لزوم ارتباط واقعی بین کشتی و دولت ثبت در مبحث ثبت کشتی
یکی از اهداف مهم حقوق بین الملل در زمینه ثبت کشتیها، برقراری نظم و امنیت در حمل و نقل بین المللی دریایی است. محدودیت آزادی عمل و لزوم کنترل موثر و نظارت بر عملکرد کشتیها، هنگامی میسر است که کشتی تحت حاکمیت موثر دولت متبوع خود باشد. با پذیرش اصل سنتی حاکمیت انحصاری دولت اعطا کننده پرچم در غیاب قدرت مافوق جهت اعمال حاکمیت بر دریاهای آزاد بروز مشکلات ناشی از عدم نظارت دقیق دولت اعطا کننده پرچم بر کشتیهای خود، پذیرش این واقعیت را به وجود آورد که باید سازشی در منافع دولتها و جامعه بین المللی ایجاد شود.
یکی از محدودیتهای اعمال شده لزوم وجود رابطه واقعی و اعمال حاکمیت موثر دولت صاحب پرچم برکشتی است؛ بنابراین دولت اعطا کننده پرچم ملزم است اجرای قطعی قوانین خود را بر کشتیهایی که اجازه به اهتزاز درآوردن پرچم خود را داده است اعمال نماید. از نظر برخی، ارتباط واقعی، یک اصل حقوقی تشکیل دهنده یک پیوند قانونی میان یک فرد و دولت متبوع وی است که تابعیت را به وجود میآورد. حقوق بین الملل بر آن است تا از یک طرف مسئولیت بین المللی دولتها را در کنترل کشتیهای تحت پرچمشان افزایش دهد و از طرف دیگر حقوق دولتها در صلاحیت انحصاری اعمال حاکمیت بر کشتیهای تحت پرچمشان را محفوظ بدارد. این حقوق بیشتر هنگامی جلوه گر میشود که بین دو کشور در خصوص تابعیت یک کشتی اختلاف وجود داشته باشد. بر این اساس هرگاه مشخص شود دولتی خاص، دولت متبوع و واقعی کشتی به خصوص است، آن دولت در قبال حوادث و خسارات ناشی از عملکرد کشتی در قبال جامعه بین المللی مسئول خواهد بود.
پیامدهای نبود ارتباط واقعی با دولت ثبت
کنوانسیون ملل متحد راجع به ثبت کشتیها
کنوانسیون ملل متحد راجع به ثبت کشتیها مصوب 1986 سعی کرده است علیرغم پذیرش اصل لزوم ارتباط واقعی و حاکمیت موثر، در آراء دیوان بینالمللی دادگستری و کنوانسیون ژنو 1958 و کنوانسیون حقوق دریاهای 1982، آن را در مفهومی دقیق تر با در نظر گرفتن نقطه نظرات تمامی کشورها بیان نماید. بنابر ماده 5 کنوانسیون 1958 حقوق دریاها؛ هر دولتی بایستی شرایطی را برای اعطاء ملیت خود به کشتیها به منظور ثبت آنها تعیین نماید. کشتیها دارای تابعیت کشوری خواهند بود که حق برافراشتن پرچم آن را دارند و میبایستی بین کشتی و دولت پرچم یک ارتباط واقعی وجود داشته باشد و دولت ثبت به طور موثری قوانین و کنترل خودش را در زمینههای فنی و اجتماعی بر روی کشتی که پرچماش را در اهتزاز دارد اعمال نماید. به موجب این ماده کشورها باید نسبت به تعیین شرایط اعطاء ملیت خود قوانینی را تدوین نمایند و در عین حال بایستی بین کشتی و دولت پرچم یک ارتباط واقعی وجود داشته باشد. اینکه معیار وجود ارتباط واقعی چیست بین کشورها اختلاف نظر وجود دارد. کنوانسیون ملل متحد نیز بر آن است تا حدود نچندان منجز، معیار ارتباط واقعی را به دست دهد، یا در مفهومی دقیقتر با اتخاذ روشهایی آزادی عمل دولتها را محدود نماید.
به این منظور کنوانسیون ملل متحد همزمان دو روش را مد نظر قرار داد:
- ایجاد تدابیری به منظور یکسان کردن قوانین دولتها.
- محدود کردن حقوق و اختیارات دولتها به وسیله تدوین یک سری اصول عمومی حقوق بین الملل.
معیارها و ضوابط کنوانسیون 1986 ثبت کشتیها جهت شناسایی ارتباط واقعی
کنوانسیون آنکتاد 1986، بدون آنکه بخواهد تعریفی دقیق و مجزا از مفهوم ارتباط واقعی ارائه دهد به طور ملموسی ضوابط و معیارهای را در نظر گرفته است که رعایت دقیق آنها رابطه واقعی کشتی با کشور ثبت را به دست خواهد داد. این معیارها عبارتاند از:
ضابطه مالکیت کشتی
برابر ماده 7 کنوانسیون، به منظور اعمال حاکمیت موثر هر کشور باید پیش بینیهایی در میزان مشارکت اتباع دولت ثبت در مالکیت کشتی یا تامین کارکنان یا هردو بنماید.
ضابطه تامین کارکنان
برابر بند 1 ماده 9 کنوانسیون: هر دولت ثبت به هنگام اجرای این کنوانسیون بایستی از این اصل پیروی نماید که بخش قابل قبولی از کارکنان شامل افسران و خدمه کشتیهای تحت پرچم آن، تبعه یا افراد مقیم یا در اقامت دائم قانونی در آن کشور باشند.
ضابطه حضور موثر مالک یا نماینده یا ادارهکننده کشتی در کشور ثبت
برابر ماده 10 کنوانسیون: دولت ثبت قبل از ثبت هر کشتی در دفتر ثبت خود بایستی اطمینان حاصل نمایند که شرکت صاحب کشتی یا شعبهای از شرکت صاحب کشتی تاسیس و یا محل اصلی فعالیت آن مطابق قوانین و مقررات آن دولت در آن سرزمین باشد، در غیر این صورت دولت ثبت باید اطمینان حاصل نماید که نماینده یا اداره کنندهای که تابعیت دولت پرچم، یا مقیم آن کشور باشد وجود دارد این نماینده میتواند شخصی حقیقی یا حقوقی باشد و اختیار اقدام به نیابت و به حساب مالک کشتی رسما به وی تفویض شده باشد. علی الخصوص این نماینده یا اداره کننده بایستی آمادگی حضور در دعاوی حقوقی و عهدهدار شدن مسئولیتهای مالک کشتی بر طبق قوانین و مقررات دولت ثبت را داشته باشد.
ضابطه تمکن مالی مدیریت یا بهره بردار کشتی
برابر بند 3 ماده 10: دولت ثبت بایستی اطمینان حاصل نماید که شخص یا اشخاص مسئول مدیریت و بهره برداری کشتیهای تحت پرچم آن در موقعیتی باشند که بتوانند تعهدات مالی را که امکان دارد در نتیجه عملیات کشتی به وجود آیند در رابطه با خطراتی که در حمل و نقل دریایی بین المللی برای خسارات به اشخاص ثالث معمولا بیمه میشوند به عهده گیرند.
سوالات متداول درمورد ارتباط واقعی بین کشتی و دولت ثبت در مبحث ثبت کشتی
لزوم ارتباط واقعی بین کشتی و دولت ثبت به چه معناست؟
منظور از ارتباط واقعی، وجود پیوند حقوقی و عملی بین کشتی و دولت پرچم است؛ به این معنا که دولت ثبت باید نظارت و حاکمیت مؤثری بر کشتی داشته باشد و قوانین خود را بر آن اعمال نماید.
چرا ارتباط واقعی بین کشتی و دولت ثبت اهمیت دارد؟
زیرا این ارتباط باعث میشود دولت ثبت مسئولیت بینالمللی خود را در قبال کشتی بپذیرد و نظم و امنیت در حملونقل دریایی بینالمللی برقرار شود. در غیر این صورت، مسئولیتها و تعهدات کشتیها بیپایه خواهند بود.
کنوانسیون ملل متحد درباره ارتباط واقعی چه میگوید؟
کنوانسیون 1986 ثبت کشتیها تصریح میکند که باید میان کشتی و دولت پرچم ارتباط واقعی وجود داشته باشد و دولت ثبت باید قوانین و کنترل خود را در زمینههای فنی، اجتماعی و مدیریتی بر کشتی اعمال کند.
معیارهای تشخیص ارتباط واقعی چیست؟
بر اساس کنوانسیون 1986، معیارهای اصلی شامل: مالکیت کشتی توسط اتباع کشور ثبت، حضور کارکنان تبعه کشور ثبت در کشتی، وجود نماینده یا ادارهکننده مقیم در کشور ثبت و توان مالی بهرهبرداران کشتی برای پذیرش مسئولیتهای احتمالی است.
اگر ارتباط واقعی با دولت ثبت وجود نداشته باشد چه پیامدی دارد؟
نبود ارتباط واقعی میتواند منجر به مسئولیتگریزی دولتها، بینظمی در حملونقل دریایی، و مشکلات حقوقی بینالمللی شود؛ زیرا مشخص نیست کدام دولت باید پاسخگوی تخلفات یا خسارات ناشی از عملکرد کشتی باشد.
آیا ارتباط واقعی در اختلافات بینالمللی اهمیت دارد؟
بله. در صورت اختلاف بین کشورها درباره تابعیت یک کشتی، وجود ارتباط واقعی تعیین میکند کدام دولت، دولت متبوع واقعی کشتی است و مسئولیت حوادث و خسارات بر عهده آن دولت خواهد بود.
اگه یه شرکت خارجی بخواد کشتیش رو تو ایران ثبت کنه، باید حتما تو ایران شعبه داشته باشه؟
بله، برای ثبت یک کشتی توسط شرکت خارجی، لازم است شعبه یا نماینده قانونی ان شرکت مطابق قوانین ایران در کشور مستقر باشد. این اقدام به منظور اطمینان از وجود ارتباط واقعی و اعمال حاکمیت موثر دولت ثبت است.
چرا باید مالک کشتی برای ثبت حتما تو کشور ثبت نماینده داشته باشه؟
وجود نماینده در کشور ثبت، مسئولیت پذیری مالک را در قبال حوادث و مشکلات حقوقی تضمین میکند. این نماینده میتواند پاسخگوی دعاوی حقوقی و تعهدات مالی مالک باشد که باعث میشود دولت ثبت نظارت موثری بر عملکرد کشتی داشته باشد.
اگه یه کشتی تو دو تا کشور ثبت بشه چه اتفاقی میفته؟
یک کشتی نمیتواند همزمان دو تابعیت داشته باشد. ثبت موازی کشتی در دو کشور خلاف قوانین بینالمللی است و باعث میشود هیچ یک از دولتها مسئولیت حقوقی و بینالمللی ان را برعهده نگیرند.
اگه مالک کشتی پول نداشته باشه و یه خسارت بزرگ بزنه دولت ثبت مسئول جبران خسارته؟
دولت ثبت کشتی مسئولیت مستقیمی در قبال جبران خسارت ندارد، اما موظف است قبل از ثبت کشتی از تمکن مالی یا بیمه مناسب مالک اطمینان حاصل کند تا در صورت بروز خسارت، اشخاص ثالث متضرر نشوند.
برای ثبت یه کشتی حتما باید مالک اون کشتی تابعیت اون کشور رو داشته باشه؟
خیر، بر اساس کنوانسیون ۱۹۸۶، مالکیت کشتی میتواند توسط اتباع غیر از کشور ثبت نیز انجام شود. با این حال، باید معیارهایی مانند حضور موثر مالک یا نماینده او در کشور ثبت رعایت شود.
چرا قوانین کار و حقوق خدمه کشتی باید تابع کشور ثبت باشه؟
اعمال قوانین کار و اجتماعی دولت ثبت بر روی کشتی به منظور حفظ حقوق کارکنان و اطمینان از شرایط ایمن و عادلانه کار است. این امر یکی از الزامات اصلی حاکمیت موثر دولت پرچم بر کشتی است.
اگه یه کشتی از پرچم یه کشور استفاده کنه ولی هیچ ارتباطی با اون کشور نداشته باشه چه عواقبی داره؟
این وضعیت که “پرچم مصلحتی” نامیده میشود، باعث میشود کشتی از نظارت دولت پرچم خارج شده و زمینه را برای انجام فعالیتهای غیر قانونی، فرار مالیاتی و عدم رعایت قوانین ایمنی و زیست محیطی فراهم کند.
من که یه فرد عادی هستم اگه بخوام یه کشتی تفریحی بخرم، حتما باید ثبتش کنم؟
بله، حتی کشتیهای تفریحی نیز باید در یک کشور ثبت شده و دارای پرچم باشند. این کار به منظور کنترل و نظارت بر ایمنی، جلوگیری از تخلفات و تعیین مسئولیت حقوقی در ابهای بینالمللی ضروری است.
اصلا چرا باید یه کنوانسیون بینالمللی برای ثبت کشتی وجود داشته باشه؟
کنوانسیونهای بینالمللی مانند کنوانسیون ۱۹۸۶ برای ایجاد نظم، امنیت و هماهنگی در حمل و نقل دریایی بینالمللی ایجاد شدهاند. این کنوانسیونها با تعیین ضوابط مشخص، به دولتها کمک میکنند تا بر کشتیهای خود نظارت موثر داشته باشند.
اگه یه کشتی تو آبهای بینالمللی دزدیده بشه، کی مسئول رسیدگی به اون میشه؟
در صورت دزدی دریایی در ابهای بینالمللی، مسئولیت رسیدگی به ان به عهده دولت پرچم کشتی و همچنین جامعه بینالمللی است. دولت پرچم میتواند درخواست کمکهای بینالمللی کرده و در صورت امکان از طریق نیروهای نظامی یا امنیتی خود برای مقابله با دزدان دریایی اقدام کند.