تابعیت کشتی و وضعیت کشتی فاقد تابعیت
طبق یک قاعده کلی هر شخص حقیقی و یا حقوقی دارای اسم و محل اقامتی است و برای برخوردار شدن از مزایا و حمایتهای دولت یک سرزمین باید تابعیت آن کشور را بر خود پذیرا باشد. کشتی نیز از این قاعده مشتثنی نبوده و دارای اسم و تابعیت مشخصی است و بندری که در آن به ثبت رسیده، در حکم محل اقامت آن کشتی محسوب میگردد. هنگامی که کشتی از حوزهی اقتدار و حاکمیت دولت بخصوصی خارج شود و همین که به آبهای آزاد و یا به بندر کشوری دیگر وارد شود، باید تابع قوانین کشوری باشد که پرچم آن را برافراشته و به عبارت دیگر، تابعیت آن را پذیرفته است و از این جهت کسب تابعیت کشتی از اهمیت زیادی برخوردار است. تمامی کشتیها، از جمله کشتیهای تجاری که به حمل ونقل بار و مسافر در نقاط مختلف جهان اشتغال دارند، باید در کشوری که تابعیت آن را پذیرفتهاند، به ثبت رسیده باشند.
آثار و نتایج داشتن تابعیت برای کشتیها
ثبت کشتی
یکی از مهمترین موضوعات در حقوق دریاها موضوع ثبت کشتی است که در یک تعریف کلی عبارت است از فرایندی که در طی آن یک کشور، به یک کشتی اجازه میدهد که پرچمش را برافرازد و از حمایت آن کشور برخوردار شود.
ثبت کشتی از دو جهت دارای اهمیت است:
- نخست از این جهت که شرط و اجرای قواعد حقوق بین الملل و داخل دریایی در خصوص یک کشتی، ثبت آن کشتی در نظام ثبت یک کشور است. یعنی تقریبا تمامی قواعد حقوق دریایی مبتنی بر ثبت کشتی است.
- دوم از این جهت که برخلاف بخش زیادی از موضوعات حقوق دریایی که فقط کار کردی از سند حقوق خصوصی یا حقوق عمومی دارند، ثبت کشتی کارکردی دوگانه دارد بی معنا که با ثبت یک کشتی در یک نظام ثبت، آن کشتی مورد حمایت دولت آن کشور قرار میگیرد.
و این یعنی تنظیم روابط اشخاص با دولت که در حیطه حقوق عمومی است و از طرفی، اسناد ثبت کشتی مبین حق مالک کشتی است برگشتی و مجوز اهتزاز پرچم آن کشور و نیز تعیین کننده حقوقی است که نسبت به آن کشتی ایجاد شده است همچون رهنهای دریا و… این جنبه از ثبت کشتی، مربوط است به تنظیم روابط اشخاص با یکدیگر و تابع حقوق خصوصی. به همین جهت است که به بررسی نظام ثبت کشتیها از اهمیت فوق العادهای برخوردار است.
کشتی فاقد تابعیت
وضعیت کشتیهایی که فاقد تابعیت هستند به لحاظ حقوقی شبیه به افراد بدون تابعیت است. یک کشتی فاقد تابعیت از هیچگونه حمایتی در قوانین بینالمللی برخوردار نیست و نمیتواند وارد سیستم تجارت قانونی شود چون بندرها به او او اجازه ورود نخواهند داد چرا که ورود کشتیهای بدون تابعیت عموما باعث نقض نظم عمومی کشورها است و به به همین علت است که برای این مسئله ضمانت اجراهایی اندیشیده قوانین سختگیرانهای وضع شده است.
اعطای تابعیت به کشتیها
حقوق بین الملل به هر ملتی اجازه میدهد کشتیهای بی تابعیت دریای آزاد را تابع صلاحیت خود سازد. چنین صلاحیتی نه ناقض حقوق کشورها است و نه به مداخله غیرمجاز در امور دولت مستقل و حاکم دیگر میانجامد. در این مورد حتی لازم نیست ارتباط و پیوندی میان کشتی بی تابعیت و دولت خواهان اعمال صلاحیت اثبات شود. صلاحیت فقط در نتیجه وضعیت بی تابعیتی کشتی به وجود میآید و به دولت خواهان حق اعمال حاکمیت خود را در خصوص آن کشتی فراهم مینماید. این وضعیت، کشتی را در معرض اقدام همه دولتهایی قرار میدهد که فعالیت خاصی در عرشه کشتیهای بی تابعیت را ممنوع میسازند و اشخاص واقع در عرشه را در معرض پیگرد به خاطر نقش این ممنوعیتها قرار میدهند.
اهمیت ثبت و تابعیت کشتی
کشورها، بین اصل آزادی دریاها و ثبت کشتیها و اعمال مقررات کشورهای مختلف در خصوص کشتیهایشان، هیچگونه تعارضی نمیبینند و به این نتیجه رسیدهاند که به منظور برقراری نظم در دریای آزاد، یک کشتی که بدون پرچم دریای یک کشور عبور میکند، نباید از هیچ حمایتی برخوردار باشد چرا که آزادی کشتیرانی دریای آزاد تنها برای کشتیهایی است که تحت پرچم یک کشور حرکت میکنند. در این فرآیند، هر کشوری میتواند ثبتهایی انجام دهد که در آن خصوصیات کشتیهای بازرگانی دارای ملیت آن کشور و همچنین شرایط برافراشتن پرچم آن کشور در آن منعکس شده باشد. کشورها شرایط ثبتی کشتیها در نظام ثبت کشتی خود را تعیین میکنند و ثبت یک کشتی در یک کشور، به طور کلی شرط لازم برای داشتن ملیت آن کشور، برافراشتن پرچم ملی و صدور اسناد تایید کننده ملیت آن کشتی است.
اهمیت ثبت کشتی در قانون ایران
قانون دریایی ایران مصوب سال 1343، شرکت اجازه تردد کشتی در آبهای ایران را ثبت کشتی بر اساس مقررات قانون مزبور میداند. مطابق قانون فوق الذکر چنانچه کشتی به موقع به ثبت نرسد و یا اسناد قبلی به موقع تسلیم نگردد کشتی حق برافراشتن پرچم ایران را نخواهد داشت و مالک کشتی بر طبق مقررات ماده 190 این قانون به پرداخت جریمه محکوم و موظف به تسلیم اسناد کشتی میباشد. مفاد این ماده در مورد اسناد مفقود لازم الرعایه نخواهد بود.
سوالات متداول درمورد تابعیت کشتی و وضعیت کشتی فاقد تابعیت
منظور از تابعیت کشتی چیست؟
تابعیت کشتی به معنای تعلق یک کشتی به یک کشور مشخص است که با ثبت کشتی و برافراشتن پرچم آن کشور محقق میشود. کشتی دارای تابعیت از حمایتهای حقوقی و قانونی دولت متبوع خود برخوردار است.
ثبت کشتی چه اهمیتی دارد؟
ثبت کشتی از یک سو شرط لازم برای برخورداری از حقوق و حمایتهای بینالمللی است و از سوی دیگر مالک کشتی را قادر میسازد پرچم کشور مربوطه را برافرازد. بدون ثبت، کشتی فاقد هویت حقوقی و ملیت محسوب میشود.
کشتی فاقد تابعیت چه وضعیتی دارد؟
کشتی بدون تابعیت شبیه افراد بدون تابعیت است؛ از هیچ حمایتی برخوردار نیست، امکان ورود به بنادر رسمی را ندارد و نمیتواند در تجارت قانونی شرکت کند. همچنین در معرض توقیف و پیگرد همه دولتها قرار میگیرد.
آیا دولتها میتوانند به کشتیهای بیتابعیت تابعیت بدهند؟
بله، حقوق بینالملل به هر دولت اجازه میدهد بر کشتیهای بیتابعیت در دریای آزاد صلاحیت خود را اعمال و تابعیت خود را اعطا کند. این اقدام نقض حقوق سایر کشورها محسوب نمیشود.
چرا تابعیت و ثبت کشتی در دریای آزاد اهمیت دارد؟
زیرا آزادی کشتیرانی در دریای آزاد فقط برای کشتیهایی به رسمیت شناخته میشود که پرچم یک کشور را برافراشتهاند. کشتیهای بدون پرچم از حمایتهای حقوقی و آزادیهای دریایی محروم هستند.
قانون ایران درباره ثبت کشتی چه میگوید؟
طبق قانون دریایی ایران (مصوب 1343)، ثبت کشتی شرط لازم برای تردد در آبهای ایران است. در صورت عدم ثبت یا عدم ارائه اسناد لازم، کشتی حق برافراشتن پرچم ایران را نخواهد داشت و مالک آن به جریمه محکوم میشود.
کشتیها چرا باید تابعیت داشته باشن؟
همانطور که هر شخص حقیقی یا حقوقی برای برخورداری از مزایا و حمایت های یک دولت به تابعیت نیاز دارد، کشتی نیز برای فعالیت در آب های بین المللی و استفاده از حمایت دولت ها باید تابعیت مشخصی داشته باشد.
اگه یه کشتی پرچم هیچ کشوری رو نداشته باشه، از نظر قانونی چه اتفاقی براش میفته؟
کشتی فاقد تابعیت از هیچ گونه حمایت قانونی برخوردار نیست و از ورود به سیستم تجارت قانونی محروم است. بنادر نیز به آن اجازه ورود نمیدهند.
بین ثبت کشتی و داشتن تابعیت، چه فرقی وجود داره؟
ثبت کشتی فرآیندی است که یک کشور به کشتی اجازه میدهد پرچمش را برافرازد و از حمایت آن کشور برخوردار شود. در واقع ثبت کشتی شرط لازم برای داشتن تابعیت آن کشور و برافراشتن پرچم است.
یه کشتی که تو آبهای آزاد پرچم نداره رو میشه بهش تابعیت داد؟
بله، طبق حقوق بین الملل، هر کشوری میتواند کشتی های بی تابعیت در دریای آزاد را تحت صلاحیت خود قرار دهد.
اگه یه کشتی ایرانی ثبت نشده باشه، میتونه تو آبهای ایران حرکت کنه؟
طبق قانون دریایی ایران، کشتی برای تردد در آب های ایران باید به ثبت رسیده باشد. در غیر این صورت، حق برافراشتن پرچم ایران را نخواهد داشت و مالک آن نیز جریمه میشود.
چرا داشتن تابعیت برای یه کشتی تجاری اینقدر مهمه؟
تابعیت و پرچم یک کشور به کشتی اجازه میدهد در بنادر مختلف تردد کرده و از حمایت های قانونی آن کشور در برابر خطرات و مشکلات احتمالی برخوردار شود.
اگه یه کشتی پرچم یه کشور رو بالا ببره، اما تو اون کشور ثبت نشده باشه، چی میشه؟
برای برافراشتن پرچم یک کشور، کشتی باید در سیستم ثبت آن کشور ثبت شده باشد. در غیر این صورت، این اقدام غیرقانونی است.
آیا یه کشتی میتونه همزمان پرچم دو تا کشور رو بالا ببره؟
خیر، کشتی تنها میتواند تابعیت یک کشور را داشته و پرچم همان کشور را برافرازد. این امر به برقراری نظم در دریاهای آزاد کمک میکند.
یه کشتی که تو دریای آزاد بهش تابعیت داده میشه، برای کشور جدیدش چه تعهدی داره؟
با پذیرش تابعیت یک کشور، کشتی تابع قوانین و مقررات آن کشور میشود و باید از مقررات داخلی و بین المللی آن تبعیت کند.
وضعیت حقوقی کشتی فاقد تابعیت با افراد فاقد تابعیت چه شباهتی داره؟
هر دو از حمایت های قانونی محروم هستند و نمیتوانند از حقوق و مزایایی که تابعیت یک کشور برای آنها فراهم میکند، بهره مند شوند.