند دادرسی را نداشته، حمایت نماید. لازم به ذکر است که این واخواهی باید در مدت زمان مقرر شده صورت گیرد. واخواهی فرایند قانونی مشخص و مخصوص به خود را دارد که متفاوت بودن این روش با سایر روشها را سبب میگردد.
مهلت و مرجع صالح برای تقدیم واخواهی
مفهوم دقیق واخواهی
همانطور که گفته شد، واخواهی از احکام غیابی یک یاز روشهای چندگانه اعتراض به آرای صادره از دادگاه است. معنای لغوی واخواهی عبارت است از اعتراض کردن. برای بیان مفهوم دقیق واخواهی باید ابتدا به تعریف حکم غیابی بپردازیم چراکه این روش اعتراض تنها به احکامی که به صورت غیابی صادر شدهاند، اختصاص مییابد. مطابق ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم زمانی غیابی است که خوانده یا وکیل و یا نماینده قانونی او در جلسات دادگاه حاضر نشده و دفاعیات خود را به صورت کتبی نیز ارسال نکرده باشند. به این ترتیب ملاک تشخیص حکم حضوری از غیابی به شرح ذیل است:
- عدم حضور خوانده، وکیل یا قائم مقام او در جلسات دادرسی.
- عدم ارسال لایحه توسط خوانده دعوی، وکیل و یا قائم مقام او.
- عدم ابلاغ واقعی اخطاریه. (عدم تحویل برگه اخطاریه به خود خوانده)
با توجه به مطالب ذکر شده، اعتراض خوانده نسبت به حکم غیابی تحت عنوان واخواهی مورد برسی قرار خواهد گرفت.
نحوه انجام واخواهی
طبق ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی محکوم علیه غایب حق اعتراض به حکم غیابی تحت عنوان واخواهی را دارد. در اولین قدم خوانده میبایست به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواستی را مبنی بر واخواهی، به دادگاه صادر کننده حکم غیابی تقدیم نماید. دفاتر خدمات قضایی پس از تکمیل دادخواست واخواهی، آن را به دادگاه صادر کننده حکم غیابی ارجاع میدهد. در صورت کامل نبودن دادخواست مزبور برای واخواهی، اخطاری مبنی بر رفع نقص توسط مدیر دفتر دادگاه صادر میشود. پس از آن وقت رسیدگی مجدد تعیین گردیده و به طرفین ابلاغ میشود. مطابق ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 406 قانون آیین دادرسی کیفری، مهلتی که برای واخواهی اشخاص نسبت به احکام غیابی پیش بینی شده است، برای افراد مقیم ایران 20 روز و افراد مقیم خارج دو ماه از ابلاغ حکم غیابی به آنها میباشد.
آثار واخواهی
- نقض رای در صورت مورد قبول واقع شدن واخواهی، اولین و مهمترین اثر حقوقی و کیفری واخواه است. به موجب ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی، اگر دادگاه پس از برسی ادعا، آن را موجه تشخیص دهد، قرار قبول دادخواست را صادر میکند بدین ترتیب اجرای حکم نیز متوقف خواهد شد.
- مطابق ماده 307 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورت صدور حکم به نفع محکوم علیه غایب پس از واخواهی، خواهان میبایست خسارت ناشی از اجرای حکم اولی نسبت به واخواه را جبران نماید.
- به موجب ماده 308 قانون آیین دادرسی مدنی، اثر رایی که پس از رسیدگی و برسی دادخواست واخواهی صادر میگردد تنها نسبت به واخواه و واخوانده وارد است. و مشمول شخصی که واخواهی نکرده است نخواهد بود. تنها در صورتی که رای صادر شده قابلیت تجزیه و تفکیک را نداشته باشد، حکم نسبت به اشخاص دیگری که مشمول حکم غیابی بوده ولی واخواهی ننمودهاند نیز تسری خواهد داشت.
سوالات متداول درمورد واخواهی
واخواهی چیست و چه کاربردی دارد؟
واخواهی روشی برای اعتراض به حکم غیابی صادره از دادگاه است. این امکان برای شخصی فراهم میشود که به دلیل عدم حضور در دادگاه یا عدم ارسال لایحه، حکم علیه او صادر شده و اکنون میخواهد از حق خود برای بررسی مجدد استفاده کند.
حکم غیابی چه حکمی است؟
حکم غیابی هنگامی صادر میشود که خوانده یا وکیل یا نماینده قانونی او در جلسات دادگاه حاضر نشده و دفاعیات خود را ارسال نکرده باشد و ابلاغ واقعی اخطاریه نیز انجام نگرفته باشد.
مهلت واخواهی چقدر است؟
مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت واخواهی برای افراد مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج دو ماه از زمان ابلاغ حکم غیابی میباشد.
مرجع صالح برای تقدیم واخواهی کجاست؟
واخواهی باید به دادگاه صادر کننده حکم غیابی تقدیم شود. خوانده میتواند ابتدا به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست واخواهی را ثبت کند تا پس از تکمیل، به دادگاه ارجاع شود.
نحوه انجام واخواهی چگونه است؟
پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی و ارجاع آن به دادگاه، در صورت کامل نبودن، اخطار رفع نقص صادر میشود. سپس وقت رسیدگی مجدد تعیین و به طرفین ابلاغ میگردد و دادگاه پرونده را بررسی میکند.
آثار واخواهی چیست؟
اگر دادگاه واخواهی را موجه بداند، اجرای حکم غیابی متوقف شده و دادگاه میتواند حکم جدید صادر کند. همچنین خواهان موظف به جبران خسارت ناشی از اجرای حکم اولیه نسبت به واخواه است. رای صادره تنها نسبت به واخواه و واخوانده اثر دارد.
چه فرقی بین واخواهی و تجدید نظر خواهی هست؟
واخواهی فقط برای اعتراض به حکم غیابی استفاده میشه اما تجدید نظر خواهی برای اعتراض به حکمی است که به صورت حضوری صادر شده.
اگر دادگاه غیابی حکم بده و من ازش خبر نداشته باشم چقدر وقت دارم که واخواهی کنم؟
از زمانی که حکم به شما ابلاغ واقعی میشه ۲۰ روز فرصت دارید که واخواهی کنید.
اگر واخواهی من قبول بشه حکم اولیه باطل میشه؟
بله اگر دادگاه واخواهی شما را موجه تشخیص بدهد حکم اولیه نقض میشه و اجرای آن هم متوقف خواهد شد.
کسی که حکم به نفعش صادر شده و الان با واخواهی من حکم عوض میشه باید خسارت بده؟
بله اگر حکم جدید به نفع شما باشد طرف مقابل باید خساراتی را که به دلیل اجرای حکم اولی به شما وارد شده جبران کند.
آیا واخواهی برای تمام احکام دادگاه قابل استفاده است؟
خیر واخواهی فقط به احکامی اختصاص داره که به صورت غیابی صادر شده باشند.
اگر در دادگاه حاضر نباشم ولی وکیلم حاضر باشه باز هم حکم غیابی حساب میشه؟
خیر در صورتی که وکیل یا نماینده قانونی شما در جلسات دادگاه حاضر باشد حکم حضوری محسوب می شود.
اگر به حکم غیابی اعتراض نکنم چی میشه؟
اگر در مهلت قانونی واخواهی نکنید حکم غیابی قطعی می شود.
من خارج از ایران زندگی میکنم مهلت واخواهی من چقدره؟
برای افرادی که در خارج از کشور زندگی می کنند مهلت واخواهی دو ماه از زمان ابلاغ واقعی حکم است.
وقتی میگن ابلاغ واقعی یعنی چی؟
ابلاغ واقعی یعنی برگه اخطاریه یا حکم دادگاه به صورت مستقیم و شخصا به شما یا وکیل شما تحویل داده شده است.
واخواهی فقط برای پرونده های حقوقی هست یا کیفری هم شامل میشه؟
واخواهی در هر دو زمینه حقوقی و کیفری قابل استفاده است.