انواع قراردادهای حمل و نقل دریایی
یکی از اصلیترین راههای حمل و نقل کالا به حمل و نقل با کشتی اختصاص دارد. در واقع کشتیها قادر به جابه جایی و حمل انواع کالاها در هر اندازه و وزن میباشند و محدودیتهای کامیونها و هواپیماها را ندارند. از این رو سازو کاری برای انجام این تبادلات تعیین گردیده است که قراردادهای حمل و نقل یکی از این سازو کارها هستند.
نکات حقوقی مهم در تنظیم قراردادهای حمل دریایی
قرارداد دریایی
پیش از آشنایی با انواع قراردادهای دریایی باید بدانیم که این قراردادها چه نوع اسنادی هستند. در واقع این قرارداد سندی است که میان افراد درگیر در حمل و نقل کالا از طریق دریا، تنظیم میشود. مطابق با این قرارداد یک طرف، متعهد به انتقال کالا از نقطهای به نقطهی دیگر میشود. این قراردادها معمولا در نسخههای متفاوت تنظیم گردیده و بین طرفین درگیر در این فرایند، توزیع میگردد. افراد معمولا برای جلوگیری از ایجاد مشکلاتی که پیش از حمل و نقل کالا و یا در حین آن رخ میدهد، به تنظیم قرارداد روی میآورند. برخی از این مشکلات عبارتاند از:
- شکستن یا خراب شدن کالاها حین جابهجایی.
- فاسد شدن کالاهایی که دارای تاریخ مصرف هستند.
- مفقود شدن کالاها.
- سرقت کالاها.
- فرستادن کالاها به مقصد اشتباه.
- مشکلات ناشی از دیر رسیدن کالا.
در واقع جلوگیری از مشکلات مزبور موجب عقد قرارداد میان طرفین گردیده تا از سالم بودن کالاها اطمینان حاصل نمایند. در واقع این نوع اسناد، نقش تضمین کننده را میان طرفین ایفا کرده تا در صورت مواجه شدن با مشکل، امکان مراجعه به مراجع قضایی را داشته باشند. انواع قراردادهای حمل و نقل دریایی به شکلهای متفاوتی وجود دارند اما در صورت محدود نمودن این قراردادها به قراردادهایی که بین گیرنده و ارسال کننده تنظیم میشوند، میتوان آنها را به دستههای زیر تقسیم کرد:
- قرارداد های اجاره کشتی.
- بارنامهها.
- قراردادهای با موارد خاص.
- بیمهها.
قراردادهای اجاره کشتی
یکی از انواع قراردادهای حمل و نقل دریایی به قراردادهای اجاره کشتی اختصاص داده میشود که این قراردادها میان یک شخص یا شرکت صاحب کشتی و یک شرکت دیگر تنظیم میگردد تا به این ترتیب کشتی موضوع قرارداد برای باربری مورد استفاده شخص دیگری قرار گیرد. از این رو محدود بودن مدت قرارداد امری بدیهی است. طرفین قرارداد میبایست در مورد تمامی بندهای قرارداد به توافق رسیده و آن را امضا نمایند (اگر طرفین قرارداد شرکت باشد، مهر آنها). یک نسخه از قرارداد تنظیم شده در اختیار طرفین قرار میگیرد. مطابق قراردادهای مرسوم اجاره کشتی، کالا، خدمه، وسایل و هر آن چیزی که داخل کشتی وجود دارد در اختیار شخص (حقیقی یا حقوقی) قرار خواهد گرفت و اجاره کننده نیز موظف به سالم تحویل دادن آنها میباشد. در صورت عدم نیاز اجاره کننده به خدمه، باید این موضوع را در قرارداد ذکر نماید.
از جمله اطلاعات مهمی که در اغلب این قراردادها وجود دارند عبارتاند از:
- اطلاعات مربوط به مالک و اجاره کننده کشتی.
- اسم کشتی.
- مشخصات کشتی.
- ظرفیت بارگیری کشتی.
- مشخصات بار و مقدار آن.
- بنادر و یا محلهای بارگیری و تخلیه.
- نرخ کرایه، زمان، مکان.
- نوع پول و نحوه پرداخت اجاره بها یا کرایه.
- مدت مجاز جهت بارگیری و تخلیه کالا.
تنظیم این قراردادها ممکن است برحسب سفر و یا زمان باشد.
بارنامهها
بارنامههای دریایی یکی دیگر از انواع قراردادهای حمل و نقل هستند که مشخص کننده مالکیت بر کالاها هستند و نه مالکیت کشتی. بارنامههای مختلفی حسب نیاز، میان شرکتهای حمل و نقل دریایی و شرکت مسئول حمل بار (صاحب کشتی) تنظیم میکنند که شرایطی که کالا باید در طول سفر داشته باشد را در آن مشخص میکنند. تقریبا کلیه اطلاعات مذکور در بارنامهها، به نحوی به کالاها مرتبط میشوند. مهمترین اطلاعاتی که در این بارنامهها باید ذکر گردد، اسامی دریافت کننده کالا و گیرنده میباشد. از دیگر اطلاعاتی که در این اسناد ذکر میگردد میتوان به نام حمل کننده، تعداد بستهها، لیست کالاهای حمل شده، حجم محموله، شرایط مبلغ پرداخت، کلاس حمل و نقل هر بسته، دستورالعمل ویژه رسیدگی و نرخ و مبلغ باربری، اشاره کرد.
قراردادهای موارد خاص
گاهی پیش میآید که شرایط حمل بار در چهارچوب مرسوم ممکن نباشد. به عنوان مثال طرفین قصد حمل موارد شیمیایی خطرناک را داشته باشند. در این صورت طرفین میبایست قراردادی را میان خود تنظیم کرده و این مفاد را در آن ذکر نمایند.
بیمهها
بیمهها از دیگر عواملی هستند که تضمین سلامت کالا حین سفر را سبب میگردند. تقریبا تمامی کالاهای قانونی قابلیت بیمه شدن را دارند. از این جهت بیمه یکی از مهمترین قراردادهای حمل و نقل دریایی محسوب میگردد.
سوالات متداول درمورد انواع قراردادهای حمل و نقل دریایی
قرارداد حمل و نقل دریایی چیست و چه نقشی دارد؟
قرارداد حمل و نقل دریایی سندی است که بین فرستنده و حملکننده تنظیم میشود و هدف آن تضمین سلامت کالا در طول مسیر است. این قراردادها شرایط حمل، مسئولیتها و تعهدات طرفین را مشخص کرده و در صورت بروز مشکل امکان مراجعه به مراجع قضایی را فراهم میکنند.
قرارداد اجاره کشتی چه ویژگیهایی دارد؟
در قرارداد اجاره کشتی، مالک کشتی آن را برای مدت مشخصی در اختیار اجارهکننده قرار میدهد. مشخصات کشتی، ظرفیت بار، نوع کالا، بنادر بارگیری و تخلیه، مدت زمان و نحوه پرداخت کرایه از مهمترین مواردی هستند که باید در این قرارداد ذکر شوند.
بارنامه دریایی چه کاربردی دارد؟
بارنامه دریایی سندی است که مالکیت کالا را مشخص میکند نه مالکیت کشتی. در آن اطلاعاتی همچون نام گیرنده، فرستنده، تعداد بستهها، لیست کالاها، حجم محموله، شرایط پرداخت و دستورالعملهای ویژه درج میشود.
قراردادهای موارد خاص در چه شرایطی تنظیم میشوند؟
زمانی که حمل کالا خارج از شرایط مرسوم باشد، مثل حمل مواد شیمیایی خطرناک یا بارهای ویژه، طرفین باید قرارداد موارد خاص تنظیم کنند و شرایط ویژه حمل در آن قید گردد.
بیمه در قراردادهای حمل و نقل دریایی چه اهمیتی دارد؟
بیمه یکی از مهمترین انواع قراردادهای حمل و نقل دریایی است که تضمینکننده سلامت کالا در طول سفر محسوب میشود. تقریباً همه کالاهای قانونی قابلیت بیمه شدن دارند و این موضوع ریسک از دست رفتن یا آسیب دیدن محموله را کاهش میدهد.
من میخوام یه کانتینر بار بفرستم خارج، فقط با یه بارنامه کارم راه میفته یا قرارداد دیگهای هم لازمه؟
بارنامه دریایی یکی از مهمترین اسناد حمل و نقل است که مالکیت شما را بر کالاها مشخص میکند. با این حال، بسته به نوع قرارداد با شرکت حمل و نقل (مانند قرارداد اجاره کشتی یا قرارداد موردی)، ممکن است اسناد دیگری نیز مورد نیاز باشد تا شرایط حمل به طور کامل مشخص گردد.
اگه بار من تو دریا دزدیده بشه، قرارداد حمل و نقل میتونه کمکم کنه خسارتم رو بگیرم؟
بله، قراردادهای حمل و نقل دریایی نقش تضمین کننده را ایفا میکنند. در صورت وقوع مشکلاتی مانند سرقت یا مفقود شدن کالا، این قرارداد به شما امکان میدهد تا با استناد به مفاد ان به مراجع قضایی مراجعه کرده و برای جبران خسارت اقدام نمایید.
قرارداد اجاره کشتی برای سفر چند روزه با یه کشتی کوچیک هم استفاده میشه؟
قرارداد اجاره کشتی معمولا برای حمل بارهای بزرگ و زمانی که یک شخص یا شرکت کل کشتی را برای باربری اجاره میکند، استفاده میشود. این قرارداد میتواند بر اساس مدت زمان (برای یک دوره محدود) یا بر اساس سفر (برای یک مسیر مشخص) تنظیم شود.
اگه یه کشتی رو اجاره کنم، مسئولیت سالم برگردوندن خدمه اش هم با منه؟
در قراردادهای مرسوم اجاره کشتی، اجاره کننده موظف به سالم تحویل دادن کشتی و تمامی محتویات ان از جمله خدمه و وسایل است. اگر به خدمه نیازی نداشته باشید، باید این موضوع را در قرارداد ذکر نمایید.
بار من مواد غذایی هست و تاریخ مصرف داره، اگه دیر برسه و فاسد بشه چیکار میتونم بکنم؟
تاخیر در رسیدن و فاسد شدن کالا از جمله مشکلاتی است که قراردادهای حمل و نقل برای جلوگیری از ان تنظیم میشوند. با تنظیم دقیق قرارداد و ذکر شرایط مربوط به زمان تحویل، میتوانید در صورت دیر رسیدن و آسیب دیدن بار، از شرکت حمل و نقل شکایت کنید.
من میخوام یه سری وسایل شیمیایی بفرستم، قراردادهای عادی برای این کار مناسبه؟
خیر، برای حمل و نقل کالاهای خاص و خطرناک مانند مواد شیمیایی، باید از “قراردادهای با موارد خاص” استفاده کنید. این قراردادها به طور اختصاصی برای حمل این نوع کالاها تنظیم میشوند و مفاد مربوط به شرایط حمل ایمن در انها ذکر میگردد.
بارنامهها چه اطلاعاتی رو باید داشته باشن تا معتبر باشن؟
در بارنامهها باید اطلاعاتی مانند اسامی فرستنده و گیرنده کالا، نام شرکت حمل کننده، تعداد بستهها، لیست کالاها، حجم محموله، مبلغ پرداخت و دستورالعملهای ویژه رسیدگی به بار به طور دقیق ذکر شود. این اطلاعات برای معتبر بودن بارنامه ضروری است.
اگه بارنامه ام گم بشه، باز هم میتونم کالا رو از مقصد تحویل بگیرم؟
بارنامه مشخص کننده مالکیت بر کالا است. در صورت گم شدن ان، تحویل کالا در مقصد با مشکل مواجه خواهد شد. توصیه میشود همواره نسخههای متعددی از قراردادها و بارنامهها تهیه شده و نزد طرفین توزیع گردد.
من میخوام از خرابی بارم مطمئن باشم، بیمه کردن بار با قرارداد حمل و نقل چه فرقی داره؟
قرارداد حمل و نقل مسئولیت انتقال کالا را بر عهده حمل کننده میگذارد، اما بیمه یک قرارداد جداگانه است که تضمین مالی سلامت کالا در طول سفر را فراهم میکند. با بیمه کردن کالا، میتوانید در صورت خرابی، گم شدن یا اسیب دیدن ان، خسارت خود را از شرکت بیمه دریافت کنید.
ملاک اصلی تو قرارداد اجاره کشتی چیه؟
در قراردادهای اجاره کشتی، نوع قرارداد میتواند بر اساس زمان (برای یک دوره مشخص) یا بر اساس سفر (برای یک مسیر مشخص) تنظیم شود. این موضوع به نیاز و توافق طرفین بستگی دارد و باید به صورت واضح در قرارداد ذکر گردد.