وجه التزام در قرارداد‌ها

وجه التزام در قرارداد‌ها

امروزه بسیاری از افراد فعالیت‌های خود را در قالب قراردادها‌ انجام می‌دهند‌. از جمله مواردی که رعایت کردن آن لازمه انعقاد هر قرارداد است، پایبندی به قرارداد تنظیم شده و انجام مسئولیت‌های آن است. ضرورت پایبندی به قراردادها به حدی است که موادی را در قانون مدنی به خود اختصاص داده است و قانون گذار خساراتی را در صورت عدم انجام تعهد پیش بینی کرده است‌. یکی از مواردی که در مورد قرارداد‌ها وجود دارد وجه التزام است که به معنای عهده دار شده کاری یا ملزم شدن به امری است‌. اما در اصطلاح حقوقی از وجه التزام، به عنوان نوعی شرط ضمن عقد یاد می‌شود که برای ضمانت اجرای قرارداد، در آن گنجانده می‌شود‌.

امکان تعدیل یا عدم اجرای وجه التزام توسط دادگاه

وجه التزام

قراردادهایی که مابین اشخاص تنظیم می‌شوند لازم الاجرا است. در واقع طرفین مکلف و موظف به اجرای آن هستند. در صورتی که یکی از طرفین در موعد تعیین شده به تعهد خود عمل ننماید، می‌بایست مبلغی را به عنوان خسارت به طرف مقابل پرداخت نماید‌. این مبلغ در حقوق، تحت عنوان وجه التزام شناخته می‌شود.

انواع وجه التزام

تخلف متعهد از تعهد خود به دو شکل ذیل است:

• تعهد به طور کلی انجام نشود. در این حالت ممکن است که مبلغی مقطوع به عنوان وجه التزام و خسارت عدم انجام تعهد در قرارداد تعیین شده باشد که تحت عنوان خسارت عدم انجام تعهد شناخته می‌شود.
• تعهد با تاخیر انجام شود، در این حالت ممکن است مبلغی به عنوان وجه التزام برای هر روز تاخیر تعیین شده باشد که تحت عنوان خسارت تاخیر در انجام تعهد شناخته می‌شود.

تعیین میزان وجه التزام

نکته‌ی حائز اهمیت این است که تعیین مبلغ وجه التزام توسط طرفین و با توافق آن‌ها انجام می‌شود در حالی که تعیین میزان خسارت تاخیر تادیه توسط دادگاه‌ها با توجه به شاخص سالانه تورم است. شایان ذکر است که قاضی قادر به تغییر میزان وجه التزام مندرج در قرارداد نمی‌باشد. یعنی متعهد در صورت نقض عهد، حتی اگر هیچ خسارتی به متعهد له وارد نشده باشد، ملزم به پرداخت مبلغ وجه التزام است.

ویژگی شخص مطالبه گر

کسی که خواهان مطالبه وجه التزام است می‌بایست تعهدات خود را به طور کامل انجام داده باشد.

قوه قاهره و وجه التزام

مطالبه وجه التزام زمانی امکان پذیر است که نقض عهد رخ داده و خسارت قابل مطالبه باشد.

• در رابطه با تعهد به وسیله، مطالبه وجه التزام زمانی امکان پذیر است که عدم کوشش متعارف متعهد در اجرای تعهد ثابت شود.
• در مورد تعهد به نتیجه، مطالبه وجه التزام زمانی امکان‌پذیر است که عدم اجرای تعهد به واسطه قوه قاهره رخ نداده باشد. در صورت بروز قوه قاهره وجه التزام تنها زمانی قابل مطالبه است که متعهد اجرای تعهد را تضمین کرده باشد.

انتخاب بین اجرای اصل تعهد و یا پرداخت وجه التزام

زمانی که وجه التزامی در قرارداد تعیین شده باشد، اصولا متعهد قادر به انتخاب میان اجرای اصل تعهد و یا پرداخت وجه التزام نمی‌باشد و باید اصل تعهد را اجرا نماید. در صورت منتفی شدن اجرای اصل تعهد، متعهد موظف به پرداخت وجه التزام خواهد بود. بدیهی است در صورت توافق طرفین، متعهد قادر است تا وجه التزام را پرداخت کرده و از اجرای اصل تعهد معاف گردد. این توافق صحیح و نافذ خواهد بود. لازم به ذکر است که جمع بین انجام تعهد و اخذ خسارت ممنوع می‌باشد. مگر در مواردی که خسارت برای تاخیر در انجام تعهد باشد.

تبعیت وجه التزام از عقد

وجه التزام ماهیتا نوعی شرط جهت حصول نتیجه است. زیرا در واقع در صورت بروز نقض عهد، متعهد مدیون شده و موظف به پرداخت وجه التزام خواهد بود. وجه التزام از عقد اصلی بین طرفین تبعیت کرده و در صورت فسخ، بطلان و یا اقاله قراداد، وجه التزام نیز قابل مطالبه نخواهد بود. تنها در صورتی امکان مطالبه وجه التزام در بطلان قرارداد نیز وجود خواهد داشت که شرط وجه التزام مستقل از عقد اصلی باشد.

تفاوت شرط ضرر و زیان در عقد با شرط وجه التزام

برخی از عبارت‌های حقوقی تشابه ظاهری داشته اما بار حقوقی آن‌ها متفوت است. شرط ضرر و زیان و شرط التزام وجه از این دسته از عبارت‌های حقوقی هستند. در شرط ضرر و زیان اثبات خلف وعده و  ورود ضررو زیان لازم است در صورتی که در شرط وجه التزام نیازی به اثبات ورود ضرر نبوده و صرف ثابت کردن خلف وعده کافی است.

سوالات متداول درمورد وجه التزام در قرارداد‌ها